.
Ἡ μάχη τοῦ Κιλκίς μέσα ἀπό τὸν βίο τοῦ Στρατηγοῦ Ἀριστείδη Χασαπίδη ( 1875 -1941 )
.
……….Μέσῳ ἑνὸς συντόμου ἱστορικοῦ ὁδοιπορικοῦ γιὰ τὸν βίο καὶ τὴν προσφορὰ τοῦ Στρατηγοῦ Ἀριστείδη Χασαπίδη στοὺς Βαλκανικοὺς Πολέμους 1912 -1913 καὶ τὴν Μικρασιατικὴ Ἐκστρατεία, γίνεται ἀναφορὰ στὴν συμμετοχὴ τοῦ 10ου Συντάγματος Πεζικοῦ στὴν Ἑλληνοβουλγαρικὴ σύρραξη καὶ στὴν Μάχη τοῦ Κιλκὶς – Λαχανᾶ.
Πῶς γιὰ ἄλλη μία φορά, μὲ πενιχρᾶ μέσα, ἐλλιπὴ ἐξοπλισμὸ καὶ μὲ ἀφάνταστες κακουχίες, οἱ Ἕλληνες πραγματοποίησαν νικηφόρους ἀγῶνες.
Ἡ μάχη τοῦ Κιλκὶς – Λαχανᾶ (σελ. 8 – 12)
.
……….Ἡ Βουλγαρία, φέροντας βαρέως τὴν ἀπώλεια τῆς Θεσσαλονίκης καὶ διεκδικώντας τὴν ἡγεμονία μεταξὺ τῶν χριστιανικῶν κρατῶν τῆς Βαλκανικῆς, προσπάθησε μὲ διάφορα προσχήματα νὰ ἐπεκτείνῃ τὰ ὅριά της σὲ ἱστορικὰ Ἑλληνικὰ ἐδάφη, διεισδύοντας σὲ αὐτά. Κάτω ἀπὸ τὶς συνθῆκες αὐτές, οἱ σχέσεις μεταξὺ τῶν συμμάχων στρατῶν Ἑλλάδος καὶ Βουλγαρίας, ὀξύνθηκαν.
……….Οἱ προστριβὲς δὲν ἔλειψαν, μὲ διεισδύσεις μικρῶν τμημάτων τακτικοῦ στρατοῦ καὶ Κομιτατζήδων στὰ ἐδάφη ποὺ εἶχαν ἀπελευθερωθεῖ ἀπὸ τὸν Ἑλληνικὸ Στρατό. Ἡ συμπεριφορὰ δὲ τῶν βουλγάρων πρὸς τοὺς Ἑλληνικοὺς πληθυσμοὺς τῶν περιοχῶν ποὺ αὐτοὶ εἶχαν καταλάβει ἦταν καταπιεστικὴ καὶ ἐπιθετικὴ (…).
……….Βουλγαρικὲς προκλήσεις στὴν Ἀριδαία καὶ τὴν Νιγρίτα, προμήνυαν τὴν σύγκρουση τῶν δύο κρατῶν. Ἡ ἐντατικὴ μεταφορὰ βουλγαρικῶν στρατευμάτων στὴν περιοχὴ τῶν Σερρῶν, Κιλκὶς-Δοϊράνης καὶ Καβάλας-Ἐλευθερουπόλεως, ὁδήγησε τὴν Ἑλληνικὴ Κυβέρνηση στὴν λήψη ἀντιμέτρων. Στὶς 4 Ἀπριλίου 1913, τὸ Γενικὸ Στρατηγεῖο, ἐξέδωσε διαταγὴ γιὰ τὴν ἀναδιάταξη τοῦ στρατοῦ σύμφωνα μὲ τὴν ὁποία οἱ I, II, III, IV, V, VI, VII, X Μεραρχίες ἔλαβαν θέσεις ἀντιμετωπίσεως τῆς βουλγαρικῆς ἀπειλῆς.
……….Ἡ IIIη Μεραρχία στὶς 24 Ἀπριλίου 1913, μετακινεῖται στὴν περιοχὴ Μεταλλικοῦ – Ἕλλης καὶ τὸ 10ο Σύνταγμα Πεζικοῦ ἐγκαθίσταται στὴν περιοχὴ Βαθύλακος – Ξηροχώριο – νότιας Φιλαδέλφειας μὲ προκάλυψη ἀπὸ τὸν Γαλλικὸ ποταμὸ μέχρι τὰ ἀνατολικὰ τοῦ Ἀγιονερίου. Ἡ μετακίνησις τῶν στρατευμάτων περατώθηκε στὶς 27 Μαΐου 1913.
……….Μετὰ ἀπὸ ἔντονη διπλωματικὴ κινητικότητα ἀλλὰ καὶ μικροσυμπλοκὲς ἑλληνικῶν καὶ βουλγαρικῶν δυνάμεων( Παλαιοχώρι, Ἐλευθερὲς), ἡ Ἑλλάδα ὑπογράφει στὶς 19 Μαΐου 1913 Συνθήκη Συμμαχίας μὲ τὴν Σερβία καὶ στὶς 21 τοῦ ἰδίου μηνὸς συμφωνία μὲ τὸ Στρατηγὸ Ἰβάνωφ γιὰ τὸν καθορισμὸ γραμμῆς διαχωρίσεως μεταξὺ τοῦ Ἑλληνικοῦ καὶ τοῦ βουλγαρικοῦ στρατοῦ. Ὡστόσο, ὑπῆρχαν ἀκριβεῖς πληροφορίες γιὰ ἐπικείμενη ἐπίθεση τοῦ βουλγαρικοῦ στρατοῦ κατὰ τῆς Θεσσαλονίκης.
……….Οἱ βουλγαρικὲς δυνάμεις ποὺ συγκεντρώθηκαν ἔναντι τῶν Ἑλλήνων καὶ τῶν Σέρβων συμμάχων ἦταν οἱ 1η καὶ 3η Στρατιὰ βόρεια, κοντὰ στὰ παλαιὰ σερβοβουλγαρικὰ σύνορα, ἡ 4η στὴν περιοχὴ Ἴστὶπ-Στρώμνιτσας, ἔναντι τῆς νότιας πτέρυγας τοῦ Σερβικοῦ Στρατοῦ, ἡ 5η στὸ Κιουστεντὴλ καὶ ἡ 2η στὴν περιοχὴ τῶν Σερρῶν.
……….Ἡ τελευταία, μὲ Διοικητὴ τὸν Στρατηγὸ Ἰβάνωφ, ἦταν ἀνεπτυγμένη ἀπὸ τὴν Δοϊράνη μέχρι τὴν Καβάλα καὶ διέθετε τὴν IIIη Μεραρχία ( μεῖον Ταξιαρχία ) στὸ Κιλκίς, τὴν 1η Ταξιαρχία τῆς Χης Μεραρχίας στὸ Λαχανᾶ, μία Ταξιαρχία στὴν περιοχὴ τοῦ χωριοῦ Στρυμονικό, μία Ταξιαρχία στὴν περιοχὴ τοῦ χωριοῦ Ροδολίβος καὶ τὴν ΧΙη Μεραρχία στὴν περιοχὴ Ἐλευθερουπόλεως.
……….Στὶς 15 Ἰουνίου 1913, ἡ Ἀνωτάτη βουλγαρικὴ στρατιωτικὴ διοίκηση, διέταξε τὴν 2η καὶ 4η Στρατιὰ νὰ ἐπιτεθοῦν ἀντίστοιχα κατὰ τῶν Ἑλλήνων καὶ τῶν Σέρβων καὶ νὰ καταλάβουν τὸ ταχύτερο δυνατό, τὰ περισσότερα ἐδάφη τῶν χωρῶν αὐτῶν.
……….Ἡ 2η βουλγαρικὴ στρατιὰ ἐκδήλωσε τὴν κύρια ἐπιθετικὴ της ἐνέργεια στὴν περιοχὴ τοῦ Παγγαίου Ὄρους καὶ κατέλαβε τὶς πρῶτες πρωϊνὲς ὧρες τῆς 17ης Ἰουνίου τὸ λιμάνι τῶν Ἐλευθερῶν. Τὰ Ἑλληνικὰ τμήματα ἐπιβράδυναν τὸν ἐχθρό, συμπτυσσόμενα γιὰ νὰ ἀντιμετωπίσουν ὁλοκληρωτικὰ τὸν βουλγαρικὸ στρατό. Βορειότερα, τὴν ἴδια μέρα, οἱ βούλγαροι πέτυχαν νὰ καταλάβουν τὴ γέφυρα τοῦ Ἀξιοῦ ποταμοῦ καὶ νὰ προωθηθοῦν μέχρι τὴν Γευγελῆ.
……….Τὴν ἴδια στιγμὴ ἡ IIη Μεραρχία προέβαινε στὴν έξουδετέρωση τῶν βουλγαρικῶν στρατευμάτων ποὺ στάθμευαν στὴν πόλη τῆς Θεσσαλονίκης. Τὸ πρωί τῆς 18ης Ἰουνίου, κατέφθασε στὴν Θεσσαλονίκη ὁ Ἀρχιστράτηγος Βασιλεὺς Κωνσταντῖνος, ὁ ὁποῖος καὶ ἐξέδωσε διαταγὴ ἐνάρξεως τῶν ἐπιχειρήσεων γιὰ τὴν ταχεία ἐκκαθάριση τῆς Θεσσαλονίκης ὰπὸ τὰ ἐκεῖ βουλγαρικὰ τμήματα.
……….Ἡ ἔναρξις τοῦ πολέμου ἀνακοινώθηκε ἐπισήμως στὸν Ἑλληνικὸ λαὸ μὲ διάγγελμα τοῦ βασιλέως στὶς 21 Ἰουνίου 1913.
……….Οἱ βούλγαροι, ἐπέλεξαν ὡς ἀμυντικὴ τοποθεσία καὶ ἐγκατέστησαν τὸν ὄγκο τῶν δυνάμεών τους στὴν περιοχὴ Κιλκὶς – Λαχανᾶ. Ἡ τοποθεσία αὐτή, λόγῳ τῆς μορφολογίας τοῦ ἐδάφους της, προσφέρεται γιὰ ἀποτελεσματικὸ ἀμυντικὸ ἀγῶνα, παρέχοντας στὸν ἀμυνόμενο ἀρίστην παρατήρηση καὶ ἐκτεταμένα πεδία βολῆς.
……….Τὸ πρωί τῆς 19ης Ἰουνίου, ἄρχισε ἡ γενικὴ ἐπίθεσις τοῦ Ἑλληνικοῦ Στρατοῦ μετὰ ἀπὸ διαταγὴ τοῦ Γενικοῦ Στρατηγείου. Ἡ IIη Μεραρχία προελαύνει ἀκάθεκτη καὶ μὲ πρωτοφανὴ ἐνθουσιασμὸ ἐναντίων τῶν βουλγάρων. Τὸ 10ο Σύνταγμα Πεζικοῦ προέλασε ἀπὸ τὸ Βαθύλακο μέχρι τὸ Γυναικόκαστρο, ὅπου συνάντησε σφοδρὴ βουλγαρικὴ ἀντίσταση καὶ ἀναπτύχθηκε γιὰ μάχη. Ταγμένο πάντα στὴν πρώτη γραμμή, μετὰ ἀπὸ πεισματώδη ἀγῶνα στὸ Γυναικόκαστρο, κατόρθωσε νὰ ἀνατρέψῃ τὶς καλὰ ὀργανωμένες βουλγαρικὲς δυνάμεις καὶ νὰ τὶς ἀπωθήσῃ σὲ ἀρκετὸ βάθος.
……….Μὲ νέα διαταγὴ τοῦ Γενικοῦ Στρατηγείου (02:00 τῆς 20ης Ἰουνίου ) οἱ II, III, IV, V Μεραρχίες διετάχθησαν ὅπως ἐνεργήσουν πρὸς τὸ Κιλκίς, ὡς δυνάμεις κεντρικοῦ μετώπου. Οἱ λοιπὲς I, VI, VII καὶ X Μεραρχίες, θὰ ἐνεργοῦσαν πρὸς τὴν Ξυλόπολη, τὴν γέφυρα τοῦ Στρυμόνα ποταμοῦ καὶ τὴν Καλίνδρια. Μὲ βάση τὴν νέα αὐτὴ διαταγή, οἱ Μεραρχίες συνέχισαν ἀπὸ τὸ πρωί τῆς 20ης Ἰουνίου, τὴν ἐπιθετικὴ τους ἐνέργεια σὲ ὅλη τὴν γραμμὴ τοῦ μετώπου τῆς τοποθεσίας Κιλκὶς – Λαχανᾶ.
……….Οἱ II, III, IV καὶ V Μεραρχίες ποὺ ἐνεργούσαν στὸ κέντρο πρὸς τὸ Κιλκίς, συνέχισαν τὴν ἐπιθετικὴ τους ἐνέργεια καὶ παρ’ὄτι ἐνέπλεξαν στὸν ἀγῶνα ὅλες τὶς δυνάμεις τους, δὲν μπόρεσαν νὰ κάμψουν τὴν βουλγαρικὴ ἀντίσταση. Πέτυχαν ὅμως νὰ προσεγγίσουν τὶς βουλγαρικὲς θέσεις σὲ ἀπόσταση ἐφόδου. Οἱ ἀπώλειες τῶν Μεραρχιῶν ἦταν πολὺ μεγάλες λόγῳ τοῦ πεδινοῦ ἐδάφους καὶ τῆς σθεναρῆς ἀντιστάσεως τῶν βουλγάρων.
……….Τὴν νύχτα τῆς 20ης πρὸς τὴν 21ην Ἰουνίου, τὸ 10ο Σύνταγμα Πεζικοῦ μετέχει στὴ νικηφόρα μάχη γιὰ τὴν ἀπελευθέρωση τοῦ Κιλκὶς ἐνεργώντας πάντα στὴν πρώτη γραμμή. Ἡ ἐπίθεσις ἄρχισε αἰφνιδιαστικὰ στὶς 03:30 τῆς 21ης Ἰουνίου. Ὕστερα ἀπὸ σκληρὸ ἀγῶνα, ποὺ συνεχίστηκε καὶ τὶς πρωινὲς ὧρες, κατελήφθησαν σημαντικὲς θέσεις τῶν βουλγάρων στὰ ἀνατολικὰ τοῦ Κιλκίς, ἀπειλώντας ἄμεσα τὸ ἀριστερὸ πλευρὸ καὶ τὰ νῶτα τῆς βουλγαρικῆς διατάξεως.
……….Ἀλλεπέλληλες βουλγαρικὲς ἀντεπιθέσεις ἀποκρούστηκαν μὲ ἐπιτυχία, ἀλλὰ καὶ μὲ μεγάλες ἀπώλειες. Μὲ τὸ πρῶτο φῶς τῆς 21ης Ἰουνίου, ἐπαναλήφθηκε ἡ ἐπίθεσις τῶν ἑλληνικῶν δυνάμεων, ἐκτελώντας σειρὰ ὁρμητικῶν ἐφόδων μὲ λόγχη κατὰ τῶν βουλγαρικῶν θέσεων.
……….Πρὸ αὐτῆς τῆς καταστάσεως, οἱ βούλγαροι ἄρχισαν νὰ συμπτύσσονται. Ὁ ὄγκος τῶν βουλγαρικῶν δυνάμεων συμπτύχθηκε πρὸς τὸ ὄρος Δύσωρον. Οἱ Ἑλληνικὲς δυνάμεις συνεχίζοντας τὴν κίνησή τους, ἀπελευθέρωσαν στὶς 09:30 το Κιλκὶς καὶ κατεδίωξαν τὶς συμπτυσσόμενες ἐχθρικὲς δυνάμεις, σὲ μικρὸ ὅμως βάθος λόγῳ τῆς μεγάλης ἐξαντλήσεως τῶν τμημάτων ἀπὸ τὸν τριήμερο ἀγῶνα καὶ τὴν ἔλλειψη ἐφεδρειῶν. Τὴν ἴδια στιγμὴ, οἱ I καὶ VI Μεραρχίες ποὺ ἐνεργούσαν πρὸς τὸ χωριὸ Λαχανᾶς, ἐξόρμησαν κατὰ τῶν βουλγαρικῶν θέσεων.
……….Μπροστὰ στὴν Ἑλληνικὴ ὀρμὴ οἱ βούλγαροι ἄρχισαν νὰ ὑποχωροῦν ἀτάκτως, ἐγκαταλείποντες πυροβόλα, ὀχήματα, κτήνη καὶ κάθε ἄλλου εἶδους ὑλικὸ. Ἔτσι ἔληξε ἡ τριήμερος μάχη τοῦ Κιλκὶς-Λαχανᾶ, μία ἀπὸ τὶς ἐνδοξότερες τῆς Ἑλληνικῆς στρατιωτικῆς ἱστορίας, μὲ συνολικὴ ἐπικράτηση τῶν Ἑλληνικῶν ὅπλων, ἀλλὰ καὶ μὲ μεγάλες θυσίες.
……….Οἱ συνολικὲς ἀπώλειες τοῦ Ἑλληνικοῦ Στρατοῦ κατὰ τὴν μάχη αὐτὴ ἔφτασαν τοὺς 8.828 νεκροὺς καὶ τραυματίες. Συνελήφθησαν περίπου 2.500 βούλγαροι αἰχμάλωτοι καὶ κυριεύθηκε σημαντικὸ πολεμικὸ ὑλικὸ. Τὸ 10ο Σύνταγμα Πεζικοῦ στὶς 23 Ἰουνίου 1913 κατὰ τὴν μάχη τῆς Δοϊράνης παραμένει ὡς ἐφεδρεία. Στὴν συνέχεια ὅμως, ἀπὸ τὸ πρωί τῆς 24ης Ἰουνίου, συνέχισε τὴν καταδίωξη τοῦ ἐχθροῦ στὸ ὄρος Κερκίνη καὶ ἐγκαθίσταται στὰ ὑψώματα βορείως τοῦ Ράμπροβο, ἀφοῦ δοκιμάστηκε σκληρὰ ἀπὸ τὰ πυρᾶ τοῦ βουλγαρικοῦ πυροβολικοῦ. Στὴν θέση αὐτὴ κατάφερε νὰ ἀποκρούσει πολλὲς φορὲς βουλγαρικὲς ἀντεπιθέσεις. Στὶς 26 Ἰουνίου 1913, προελαύνει μέσῳ τοῦ αὐχένος Κωστουρίνο στὸν ἄξονα Στρώμνιτσα-Πιπέροβο-Νοβίτσανη-ὑψώματα Γκάρβαν-Βλαδιμήροβο, ὅπου καὶ παραμένει μέχρι τὶς 6 Ἰουλίου 1913.
……….Τὴν ἐπομένη (7/7/1913) ἡμέρα, ὡς ἐφεδρικὸ Σύνταγμα τῆς Μεραρχίας του, κατὰ τὴν σκληρὴ καὶ αἰματηρὴ διήμερον μάχη τοῦ Πετσόβου, ἐνισχύει μὲ ἕνα Τάγμα του τὸν ἀγῶνα τοῦ 6ου Συντάγματος στὸ ὕψωμα 1450. Στὶς 10 Ἰουλίου 1913, ἐπιτίθεται πρὸς τὸ ὕψωμα Τσούκα Γκόλεκ, λόγῳ ὅμως τοῦ διακεκομμένου καὶ δασώδους ἐδάφους ἀναστέλλει τὴν κίνησην του σὲ ἀπόστασην 1200 μέτρων ἀπὸ τὰ ἐχθρικὰ ὀρύγματα, ὅπου καὶ σταθεροποιεῖται προσωρινῶς.
……….Στὶς 15 Ἰουλίου 1913, ἀποκρούει ἰσχυρὰν βουλγαρικὴν άντεπίθεσην καὶ συμπτύσσεται εὶς νέαν γραμμὴν βορειοανατολικῶς τοῦ Πετσόβου. Στὶς 16 καὶ 17 Ἰουλίου 1913, βελτιώνει τὰς θέσεις ποὺ κατέλαβε καὶ ἀποκρούει ἐχθρικὰς ἐπιθέσεις, ἐνῶ ταυτοχρόνως ἐνισχύει μὲ τὸ IIIo Τάγμα του, τὸ 12Ο Σύνταγμα Πεζικοῦ γιὰ τὴν ἀπόκρουση ἀλλεπαλλήλων βουλγαρικῶν ἐπιθέσεων ὀλονυχτίας διαρκείας.
……….Μετὰ τὴν ὁλοκληρωτικὴ ἐπικράτηση τοῦ Ἑλληνικοῦ Στρατοῦ στὶς 17 Ἰουλίου 1913, ἀποφασίστηκε πενθήμερως ἀνακωχὴ προκειμένου νὰ πραγματοποιηθοῦν συνομιλίες μεταξύ τῶν ἀντιπάλων στὸ Βουκουρέστι τῆς Ρουμανίας. Στὶς 25 Ἰουλίου, ὑπογράφθηκε συμφωνία μεταξὺ τῆς Ἑλλάδος καὶ τῆς Βουλγαρίας, βάσει τῆς ὁποίας τὰ σύνορα μεταξὺ τῶν δύο χωρῶν ἀκολουθούσαν γενικὰ τὶς ἀπαιτήσεις τῶν νικητῶν Ἑλλήνων στὴν γραμμὴ Νέστου ποταμοῦ. Στὴν Ἑλλάδα ἐπιπλέον περιέρχετο καὶ ἡ Κρήτη.
……….Σὲ αὐτὸ τὸ χρονικὸ διάστημα τὸ 10ο Σύνταγμα Πεζικοῦ παραμένει στὶς θέσεις ποὺ κατέχει καὶ στὶς 7 Αὐγούστου 1913, μετακινεῖται μὲ ὅλη τὴν IIIη Μεραρχία στὴν περιοχὴ Μεταλλικοῦ – Κρηστώνης. Ἔτσι ἔληξε ὁ ἔνδοξος γιὰ τὰ Ἑλληνικὰ Στρατεύματα Δεύτερος Βαλκανικὸς Πόλεμος, στὴν διάρκεια τοῦ ὁποίου ἐπέδειξαν ἀπαράμμιλον ἡρωισμὸν καὶ πρόσθεσαν μία ἀκόμα περίλαμπρο σελίδα στὴν Ἱστορία τοῦ Ἑλληνικοῦ Ἔθνους. Ἡ Ἑλλὰς ἔβγαινε ἀπὸ δύο Βαλκανικοὺς Πολέμους, κατὰ τῆς τουρκίας καὶ τῆς βουλγαρίας, μὲ ἔκτασην αὐξημένη κατὰ 56.000 τετρ.χλμ. ἐνῶ ὁ πληθυσμὸς της ἔφθασε τὰ 5.000.000.
……….Ὕστερα ἀπὸ μακρόχρονη περίοδον ὑποδουλώσεως, οἱ ἑλληνικότατες περιοχὲς τῆς Μακεδονίας καὶ τῆς Ἡπείρου ἐπανῆλθαν στὴ Μητέρα Πατρίδα, ἐνῶ τὰ νησιᾶ τοῦ Αἰγαίου ἔγιναν καὶ πάλι προπύργια τῆς Ἐλευθερίας.
……….Τὸ ἔνδοξον 10Ο Σύνταγμα Πεζικοῦ, τὸ ὁποῖον ὅπως εἴδαμε ἀπετέλεσε τὴν αἰχμήν τοῦ δόρατος τῶν Ἑλληνικῶν Στρατευμάτων, ταγμένο πάντοτε στὴν πρώτη γραμμὴ, μεταφέρθηκε στὶς 25 Σεπτεμβρίου 1913, στὴν περιοχὴ Καβάλας-Ἐλευθερουπόλεως καὶ ἀπὸ ἐκεῖ, ἀφοῦ ἀποστρέτευσε τὶς ἐφεδρεῖες του, μεταφέρθηκε στὶς 23 Νοεμβρίου στὴν Κέρκυρα, ὅπου ἦταν ἡ ἕδρα του κατὰ τὴν εἰρηνικὴν περίοδον.
Τὸ 10ο Σύνταγμα Πεζικοῦ ἀπέσπασε τὸ θαυμασμὸ τοῦ Ἑλληνικοῦ Ἔθνους. Ὁ Λοχαγὸς Ἀριστείδης Χασαπίδης, βρέθηκε σὲ ὅλες τὶς μεγάλες μάχες τῆς ἐποχῆς μὲ τὸ ἡρωικὸ 10ο Σύνταγμα Πεζικοῦ.
Ὁλόκληρο τὸ κείμενο μπορεῖτε νὰ διαβάσετε στό : www.e-istoria.com
.