Ἡ μάχη τῆς Σουβάλας – Πολύδροσον Φωκίδος (7/10/1824).

Τὸ 1824 ὁ Σουλτάνος ὅρισε καινούργιο στρατιωτικὸ διοικητὴ, τὸν Δερβὶς Πασᾶ, στὸν ὁποῖο ἔδωσε ρητὴ ἐντολή νὰ ἑνωθῇ μὲ τοὺς Πασσάδες Μπερκόφτζαλη, Ἰουσοῦφ Πασᾶ καὶ Ἀμπάζ Πασᾶ Ντίμπρα καὶ νὰ εἰσβάλῃ στὴν Ἀνατολική Στερεὰ μὲ δεκαπέντε χιλιάδες στρατὸ. Ὁ Δερβὶς πῆγε στὸ χωριὸ Λιανοκλάδι, ἀπέναντι ἀπό τὸ Ζητούνι (Λαμία) καὶ ἐκεῖ στρατοπέδευσε. Τοὺς δὲ Ἰσοῦφ Πασᾶ, Μπερκόφτζα καὶ Ἀμπάζ Πασᾶ Ντίπρα, μὲ ἔξι χιλιάδες πεζοὺς καὶ τρεῖς χιλιάδες ἱππεῖς, τοὺς διέταξε νὰ περάσουν στὴν Γραβιᾶ καὶ ἀπό ἐκεῖ νὰ συνεχίσουν γιὰ τὰ Σάλωνα (Ἄμφισσα). Στόχος τους, νὰ κατακτήσουν τὴν πόλη καὶ τὴν γύρω περιοχὴ.

Ὁ Πανουργιᾶς, μαζὶ μὲ τοὺς Σουλιῶτες ὀπλαρχηγούς Δρᾶκο, Δαγκλῆ, Διαμάντη Ζέρβα καὶ τοὺς Κίτσο Τζαβέλα καὶ Π. Νοταρᾶ, ὀχυρώθηκαν στὴν Ἄμπλιανη. Ἔτσι συνολικὰ δύο χιλιάδες ἄντρες, περίμεναν τοὺς ἐχθρούς, οἱ ὁποῖοι στὶς 14 Ἰουλίου, τοὺς ἐπιτέθηκαν. Οἱ Ἕλληνες τοὺς ἀντιμετώπισαν μὲ γενναιότητα καὶ τοὺς ἀνάγκασαν νὰ ὀπισθοχωρήσουν μὲ μεγάλη φθορὰ.

Τὸ ἄλλο κομμάτι τῆς στρατιᾶς μὲ διοικητὲς τοὺς Ἰσοῦφ Πασᾶ, Μπερκόφτζα καὶ Ἀμπᾶζ Πασᾶ Ντίπρα, στρατοπέδευσε στὴν Γραβιᾶ. Μὲ πρωταγωνιστὲς τοὺς ὀπλαρχηγούς Γ.Δυοβουνιώτη καὶ Κομνᾶ Τράκα, οἱ Ἕλληνες τοὺς ἀντιμετώπισαν πρῶτα στὴν Βάριανη στὶς 4 Σεπτεμβρίου, καὶ τελικῶς στὴν τοποθεσία Καρκαβέλια στὶς 7 Ὀκτωβρίου 1824, ὅπου δόθηκε ἡ μάχη τῆς Σουβάλας. Κατάφεραν νὰ ἀπωθήσουν τοὺς τούρκους καὶ νὰ διαλύσουν τελικῶς, τὸ στρατόπεδό τους στὴν Γραβιᾶ. Ἀποτέλεσμα αὐτῶν τῶν μαχῶν ἦταν νὰ ἐμποδίσουν τὴν προέλαση τῶν τουρκικῶν στρατευμάτων καὶ τὴν κατάληψη τῆς Ἄμφισσας.

 Ὅπως ἀναφέρουν οἱ ἱστορικοί :

.

“…Ἱσχυρή ἐχθρική δύναμις 4000 ἀνδρῶν, βάδισαν πρὸς τὴν Σουβάλα, μὲ σκοπὸ ἀπό τὶς κορυφὲς τοῦ Παρνασσοῦ νὰ φτάσουν στὰ Σάλωνα. Ὁ Δυοβουνιώτης, τοὺς περίμενε ἐκεῖ μὲ δύναμη 300 ἀνδρῶν, ἀλλά καὶ τὴν βοήθεια τῶν Σουβαλιωτῶν, ὅπου λόγῳ τοῦ κινδύνου ποὺ διέτρεχαν οἱ οἰκογένειές τους, συμμετεῖχαν ὅλοι χωρὶς ἐξαίρεση. Κατάφεραν νὰ σταματήσουν τοὺς τούρκους καὶ μὲ τοὺς Κομνᾶ Τράκα καὶ Καλμούκη ποὺ ἔφτασαν γιὰ νὰ τοὺς ἐνισχύσουν, τοὺς ἔτρεψαν σὲ ἄτακτον ὑποχώρησην, ἀφήνοντας πίσω τους πάνω ἀπό 300 νεκροὺς καὶ αἰχμαλώτους…”.

Τὰ χρόνια ποὺ ἀκολούθησαν τὸν Ἀγῶνα, ἦταν δραματικά γιὰ τοὺς Σουβαλιῶτες. Ἡ ληστρικὴ δράσις ποὺ μάστιζε τὴν περιοχὴ, κατὰ τὴν ἄστατη περίοδο τῶν ἀρχῶν τῆς Ἑλληνικῆς πολιτείας, δημιουργοῦσε μία ἐπικίνδυνη καὶ ἀνασφαλή κατάστασι γιὰ τοὺς κατοίκους τοῦ Παρνασσοῦ. Τὰ πεδινᾶ χωριὰ, ὅσα βρίσκονταν πάνω στὰ βασικὰ μονοπάτια, εἶχαν τὶς μεγαλύτερες ὑλικές καὶ ἔμψυχες ἀπώλειες κατὰ τὴν διάρκεια τῶν πολύχρονων συγκρούσεων τοῦ Ἀγῶνος.