……….Στὰ Στενὰ τοῦ Σαρανταπόρου, στὶς 9-10 Ὀκτωβρίου τοῦ 1912, πραγματοποιήθηκε ἡ πρώτη σοβαρὴ πολεμικὴ ἐπιχείρηση μετὰ τὸ 1897, κατὰ τὴν ὁποία ὁ Ἑλληνικὸς Στρατός πέτυχε σημαντικὴ νίκη κατὰ τῶν τούρκων (τὴν πρώτη του κατὰ τὴν διάρκεια τοῦ ἔπους 1912-1913), νίκη ποὺ παρ’ ὅλα τὰ ἀρχικά λάθη λόγῳ κακῆς ἐκτιμήσεως τοῦ ἐδάφους καὶ τοῦ ἀπαιτουμένου χρόνου γιὰ τὴν κάλυψη τῶν αποστάσεων ποὺ δὲν ἐπέτρεψε τὴν ἔγκαιρη δράση τοῦ πυροβολικοῦ καὶ τῶν πλαγίων μεραρχιῶν, τόνωσε τὸ ἠθικό τῶν πολεμιστῶν μας καὶ ἄνοιξε τὸν δρόμο γιὰ τὴν ἀπελευθέρωση τῆς Δυτικῆς καὶ Κεντρικῆς Μακεδονίας μας.
,Η ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΣΑΡΑΝΤΑΠΟΡΟΥ 9-10 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1912
Τοῦ ταγματάρχου Γεωργίου Σκαλτσογιάννη, ἱστορικοῦ.
.
……….Ἡ τοποθεσία τοῦ Σαρανταπόρου ἦταν ἀπό τὴ φύση της, ἐξαιρετικά ἱσχυρή καὶ ὀχυρωμένη ὑπό τὴν ἐπίβλεψι τοῦ Ἀρχηγοῦ τῆς Γερμανικῆς Στρατιωτικῆς Ἀποστολῆς στην τουρκία, Στρατηγοῦ Φὸν Ντὲρ Γκόλτς, ὁ ὁποῖος εἶχε δηλώσει ὅτι: «…τὸ Σαραντάπορο εἶναι ἀπόρθητο φρούριο καὶ θὰ γίνη ὁ τάφος τῶν Ἑλλήνων ἄν ἐπιχειρήσουν νὰ τὸ καταλάβουν…».
……….Εἰδικότερα, τὸ ὕψωμα Σκοπιᾶ, δεσπόζει σὲ ὁλόκληρο τὸ πρὸς νότια καὶ νοτιοανατολικὰ 
ἔδαφος. Ἡ ἱσχύς τῆς τοποθεσίας αὐτῆς, ἐπαυξάνεται σημαντικὰ καὶ ἀπό τὸ ὅτι τὰ πλευρᾶ της στηρίζονται ἀνατολικὰ στὰ ἀπότομα νότια ἀντερείσματα τοῦ ὄρους Τίταρος καὶ δυτικὰ στὸ δεσπόζον ὕψωμα Ἀμάρβες στὰ Καμβούνια ὄρη. Ἀναλόγως ἡ τοποθεσία Λαζαρᾶδες – Βαγκόπετρα, φράσσει τὶς ὁδεύσεις ἀπό Δεσκάτη πρὸς Σέρβια καὶ ἀπό Λουτρὸ καὶ Λειβαδερὸ πρὸς τὸν Ἀλιάκμονα ποταμὸ.Ἔτσι, γιὰ νὰ διασχίσῃ τὸ πέρασμα ὁ ἐπιτιθέμενος, θὰ ἦταν ἐκτεθειμένος στὸ τουρκικὸ πυροβολικὸ χωρὶς νὰ καλύπτεται ἀπό τὸ δικὸ του καὶ χωρὶς νὰ μπορεῖ νὰ ἀνταποδώσει τὰ πυρᾶ.
……….(…) Οἱ μονᾶδες τῆς Στρατιᾶς Θεσσαλίας, ἔφθασαν τὸ βράδυ τῆς 8ης Ὀκτωβρίου στὶς περιοχὲς συγκεντρώσεως μάχης… Τὸ σχέδιο ἐνεργείας τοῦ Γενικοῦ Στρατηγείου βασιζόταν γενικὰ στὴν κατὰ μέτωπο ἐπίθεσι ἐναντίον τῶν ἀμυνομένων στὴ Στενωπὸ Σαρανταπόρου κύριων τουρκικῶν δυνάμεων, μὲ ταυτόχρονη καὶ ἀπό τὶς δύο πλευρὲς ὑπερκερωτική ἐνέργεια πρὸς τὰ Σέρβια, γιὰ ἀποκοπή τῆς συμπτύξεώς τους καὶ καταστροφὴ τοῦ ἐχθροῦ. Γιὰ τὴν ὑλοποίηση τοῦ σχεδίου αὐτοῦ, τὸ Γενικὸ Στρατηγεῖο ἐξέδωσε στὶς 8 Ὀκτωβρίου τὶς σχετικὲς διαταγὲς καὶ ὀδηγίες ἐπιχειρήσεων.