.
.
……….Ο λαός τής Σάμου, πιστός στις παραδόσεις του, δεν συμβιβάστηκε ποτέ με τα προνόμια που τού παρείχε ο Σουλτάνος στα 78 χρόνια τής Ηγεμονίας τής νήσου. Το βλέμμα του ήταν πάντα στραμμένο προς την Μητέρα Ελλάδα και δεν έβλεπε την ώρα που θα πραγματοποιούνταν το όνειρό του, η Ένωση με τον κορμό τού Έθνους. Τα 13 χρόνια που αγωνίστηκε, από τον Απρίλιο τού 1821 που κήρυξε την Επανάσταση στο Βαθύ με τον Κωνσταντίνο Λαχανά και την επισημοποίηση στις 8 τού Μάη με επικεφαλής τον Λυκούργο Λογοθέτη και τούς άλλους οπλαρχηγούς στο Καρλόβασι, δεν επέτρεψε στους Τούρκους να πατήσουν το πόδι τους στο νησί μας, με μοναδική εξαίρεση τον Κάβο Φονιά, που τους στοίχισε βέβαια ακριβά.
……….Ταμπουρωμένος στα ακρογιάλια τού νησιού, ο Σαμιώτικος λαός ήταν αποφασισμένος να μην επιτρέψει στον τύραννο να πατήσει τον τόπο μας. Με την ηρωική του αντίσταση και με την βοήθεια τού Ελληνικού στόλου που στις κρίσιμες στιγμές έδωσε το μαχητικό παρόν, αποτράπηκε η καταστροφή τού νησιού. Το 1834 οι τρεις μεγάλες δυνάμεις Αγγλία, Γαλλία και Ρωσία σε συμφωνία με τον Σουλτάνο αποφάσισαν γιά το μελλοντικό καθεστώς τής Σάμου. Η Σάμος με την προστασία των Μεγάλων Δυνάμεων θα διοικείτο από Ηγεμόνα, διορισμένο από τον Σουλτάνο , με περιορισμένα προνόμια και καθεστώς υποτέλειας γιά το λαό.
……….Με αγανάκτηση οι άξιοι ηγέτες τού νησιού μας, άκουσαν την απόφαση και δεν συμβιβάστηκαν. Όλοι οι ηγέτες, 60 τον αριθμό, μαζί τους κι ο Μητροπολίτης Κύριλλος, πήραν τον δρόμο τής προσφυγιάς.
……….Οι περισσότεροι εγκαταστάθηκαν στην Εύβοια, κυρίως στην Χαλκίδα και τους ακολούθησαν περισσότεροι από 4.000. Από το 1834 έως το 1912, πέρασαν 18 ηγεμόνες. Ο λαός πάλευε όλα αυτά τα χρόνια γιά τα δικαιώματά του με στραμμένο πάντα το βλέμμα του προς τα δυτικά, στα ελεύθερα ακρογιάλια τής Μητέρας Ελλάδας. Πολλούς από τους ηγεμόνες, με τον αγώνα του, κατόρθωνε να τους στέλνει πίσω στην Τουρκία, γιατί δεν ανέχονταν τον υπέρμετρο αυταρχισμό τους, τον οποίο είχαν διδαχθεί στις οθωμανικές σχολές κι έρχονταν να τον εφαρμόσουν σε ένα φιλελεύθερο λαό που είχε δώσει τα πάντα γιά την λευτεριά του και δεν δικαιώθηκε.
……….Στις παραμονές τού Βαλκανικού πολέμου του 1912, ηγεμόνας στη Σάμο ήταν ο Ανδρέας Κοπάσης, Τουρκόφιλος, αυταρχικός, είχε καταπατήσει όλα σχεδόν τα προνόμια τού Σαμιώτικου λαού, φέρνοντας αρκετό τούρκικο στρατό στο νησί γιά την εμπέδωση δήθεν τής τάξης. Γιά τις προδοτικές του ενέργειες, δολοφονήθηκε στις 9 τού Μάρτη 1912 από τον Σταύρο Δημητρίου Μπαρέτη που κατάγονταν από το χωριό Μπαλάφτσα τής Μακεδονίας, στην παραλία τού Βαθιού.
……….Στην Σάμο διορίστηκε ο Βεγλερής. Εν τω μεταξύ, ο τουρκικός στρατός παραβιάζοντας το καθεστώς τής Ηγεμονίας, παραμένει στην Σάμο, καταλύοντας κάθε έννοια δημοκρατίας και νομιμότητας και στο μεταξύ καταφθάνουν νέες ενισχύσεις από την απέναντι μικρασιατική ακτή. Στις 7 τού Σεπτέμβρη μιά ομάδα ενόπλων Σαμιωτών, με αρχηγό τον Θεμιστοκλή Σοφούλη, αποβιβάζονται στον Μαραθόκαμπο. Η είδηση μεταδίδεται σαν αστραπή και την ίδια μέρα στο Καρλόβασι συγκεντρώθηκαν πολλές εκατοντάδες ενόπλων πατριωτών μας και ο λαός των Καρλοβασίων σε πάνδημο συλλαλητήριο, μετά από την ομιλία τού Θεμιστοκλή Σοφούλη και τού Εμμανουήλ Βλιάμου, διά βοής, ενέκριναν το ψήφισμα:
ΨΗΦΙΣΜΑ
- Να εφαρμοσθεί εν τη πλήρει και αληθή αυτού έννοια ο προνομιακός χάρτης τού 1832.
- Nα αποσυρθεί ολοτελώς εκ τής νήσου ημών ο παρά τας ρητάς διατάξεις τού προνομιακού χάρτου παραμένων τουρκικός στρατός.
- Να δοθώσιν οι προσήκουσαι εγγυήσεις περί τής τηρήσεως και εφαρμογής των τω μέλλοντι προνομίων ημών, καθισταμένου νομίμου και ανεπηρεάστου πάσης επεμβάσεως τού ηγεμονικού θεσμού.
- Δηλοί ότι έχει αμετάτρεπτον απόφασιν όπως εάν και νυν δεν εισακουσθώσι τα δίκαια αιτήματά του διεκδικήσει τα καταπατούμενα δίκαιά του διά παντός μέσου και πάσης θυσίας.
- Παρέχει πλήρη πληρεξουσιότητα εις τον κ. Θεμιστοκλήν Σοφούλην όπως ενεργήσει προς εκπλήρωσιν των αιτημάτων του.
- Εκλέγει επιτροπείαν τους υπογεγραμμένους εις ους αναθέτει την εντολήν να υποβάλωσι το παρόν εις την έντιμον Βουλήν των Σαμίων και προς τους κ.κ. Προξένους των εν τη Σάμω προστάτιδων Δυνάμεων.
Η επιτροπή του λαού
Ι.Χατζηγιάννης, Αλεξ. Κεντούρης, Ν. Νικολάου, Γ. Ιππ. Αποστόλου, Εμ. Π. Νικολάου, Β. Αναγνώστου, Γ. Κ. Νικολάου, Ν. Κ. Χατζιδάκης, Δ. Κατεβαίνης, Ν. Σαράντου, Σ. Διακοσταμάτης, Στ. Ιγγλέσης, Εμ. Βλιάμος, Δ.Σ. Πανέρης, Κ.Δ. Μουρμούρης, Π. Γιανής, Γ.Δ. Νικολαϊδης, Αρ. Ιωαννίδης, Στ. Κατεβαίνης.
……….Ακολούθησε προκήρυξη τού Θ. Σοφούλη προς τον λαό τής Σάμου με πατριωτικό περιεχόμενο και εκατοντάδες ένοπλοι πήγαν στους Μυτιληνιούς να καταταγούν, όπου ο Σοφούλης είχε το αρχηγείο του. Τα γεγονότα εξελίσσονται ραγδαία και αρχίζουν οι συγκρούσεις των ανταρτών στην περιοχή Παλαιοκάστρου και στην θέση Μπαϊρακτάρη, που είχε οχυρωθεί και ενισχυθεί από τούς Τούρκους με πυροβολικό. Το αρχηγείο του Σοφούλη μεταφέρεται στην Βρύση τού Ζερβού, γιά να έχει άμεση επαφή με τον χώρο επιχειρήσεων.
……….Η μάχη Μπαϊρακτάρη κράτησε πεισματικά όλη μέρα με νεκρούς και τραυματίες. Με την επέμβαση των προξένου τής Αγγλίας Λουί Μάρκ, ορίστηκε πενθήμερος ανακωχή από 13 έως 18 Σεπτέμβρη. Τα χωριά τής ανατολικής Σάμου σχεδόν αδειάζουν και οι κάτοικοι καταφεύγουν στο Βαθύ γιά προστασία καθώς και στα χωριά τής δυτικής Σάμου. Οι Τούρκοι στην περιοχή Παλαιοκάστρου καίνε τις οικίες, τις σοδειές, τα καπνά και όλα τα υπάρχοντα. Το ίδιο συμβαίνει και στον Μεσόκαμπο, όπου είχαν αποβιβασθεί. Στο Πάνω Βαθύ ειδοποιήθηκαν οι κάτοικοι να το εγκαταλείψουν και να κατέβουν στο Κάτω Βαθύ γιά περισσότερη ασφάλεια.
……….Με την πενθήμερη ανακωχή έγιναν διαπραγματεύσεις και συμφωνήθηκε να εγγυηθούν οι αρχές τού νησιού με τις Προστάτιδες Δυνάμεις την ασφαλή μεταφορά τού τουρκικού στρατού στην απέναντι ακτή. Οι Τούρκοι στρατιώτες με την επέμβαση τού Σοφούλη μεταφέρθηκαν με σαμιώτικα καΐκια με την σημαία τής ηγεμονίας. Με την αποχώρηση τού τουρκικού στρατού ο λαός πανηγυρίζει. Το βράδυ τής 19ης Σεπτεμβρίου 1912, ο Σοφούλης με προκήρυξή επισημαίνει, ότι η μόνη κυρίαρχος και έγκυρος εν τω τόπω εξουσία είναι η επανάστασις.
………Στις 5 τού Οκτώβρη τα Βαλκανικά κράτη Ελλάδα, Βουλγαρία και Σερβία, κηρύττουν τον πόλεμο εναντίον τής Τουρκίας. Ακράτητος ενθουσιασμός επικρατεί στο νησί μας και στις αρχές τού Νοέμβρη 500 εθελοντές Σαμιώτες, μαζί τους και ο Σοφούλης, μεταφέρονται στην Αθήνα, διαθέτοντας συγχρόνως και ένα σημαντικό χρηματικό ποσό από εράνους πατριωτών μας, γιά την ενίσχυση τού Ελληνικού στρατού που στο μεταξύ είχε καταλάβει την Θεσσαλονίκη. Ο Σοφούλης συνεννοήθηκε με τον Βενιζέλο γιά την ένωση τής Σάμου και επιστρέφοντας στις 10 τού Νοέμβρη στο νησί μας, κηρύττει την Ένωση τής Σάμου με την Ελλάδα. Στις 11 τού Νοέμβρη ημέρα Κυριακή, προσέρχεται στην εκκλησία τού Αγίου Σπυρίδωνα στις 2 μ.μ. ο Θεμιστοκλής Σοφούλης συνοδευόμενος από τις αρχές τού νησιού εκτός από τον Ηγεμόνα, που είχε ειδοποιηθεί να εγκαταλείψει το ηγεμονικό μέγαρο. Εν τω μεταξύ ο κόσμος είχε κατακλύσει την εκκλησία και τους γύρω χώρους, οι καμπάνες χτυπούσαν χαρμόσυνα και η γαλανόλευκη κυμάτιζε σε όλο το Βαθύ.
……….Ο Σοφούλης, μη μπορώντας να κρατήσει τα δάκρυά του, διακήρυξε την πανηγυρική ένωση τής Σάμου με την Μητέρα Ελλάδα. Οι αγώνες και οι θυσίες τού Σαμιώτικου λαού δικαιώνονταν. Το καθεστώς τής υποτέλειας γκρεμίζονταν συθέμελα και την θέση του έπαιρνε η ελευθερία και η δημοκρατία, ιδανικά γιά τα οποία αγωνίστηκε ο Σαμιώτικος λαός. Αλλά, παρ’ όλη την ανείπωτη χαρά που δοκίμασε ο Σαμιώτικος λαός, η επίσημη αναγνώριση δεν είχε ακόμη γίνει από την ελληνική κυβέρνηση και οι υποτιθέμενοι προστάτες μας, λόγω αντικρουόμενων συμφερόντων, δεν αποδέχτηκαν το επαναστατικό καθεστώς και την ένωση. Χρειάστηκαν να γίνουν πάνδημα συλλαλητήρια στην κυρίως Ελλάδα, γιά να στείλει η κυβέρνηση στις 2 τού Μάρτη 1913 στην Σάμο, το θωρηκτό «Σπέτσαι» να συνοδεύσει το εμπορικό «Θεσσαλία» με δύο λόχους στρατού γιά την κατάληψη τού νησιού. Στις 2 Μαρτίου ημέρα Σάββατο, παραμονή τής Ορθοδοξίας, αγκυροβολούν στο λιμάνι τού Βαθιού και παράλληλα περιπολούν ανοιχτά στο πέλαγος, τα αντιτορπιλικά μας Νίκη και Βέλος που είχαν φτάσει από την Χίο. Με εκδηλώσεις ενθουσιασμού γίνεται δεκτός ο ελληνικός στρατός. Ώρα δοξολογίας ορίστηκε η 1 μ.μ. στον μητροπολιτικό ναό τού Αγίου Νικολάου. Η ενσωμάτωση πιά τής Σάμου με τον κορμό τού έθνους μας, η οποία φάνταζε ως μακρινό όνειρο, ήταν πλέον πραγματικότητα.
Εις Σάμον
‘Οσοι το χάλκεον χέρι
βαρύ του φόβου αισθάνονται,
ζυγόν δουλείας ας έχωσι~
θέλει αρετήν και τόλμην
η ελευθερία.
Αυτή (και ο μύθος κρύπτει
νουν αληθείας) επτέρωσε
τον ‘Ικαρον~ και αν έπεσε
ο πτερωθείς κ’ επνίγη
θαλασσωμένος~
αφ’ υψηλά όμως έπεσε,
και απέθανεν ελεύθερος.
Αν γένης σφάγιον άτιμον
ενός τυράννου, νόμιζε
φρικτόν τον τάφον.
Ανδρέας Κάλβος
-
Πηγή κειμένου: www.e-istoria.com