,
,.
Τού Σωτήρη Χριστοδούλου
..
Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΠΥΔΝΑΣ (22 Ιουνίου 168 π.Χ.)
Μηδεν δεινότερον και φοβερότερον εωρακέναι φάλαγγος Μακεδονικής.
Λεύκιος Αιμίλιος Παύλος, 168 πΧ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
……….Το καλοκαίρι τού 168 π.Χ., ο ανταγωνισμός μεταξύ Ρώμης και Μακεδονίας είχε φθάσει στο αποκορύφωμά του. Η σύγκρουση μεταξύ των Λατίνων και των Ελληνιστικών κρατών, ήταν αναπόφευκτη από την πρώτη στιγμή που ο Ρωμαϊκός αετός τέντωσε φιλόδοξα τα φτερά του.
……….Στην προσπάθειά του να φθάσει πέρα από τα περιορισμένα φυσικά σύνορα τού μικρού Λάτιου, η νέα αυτοκρατορία ήταν φυσικό να έλθει σε σύγκρουση με την πάμπλουτη Καρχηδόνα τής Αφρικής καθώς και τα μεγάλα και εύπορα κράτη που προήλθαν από την διάσπαση τού τεράστιου Οικουμενικού Αλεξανδρινού κράτους τής Ανατολής. Κάθε ένα από αυτά τα Ελληνιστικά βασίλεια-μέλη τής αυτοκρατορίας τού Αλεξάνδρου τού Γ΄ τού Αργεάδη, τού μεγαλύτερου Μεγάλου τής ιστορίας, παρά την ηλικία τους και την φθορά από τις αέναες μεταξύ τους και με τούς άλλους Έλληνες συγκρούσεις, ήταν ένας πολύ υπολογίσιμος αντίπαλος.
……….Όμως οι μεταξύ των Ελλήνων πόλεμοι και διαφορές γιά μιά ακόμη φορά θα ήταν το καταλυτικό στοιχείο που μακροπρόθεσμα λειτούργησε υπέρ των Ρωμαίων. Οι Έλληνες ηγεμόνες διείδαν τον από δυσμάς κίνδυνο σχετικά νωρίς. Ο βασιλιάς τής Ηπείρου Πύρρος έκανε την αρχή και πολέμησε τούς Ρωμαίους στην Ιταλική χερσόνησο, και ο Φίλιππος ο Ε΄ συμμάχησε με τον Αννίβα τον Καρχηδόνιο εναντίον των Ρωμαίων στον λεγόμενο πρώτο μακεδονικό πόλεμο το 215 π.Χ. Τα αποτελέσματα όμως και των δύο εκστρατειών ακυρώθηκαν από τις μεταξύ των Ελλήνων αντιζηλίες. Ο δεύτερος μακεδονικός πόλεμος δεκαπέντε χρόνια μετά, κατέληξε σε ήττα τού Φιλίππου στις Κυνός Κεφαλές τον Ιούνιο του 197 πΧ.
……….Η Ελληνορωμαϊκή σύγκρουση συνεχίσθηκε το 172 π.Χ. με τον τρίτο μακεδονικό πόλεμο, με πρωτοβουλία των Ρωμαίων αυτή την φορά. Ο γιός τού Φιλίππου, Περσεύς στα πρώτα χρόνια τού πολέμου κατάφερε να αντιμετωπίσει με επιτυχία τρείς υπάτους που η Ρώμη έστειλε εναντίον του.
……….Έτσι το 168 π.Χ., η Σύγκλητος εξέλεξε ύπατο τον ικανότατο στρατηγό και βετεράνο των πολέμων κατά των Γερμανικών και Γαλατικών φύλων, Λεύκιο Αιμίλιο Παύλο. Αυτός, μαζί με τον στρατηγό Λεύκιο Ποστούμιο Αλβίνο οδήγησε πάλι τα στρατεύματα τής Ρώμης στο Ελληνικό έδαφος. Εκεί, αφού έκανε μία ψύχραιμη εκτίμηση τής καταστάσεως και μετά από μιά σειρά στρατιωτικών και πολιτικών ελιγμών, έφερε γιά πρώτη φορά Ρωμαϊκά στρατεύματα σε μακεδονικό έδαφος, πρώτα έξω από το Δίον και στην συνέχεια καθώς ο Περσέας υποχώρησε γιά να αποφύγει την κύκλωση από άλλο Ρωμαϊκό σώμα, στην περιοχή κοντά στην σημερινή Κατερίνη. Η σκηνή είχε στηθεί για την τελική φάση του δράματος.
ΟΙ ΑΝΤΙΠΑΛΟΙ
……….Έτσι βρέθηκαν αντιμέτωποι το ζεστό εκείνο πρωινό τού Ιουνίου στην όμορφη κοιλάδα τής Μακεδονίας ανάμεσα από τα δύο ποτάμια τον Αίσωνα και τον Λεύκο, οι στρατοί των δύο αυτοκρατοριών. Στην βόρεια όχθη τού Λεύκου, ήταν ο Περσεύς με τον στρατό του. Στα δεξιά τής παρατάξεως ήταν, όπως απαιτούσε η παράδοση, το βαρύ ιππικό και δίπλα του οι Οδρύσες σύμμαχοι ιππείς υπό τον βασιλιά τους, Κότυ. Λίγο πιό αριστερά, οι γραμμές τού πεζικού, όπου υπήρχαν μαζί με τούς Μακεδόνες υπασπιστές και τούς άλλους Έλληνες συμμάχους τού Περσέα, οι κατάξανθοι Γαλάτες μισθοφόροι. Στην άλλη άκρη ήταν το Άγημα των Μακεδόνων και οι άγριοι Θράκες οπλισμένοι με την ρομφαία, ένα όπλο σαν πλατύ δρεπάνι που αν κάποιος το χειριζόταν με δύναμη και δεξιότητα, μπορούσε να αποκεφαλίσει με ένα κτύπημα τον αντίπαλο.
……….Και στο κέντρο είχε ήδη λάβει θέσεις το άνθος τού Μακεδονικού στρατού, οι πυκνές τάξεις των πεζεταίρων οπλισμένες με την εξάμετρη σάρισα, το ίδιο όπλο των προπάπων τους που πριν διακόσια τόσα χρόνια με αρχηγό τον Αλέξανδρο ξεκίνησαν την εκστρατεία γιά την κατάλυση τού κολοσσιαίου κράτους των Αχαιμενιδών. Παραταγμένοι όπως και τότε σε βάθος δέκα έξι ζυγών σχημάτιζαν την φοβερή Μακεδονική Φάλαγγα. Είκοσι μία χιλιάδες ήταν σύνολο οι σαρισοφόροι, δέκα χιλιάδες πεντακόσιοι Χαλκάσπιδες και άλλοι τόσοι οι επίλεκτοι Αργυράσπιδες. Επικεφαλής των Μακεδόνων ήταν ο βασιλιάς Περσεύς, που είχε αναλάβει προσωπικά την ηγεσία τού ιππικού στην δεξιά πτέρυγα.
……….Από την νότια όχθη φαινόντουσαν οι Ρωμαίοι να παίρνουν τις θέσεις τους στον στενό χώρο μεταξύ τού Ολόκρου όρους και τού ποταμού. Απέναντι στο εχθρικό ιππικό, στα αριστερά τους, τάχθηκε το δικό τους βαρύ Ρωμαϊκό και Ιταλικό ιππικό μαζί με τους Αφρικανούς συμμάχους, τους Νουμιδούς. Πιό πίσω οι Έλληνες πελταστές με τις μακρυές λόγχες, οι οπλίτες τής Αχαϊκής συμπολιτείας, που κατά την παλαιά ελληνική συνήθεια που καταδικάζαν όλοι, αλλά και όλοι εφάρμοζαν, συμμάχησαν με τούς αλλοεθνείς εναντίον των άλλων Ελλήνων.
……….Στην δεξιά πτέρυγα τοποθετήθηκαν οι πολυάριθμοι Ιταλοί σύμμαχοι Λουκανοί, Βρούττιοι, Καμπανοί, Σάμνιοι και άλλοι, σε δύο ξεχωριστά σώματα, κάτι παραπάνω από δώδεκα χιλιάδες πολεμιστές. Στο ίδιο μέρος τοποθετήθηκαν και οι είκοσι δύο πολεμικοί ελέφαντες την χρησιμότητα των οποίων είχαν μάθει οι Ρωμαίοι με οδυνηρό τρόπο από τον Πύρρο. Λίγο πιό πίσω, σαν στήριγμα, είχαν μπει οι άλλοι Έλληνες, οι ελαφροί οπλίτες από την Πέργαμο που τόσο πολύτιμοι είχαν φανεί στους Ρωμαίους όταν κατήγαγαν την μεγάλη νίκη εναντίον τού Σελευκίδη Αντιόχου τού Γ΄ στην Μαγνησία το 191 π.Χ. Στο κέντρο τής παρατάξεως είχε τοποθετηθεί το βαρύ πεζικό των Ρωμαίων, περισσότεροι από δέκα χιλιάδες πειθαρχημένοι και καλοεκπαιδευμένοι λεγεωνάριοι, σε δύο ξεχωριστές λεγεώνες.
……….Από την θέση τού Περσέα ξεχώριζαν οι κοόρτεις με τις βαρειές τετράγωνες ασπίδες (scutum), μπροστά οι πρίγκηπες (principes), μετά οι άστατοι (hastatii) και οι βετεράνοι τριάριοι (triarii) στο τέλος, να παίρνουν την χαρακτηριστική «πεσσοειδή διάταξη» ή «αβάκιον», ανάλογη δηλαδή με τον τρόπο που είναι τοποθετημένα τα τετράγωνα τής σκακιέρας.
……….Και σε μικρή απόσταση μπροστά από τούς λεγεωνάριους άρχισαν ήδη να αναπτύσσονται σε αραιή διάταξη οι βελίτες, τα ελαφρά στοιχεία τής Λεγεώνας που με βροχή ακοντίων μεριμνούσαν γιά την φθορά τού εχθρού πριν αυτός έλθει σε επαφή με το κύριο σώμα. Αρχηγός των Ρωμαίων ήταν όπως είδαμε, ο ύπατος Λεύκιος Αιμίλιος Παύλος, έμπειρος στρατιωτικός, μορφωμένος και ελληνομαθής άνδρας και θαυμαστής τού ελληνικού πνεύματος.