,

,

Η πρώτη προκήρυξις τού Διγενή και η έναρξις τού Αγώνος γιά την Ένωση

.

……….«Με την βοήθειαν τού Θεού, με πίστιν εις τον τίμιον αγώνα μας, με την συμπαράστασιν ολοκλήρου τού Ελληνισμού και με την βοήθειαν των Κυπρίων, αναλαμβάνομεν τον αγώνα διά την αποτίναξιν τού αγγλικού ζυγού, με σύνθημα εκείνο το οποίο μάς κατέλειπαν οι πρόγονοί μας ως ιεράν παρακαταθήκην. Ή ταν ή επί τας».

……….Η Ε.Ο.Κ.Α. αρχίζει την δράση της στην Κύπρο. Ήταν εκείνη την ανοιξιάτικη πρώτη μέρα τού Απρίλη τού 1955 που τα όνειρα τού Κυπριακού Λαού γιά Λευτεριά και Ένωση με την μητέρα Πατρίδα έπαιρναν σάρκα και οστά. Αιώνες ολόκληρους ο Κυπριακός Ελληνισμός, καρτερικά περίμενε αυτή την μέρα. Γενιές και γενιές γεννήθηκαν, μεγάλωσαν και έσβησαν μέσα στην καταφρόνια τής σκλαβιάς και τής ατίμωσης.

……….Tο ξημέρωμα τής 1ης Απριλίου 1955 ήταν διαφορετικό. Ακούστηκαν πολλές εκρήξεις βομβών σε όλες τις πόλεις, φυλλάδια γέμισαν τούς δρόμους καλώντας τούς Έλληνες τής Κύπρου να ξεσηκωθούν, μαθητές χύθηκαν στους δρόμους με τις γαλανόλευκες.

Η 1η Απριλίου 1955 

……….Ο αγώνας εκράγηκε στις 0.30΄ το πρωί τής 1ης Απριλίου 1955, ξημερώματα Παρασκευής. Η Κύπρος μετατράπηκε ξαφνικά σε ένα κοχλάζον ηφαίστειο που με την φωτιά του καταύγαζε τον κόσμο και με τις υποχθόνιες δονήσεις του έσειε τα θεμέλια τής γης. ‘Ήταν απίστευτο. Ο εχθρός αλαφιάστηκε. Ο λαός ένιωσε να τού θερμαίνει την καρδιά η άγια φωτιά. Η νιότη πυρπολήθηκε. Τα λάβαρα των αιώνων υψώθηκαν στα κάστρα. Ολόκληρο το νησί έγινε μιά απέραντη γαλανόλευκη σημαία. Κι η μπαρουτοκαπνισμένη ατμόσφαιρα ηλεκτρίστηκε από τα πολεμικά τροπάρια τού Γένους και τα εμβατήρια τού ξεσηκωμού.

……….Το έθνος ξύπνησε, έστησε αυτί κατά τον νότο, η μνήμη τής Αγίας Λαύρας φύσηξε σαν πνοή ζωογόνα γιά να φλογίσει την Ψυχή και να Θεριέψει το εθνικό όνειρο. Εκείνη την πρώτη νύχτα χτύπησε ο Γρηγόρης Αυξεντίου με την ομάδα των Αμμοχωστιανών στην Δεκέλεια, με αποστολή να προκαλέσουν διακοπή τού ηλεκτρικού ρεύματος και συσκότιση σ’ όλο το νησί. Ο Μάρκος Δράκος με την ομάδα “Αστραπή” ανατίναξαν το Ραδιοφωνικό σταθμό. Άλλες ομάδες ανάλαβαν αποστολές σε προκαθορισμένα σημεία σε διάφορες περιοχές. Την αφετηρία τής ιστορίας τής δόξας, οριοθέτησε με την θυσία του ο πρώτος νεκρός. Ο Μόδεστος Παντελή. Ο ήρωας πέθανε από ηλεκτροπληξία ενώ επιχειρούσε να καταστρέψει τα ηλεκτροφόρα καλώδια. Χρησιμοποίησε σχοινί που είχε υγρανθεί από την νυχτερινή ανοιξιάτικη νοτιά.

……….Την 1η Απριλίου 1955, η Κύπρος ξύπνησε αναστατωμένη πριν να ροδίσει η αυγή. Βγήκε στους δρόμους απορώντας. Το μυστικό τής το αποκάλυψε ο Αυγερινός τής ελευθερίας που μεσουράνησε μετά τις πρώτες εκρήξεις. Η πατρίδα φόρεσε τα γιορτινά της κι έκανε τον σταυρό της. Το πανηγύρι τού αγώνα άρχιζε. Ο άγγελος τού λυτρωμού φτεροκοπούσε και μετέδιδε από πόρτα σε πόρτα το άγγελμα τού ξεσηκωμού. Κι ο Διγενής κυκλοφορούσε την προκήρυξή του.

ΠΡΟΚΗΡΥΞΙΣ ΤΟΥ ΔΙΓΕΝΗ 1 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 1955  ΠΡΟΚΗΡΥΞΙΣ ……….Με την βοήθειαν τού Θεού, με πίστιν εις τον τίμιον αγώνα μας, με την συμπαράστασιν ολοκλήρου τού Ελληνισμού και με την βοήθειαν των Κυπρίων, αναλαμβάνομεν τον αγώνα διά την αποτίναξιν τού Αγγλικού ζυγού, με σύνθημα εκείνο το οποίον μάς κατέλιπαν οι πρόγονοί μας ως ιεράν παρακαταθήκην: “‘Η τάν ή επί τάς”. Αδελφοί Κύπριοι, ……….Από τα βάθη των αιώνων μάς ατενίζουν όλοι εκείνοι οι οποίοι ελάμπρυναν την Ελληνικήν Ιστορίαν διά να διατηρήσουν τήν ελευθερίαν των: οι Μαραθωνομάχοι, οι Σαλαμινομάχοι, οι Τριακόσιοι τού Λεωνίδα και οι νεώτεροι τού Αλβανικού έπους. Μάς ατενίζουν οι αγωνισταί τού 1821, οι οποίοι και μάς εδίδαξαν ότι η απελευθέρωσις από τον ζυγόν δυνάστου αποκτάται πάντοτε με το αίμα. Μάς ατενίζει ακόμη σύμπας ο Ελληνισμός, ο οποίος και μάς παρακολουθεί με αγωνίαν, αλλά και με εθνικήν υπερηφάνειαν. ‘Ας απαντήσωμεν με έργα, ότι θά γίνωμεν “πολλώ κάρρονες” τούτων. ,,,,,,,,,,Είναι καιρός να δείξωμεν εις τον κόσμον, ότι εάν η διεθνής διπλωματία είναι άδικος και εν πολλοίς άνανδρος, η Κυπριακή ψυχή είναι γενναία. Εάν οι δυνάσται μας δεν θέλουν να αποδώσουν την λευτεριά μας, μπορούμε να την διεκδικήσωμεν με τα ίδια μας τα χέρια και με το αίμα μας. Ας δείξωμεν εις τον κόσμον ακόμη μιά φορά ότι και τού σημερινού Έλληνος “ο τράχηλος ζυγόν δέν υπομένει”. Ο αγών θα είναι σκληρός. Ο δυνάστης διαθέτει τα μέσα και τον αριθμόν. Ημείς διαθέτομεν τήν ψυχήν, έχομεν και το δίκαιον με το μέρος μας. Γι’ αυτό και θα νικήσωμεν. ……….Διεθνείς διπλωμάται, ατενίσατε το έργον σας. Είναι αίσχος εν εικοστώ αιώνι, οι λαοί να χύνουν το αίμα των διά να αποκτήσουν την λευτεριά των, το θείον αυτό δώρον, γιά το οποίον και εμείς επολεμήσαμεν παρά τό πλευρόν των λαών σας, και γιά το οποίον σείς τουλάχιστον διατείνεσθε ότι επολεμήσατε εναντίον τού ναζισμού και τού φασισμού. ……….Έλληνες, όπου και αν ευρίσκεσθε, ακούσατε την φωνήν μας: Εμπρός, όλοι μαζί γιά την λευτεριά τής Κύπρου μας.

 

Ε.Ο.Κ.Α 
Ο αρχηγός Διγενής

……….Αρχικά η ΕΟΚΑ ιδρύθηκε με σκοπό την διενέργεια μικρής εκτάσεως στρατιωτικών επιχειρήσεων, κυρίως δε ενεργειών δολιοφθοράς σε άψυχους αγγλικούς στόχους στην Κύπρο, γιά δημιουργία θορύβου που ενδεχομένως θα υποβοηθούσε τις πολιτικές ενέργειες τού αρχιεπισκόπου Μακαρίου γιά την λύση τού Κυπριακού ζητήματος. Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι στους αρχικούς σκοπούς τής ΕΟΚΑ δεν περιλαμβανόταν το αίτημα γιά ένωση τής Κύπρου με την Ελλάδα, πράγμα που δεν αναφερόταν ούτε στην πρώτη προκήρυξη τού Γρίβα που κυκλοφόρησε την 1/4/1955, μέρα έναρξης τού ένοπλου αγώνα. Και τούτο, γιατί οι πολιτικοί χειρισμοί ανήκαν στον αρχιεπίσκοπο Μακάριο, τον οποίο ο Γρίβας αναγνώριζε αρχικά ως ανώτερό του και ως τον άνθρωπο εκείνο ο οποίος τού ενεπιστεύθη την διεξαγωγή τού αγώνος (Η τρομοκρατία εν Κύπρω – Το ημερολόγιον τού Γρίβα, έκδοση 1957 από τους Άγγλους τού ανευρεθέντος ημερολογίου, καταχώρηση ημερ. 2/4/1955).

……….Στην συνέχεια όμως, μετά το ναυάγιο των διαπραγματεύσεων τού αρχιεπισκόπου Μακαρίου με τον κυβερνήτη Χάρτιγκ (τέλος 1955 – αρχές 1956), τής εξορίας τού πρώτου από τον δεύτερο (9/3/1956) και των μεγάλης κλίμακας επιχειρήσεων τού Χάρτιγκ κατά τής ΕΟΚΑ, η οργάνωση ξέφυγε από τις αρχικές δραστηριότητές της (δολιοφθορές) και ανταπέδωσε τα πλήγματα, αναγκασμένη πιά να αναμετρηθεί με τους Βρετανούς. Ο ίδιος ο Γρίβας (Απομνημονεύματα) διαχωρίζει τον τετραετή αγώνα τής ΕΟΚΑ στις ακόλουθες φάσεις:

• α) Από την έναρξή του μέχρι την άφιξη τού Χάρτιγκ (1/4/1955 – 3/10/1955).
  β) Από την άφιξη τού Χάρτιγκ μέχρι την εξορία τού Μακαρίου (3/10/1955 – 9/3/1956).
  γ) Από την εξορία τού Μακαρίου μέχρι την πρώτη εκεχειρία (9/3/1956 – 16/8/1956).
  δ) Από την πρώτη μέχρι την δεύτερη εκεχειρία ( 17/8/1956 – 14/3/1957).
  ε) Από την δεύτερη εκεχειρία μέχρι την αντικατάσταση τού Χάρτιγκ (15/3/1957 – 6/11/1957).
  στ) Από την αναχώρηση τού Χάρτιγκ μέχρι την ανακοίνωση τού σχεδίου Μακμίλλαν (7/11/1951 – 19/7/1958).
  ζ) Από την ανακοίνωση τού σχεδίου μέχρι την συζήτηση τού Κυπριακού στον ΟΗΕ (20/7/1958 – 25/11/1958).
  η) Από την συζήτηση στον ΟΗΕ μέχρι την υπογραφή των συμφωνιών Ζυρίχης και Λονδίνου (25/11/1958- 19/2/1959).

……….Κατά την πρώτη φάση, η δράση τής ΕΟΚΑ ήταν κυρίως δολιοφθορές, μία απόπειρα κατά τής ζωής τού Άγγλου κυβερνήτη και σποραδικές επιθέσεις, ταυτόχρονα δε διαδηλώσεις και παναπεργίες.

……….Κατά την δεύτερη φάση, στήνονται ενέδρες και διεξάγεται η μεγάλη μάχη στην περιοχή τού χωριού Σπήλια, συνεχίζονται οι δολιοφθορές, οργανώνεται η νεολαία και αναδιοργανώνεται η ΕΟΚΑ.

……….Κατά την τρίτη φάση, εφαρμόζονται μεγάλης κλίμακας τρομοκρατικά μέτρα τού αγγλικού στρατού και επιχειρήσεις τού Χάρτιγκ κατά τής ΕΟΚΑ, κυρίως στην περιοχή Κύκκου. Η ΕΟΚΑ αντεπιτίθεται, γίνεται ακόμη και απόπειρα κατά τού Χάρτιγκ, ενώ φθάνει στην Κύπρο ο συνταγματολόγος λόρδος Ράντκλιφ που αποτυγχάνει να προωθήσει την ιδέα εφαρμογής ενός συντάγματος. Μαζική συμμετοχή τού λαού σε διαδηλώσεις και παναπεργίες.

……….Κατά την τέταρτη φάση, η ΕΟΚΑ επαναλαμβάνει τις επιθέσεις της μετά την αποτυχία τής προσπάθειας γιά εκεχειρία. Δημοσιεύεται από τους Βρετανούς το ημερολόγιο τού Γρίβα που ανευρέθη και το οποίο, μεταξύ άλλων, ενοχοποιούσε και τον Μακάριο. Η Κύπρος χρησιμοποιείται ως ορμητήριο των Αγγλογάλλων κατά τής Αιγύπτου (εισβολή στο Σουέζ). Η ΕΟΚΑ προπαρασκευάζεται γιά μακρόχρονη δράση. Οι επιθέσεις των Άγγλων και οι αντεπιθέσεις τής ΕΟΚΑ συνεχίζονται. Οι Τουρκοκύπριοι αρχίζουν να προβάλλουν έντονα το αίτημα γιά διχοτόμηση τής Κύπρου. Σε μάχες σκοτώνονται ο Μάρκος Δράκος, ο Μιχαήλ Γεωργάλλας και ο Γρηγόρης Αυξεντίου.

……….Κατά την πέμπτη φάση, αρχίζει η παθητική αντίσταση τού λαού. Η ΕΟΚΑ περιορίζει την δράση της προκειμένου να δημιουργηθεί ευνοϊκό κλίμα γιά απελευθέρωση τού Μακαρίου που κρατείται στις Σεϋχέλλες. Ο Μακάριος απελευθερώνεται. Αναπτύσσεται στην Κύπρο δράση εξτρεμιστών Τουρκοκυπρίων που συνεργάζονται με τους Βρετανούς.

……….Κατά την έκτη φάση, η δράση τής ΕΟΚΑ περιορίζεται και πάλι, κυρίως σε ενέργειες δολιοφθορών. Στην Κύπρο αναλαμβάνει νέος κυβερνήτης ο σερ Χιού Φούτ, που ζητά να συναντηθεί με τον Γρίβα. Το Κυπριακό ζήτημα συζητείται σε πολλά παρασκηνιακά επίπεδα. Εκδηλώνεται μεγάλης κλίμακας οργανωμένη επίθεση των Τουρκοκυπρίων κατά των Ελληνοκυπρίων και των περιουσιών τους. Η ΕΟΚΑ επαναρχίζει την δράση της, ενώ επαναρχίζουν και οι μεγάλης κλίμακας επιχειρήσεις των Βρετανών κατά τής ΕΟΚΑ.

……….Κατά την έβδομη φάση, συνεχίζονται οι επιθέσεις των Τουρκοκυπρίων, τους οποίους τώρα κτυπά η ΕΟΚΑ. Οι Άγγλοι κατορθώνουν να δημιουργήσουν στην Κύπρο συνθήκες διακοινοτικής διαμάχης. Σε μάχη σκοτώνονται οι τέσσερις ήρωες τού αχυρώνα τού Λιοπετρίου. Η ΕΟΚΑ διενεργεί μεγάλες επιθέσεις κατά των Βρετανών. Στο Δίκωμο σκοτώνεται ο Κυριάκος Μάτσης. Αρχίζει η διαφωνία ως προς το πολιτικό μέλλον τής Κύπρου, μεταξύ Μακαρίου και Γρίβα.

……….Κατά την όγδοη και τελευταία φάση τού αγώνα, η ΕΟΚΑ περιορίζει την δράση της, όπως την περιορίζουν και οι Βρετανοί και οι Τούρκοι. Οι παρασκηνιακές ζυμώσεις οδηγούν στην επίτευξη συμφωνίας μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας στην Ζυρίχη, που προσυπογράφεται και από τους λοιπούς ενδιαφερομένους (Ελληνοκυπρίους, Τουρκοκυπρίους και Βρετανούς) στο Λονδίνο. Η Κύπρος καθίσταται πιά ανεξάρτητη Δημοκρατία.

Τα ιδανικά των Ηρώων τής ΕΟΚΑ

 ……….«Είναι καιρός να καμαρώσεις γιά το παιδί σου. Ευρίσκεται εκεί ψηλά όπου ψάλλουν οι άγγελοι. Χαίρε αγαπημένη μου μητέρα. Μη κλαίεις γιά να ακούσεις την αγγελική φωνή μου που ψάλλει Άγιος, Άγιος, Άγιος Κύριος Σαβαώθ. Ψάλλε και εσύ μαζί μου. Ψάλλε, προσεύχου, δόξαζε τον Θεόν σε όλην σου την ζωήν». 

Ιάκωβος Πατάτσος

……….«Δεν εκτελούμαι σαν ένας κοινός εγκληματίας, αλλά σαν ένας τιμημένος Κυπραίος. Τώρα που ξέρω ότι σε μία ημέρα θα αντικρύσω την αγχόνη, εχω διπλάσιο θάρρος από πρίν. Ο Χριστός είναι πάντα συντροφιά στα κελλιά μας. Ο Χριστός μάς γεμίζει την καρδιά με αληθινή χαρά. Παρακαλούμε τον Θεό να μας σώσει όχι το σώμα, αλλά την ψυχή».

Ανδρέας Παναγίδης

 ……….«Είμαστε Χριστιανοί και ο αντικειμενικός μας σκοπός πρέπει να είναι η Ουράνια Βασιλεία. Πεθαίνουμε απόλυτα ήρεμοι. Εζήτησα να δω μερικούς από σάς, μα δεν μού επέτρεψαν. Γειά σας και ο Θεός μαζί σας». 

Ανδρέας Ζάκος

……….«Είμαι, αγαπητέ μου αδελφέ, πολύ στενοχωρημένος που θα σε λυπήσω με τα νέα μου, αλλά αφού ο Θεός μού επεφύλαξε το πικρόν τούτο ποτήριον «ου μη πιω αυτό»; Γενηθήτω το θέλημα τού Παντοδυνάμου. Το Εκτελεστικόν Συμβούλιον απεφάσισεν ότι θα εκτελεσθώ».

Μιχαήλ Καραολής

……….«Δεν είναι θαύμα η εξύψωσις των ταπεινών, των χωρίς ιδανικά ανθρώπων σε αγωνιστάς; Αυτός είναι ο Έλληνας. Την λευτεριά την έχει μέσα του, την έχει στο υποσυνείδητό του, μπορεί να πει κανείς, μα σαν έλθη η κρίσιμη στιγμή, τότε ξεπετάγεται, την κάνει συνείδησή του και ζωή του, κι ο ταπεινός ο μικρόχαρος μεταβάλλεται σε μαχητή ακατάβλητο»! 

Γρηγόρης Αυξεντίου

……….Η ιστορία των νέων τής Κύπρου που θυσιάστηκαν, δεν τελειώνει εδώ. Αναφέραμε κάποιους, τους -ίσως- περισσότερο γνωστούς. Δεν χωράνε στις σελίδες ενός άρθρου, είναι αδύνατο να χωρέσουν μορφές σαν αυτές τού Μιχάλη Καραολή, τού Ανδρέα Δημητρίου, τού Χαρίλαου Μιχαήλ και δεκάδων άλλων παλικαριών που φάνηκαν αντάξιοι συνεχιστές τού ’21 και τού ’40. Ο αγώνας κράτησε και ο κυπριακός λαός άντεξε, χάρη στις ηρωικές Θυσίες των παιδιών του. Η συνεισφορά τής Εκκλησίας στην τιτάνια προσπάθεια ήταν καθοριστική.

……….Εδώ σημειώνεται εν συντομία, ότι η ΟΧΕΝ ήταν ο προθάλαμος εισόδου στην ΕΟΚΑ και πολλοί αγωνιστές ξεκίνησαν από εκεί. Η ΟΧΕΝ ξεκινώντας από την Λεμεσό, είχε εξαπλωθεί στα τέλη τής δεκαετίας τού ’40 παντού στην Κύπρο. Την μεταλαμπάδευση τής εξέγερσης στις νεανικές ψυχές, είχε αναλάβει η ΑΝΕ («Αλκιμος Νεολαία ΕΟΚΑ» ). Με προκηρύξεις που κυκλοφορούσαν παράνομα, χέρι με χέρι, καθώς και το έντυπο «Εγερτήριον Σάλπισμα» που εξέδιδε, η ΑΝΕ βοήθησε με τον δικό της τρόπο στην εξάπλωση και διάδοση τού ιδεολογικού υπόβαθρου και εξέγερσης.

……….Οι θυσίες τού κυπριακού Ελληνισμού δεν ευοδώθηκαν. Το νησί, εξ αιτίας των συμφερόντων των Μεγάλων Δυνάμεων και των λαθών των ελληνικών κυβερνήσεων, έμεινε εκτός ελληνικού κράτους. Τα διδάγματα, όμως, οι αγώνες και οι Θυσίες των νέων τής Ε.Ο.Κ.Α. συνέθεσαν ισχυρές και απαράγραπτες παρακαταθήκες πέρα και πάνω από το εφήμερο και το ιδιοτελές.

……….Όπως ακριβώς το έγραψε ένας πατριώτης από την Λευκωσία: