ΟΙ ΓΟΤΘΟΙ ΣΤΗΝ ΘΡΑΚΗ ΚΑΙ ΟΙ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΕΣ ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ [ΕΝΑΝΤΙ ΤΗΣ ΦΙΛΟΓΟΤΘΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΤΟΥ ΘΕΟΔΟΣΙΟΥ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟΝ ΖΩΣΙΜΟ]

,

,

……..Οι Γότθοι στην Θράικη και οι στρατιωτικές αντιδράσεις έναντι τής φιλογοτθικής πολιτικής τού Θεοδοσίου

Τον Νοέμβριο τού 379, ανακοινώθηκε στην Κωνσταντινούπολη η νίκη τού Αυτοκράτορα Θεοδοσίου, κατά των Γότθων, Αλανών και Ούννων. Αν η νίκη αυτή οφείλετο προσωπικά στον Θεοδόσιο, ή αν αναφερόταν στην πανωλεθρία που προκάλεσε την ίδια εποχή στους ομόφυλούς του, ο αυτόμολος Γότθος [ή Σκύθης] και ανώτερος αξιωματικός τού Θεοδοσίου, Μοδάρης, είναι αδύνατον να αποδειχθεί.  Γεγονός είναι ότι από το Φθινόπωρο τού 379, οι βάρβαροι απωθήθηκαν ως την Σκυθία και την βόρεια Μυσία, ενώ ο Θεοδόσιος επέστρεψε στην Θεσσαλονίκη όπου έμεινε έως το καλοκαίρι τού 380. Η απομάκρυνση όμως των βαρβαρικών στιφών ήταν προσωρινή, διότι θα επιστρέψουν δριμύτερα την Άνοιξη τού 380.

……….Δυστυχώς τα ακριβή γεγονότα τού γοτθικού πολέμου και η χρονολόγησή τους, αποτελούν ένα από τα χαμένα κεφάλαια τής βυζαντινής ιστορίας. Η συγκεχυμένη και μεροληπτική περιγραφή τού Ζωσίμου, οι πενιχρές πληροφορίες τού Σωκράτη και των άλλων εκκλησιαστικών συγγραφέων, και οι λιγοστοί υπαινιγμοί, που βρίσκονται διάσπαρτοι στα γραπτά τού Θεμίστιου, τού Πακάτου και τού Αμβροσίου, είναι οι μοναδικές πηγές γιά τα συμβάντα των ετών 379-381. Έτσι κάθε απόπειρα ανιστορήσεως των γεγονότων τής περιόδου αυτής, μοιραία βασίζεται σε μιά διαδικασία μάλλον αυθαίρετης επιλογής και ερμηνείας των αντιφατικών μαρτυριών που παρέχουν οι πηγές.

Βάσει αυτού τού συλλογισμού, ακολουθεί το παρακάτω κείμενο με τίτλο:

ΟΙ ΓΟΤΘΟΙ ΣΤΗΝ ΘΡΑΚΗ ΚΑΙ ΟΙ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΕΣ ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ [ΕΝΑΝΤΙ ΤΗΣ ΦΙΛΟΓΟΤΘΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΤΟΥ ΘΕΟΔΟΣΙΟΥ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟΝ ΖΩΣΙΜΟ]

Επιλεγμένο απόσπασμα κειμένου τής ΣΟΦΙΑΣ ΠΑΤΟΥΡΑ, ιστορικού και ερευνήτριας στο Κέντρο Βυζαντινών Ερευνών τού Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών (ΕΙΕ).

……….Η σταδιακή ένταξη των Γότθων στους κόλπους τής πρώιμης βυζαντινής κοινωνίας, μετά την άδεια που τους δόθηκε να εγκατασταθούν στην Θράκη [από τον προηγούμενο Αυτοκράτορα], και η ανάδειξη πολλών εξ αυτών σε υψηλές θέσεις τής πολιτικής και στρατιωτικής ιεραρχίας τής Αυτοκρατορίας, σε σημείο μάλιστα που να προκαλέσει την αγωνιώδη και οργισμένη αντίδραση ορισμένων πνευματικών και πολιτικών κύκλων, μαρτυρούν, τουλάχιστον, την συνέπεια τής «φιλογοτθικής» πολιτικής τού Θεοδοσίου και τού πολιτικού του περιβάλλοντος.

……….Με δεδομένη αυτή την εξέλιξη θα μπορούσε κάποιος να υποθέσει ότι στην άσκηση τής πολιτικής του έναντι των Γότθων, ο Θεοδόσιος είχε εξασφαλίσει την συναίνεση ή τουλάχιστον την ανοχή και άλλων υπευθύνων παραγόντων τής εποχής, όπως ήταν γιά παράδειγμα η στρατιωτική ηγεσία, η οποία εκείνη την εποχή συμμετείχε ενεργά στα δρώμενα των βορείων επαρχιών και άλλων συνοριακών περιοχών τής Αυτοκρατορίας.

……….[ ] Στα κείμενα ωστόσο των συγγραφέων που ανήκουν στον κύκλο των επικριτών τού Θεοδοσίου και τής πολιτικής του, πέρα από τις προσωπικές τους κρίσεις, διαγράφεται και μία άλλη διάσταση. Αφορά την στάση των στρατιωτικών παραγόντων – ιδιαιτέρως τής Θράκης – τόσο πριν, όσο και μετά την μάχη τής Αδριανουπόλεως, και την εγκατάσταση των Γότθων στην επικράτεια τής Αυτοκρατορίας.

……….[ ] Η επονείδιστη ήττα των Ρωμαϊκών στρατευμάτων στην Αδριανούπολη και η ασύδοτη συμπεριφορά των Γότθων προς τους κατοίκους τής υπαίθρου των θρακικών επαρχιών, φαίνεται ότι αφύπνισαν τους στρατιωτικούς ηγέτες, οι οποίοι, όχι μόνο αντέδρασαν στην διείσδυση των βαρβάρων μέσα στην Αυτοκρατορία, αλλά μερικοί από αυτούς δεν δίστασαν ακόμη και να συγκρουστούν με την επίσημη πολιτική τού Αυτοκράτορα και μάλιστα από τα πρώτα στάδια τής εφαρμογής της.

……….Ο Θεμίστιος περιγράφοντας τις συνθήκες προετοιμασίας γιά την συνθήκη τού 382 [μεταξύ Αυτοκράτορα Θεοδοσίου και Γότθων], αναφέρεται στην διάσταση απόψεων μεταξύ Αυτοκράτορα και στρατιωτικών παραγόντων αλλά και στην δυσπιστία τού πρώτου απέναντί τους, η οποία τον ώθησε στην άμεση επιλογή τού Σατουρνίνου ως διαπραγματευτή.

……….Η πρώτη δυναμική αντίδραση εναντίον των Γότθων και των «ομοδιαίτων»  τους εθνών, αμέσως μετά την ανάληψη τής εξουσίας από τον Θεοδόσιο, προήλθε από έναν ομόφυλό τους και μάλιστα εκ τού βασιλείου των Σκυθών γένους, αυτόμολο στον ρωμαϊκό στρατό, τον Μοδάρη, ο οποίος ανακηρύχθηκε λόγω τον ικανοτήτων και τής αφοσιώσεώς του, σε στρατηγό.

……….Ενώ ο Αυτοκράτορας Θεοδόσιος βρισκόταν στην Θεσσαλονίκη, προετοιμάζοντας το στράτευμα γιά πόλεμο [συμπεριλαμβάνοντας σε αυτό και αυτόμολους Γότθους], ο στρατηγός Μοδάρης, με προσωπική πρωτοβουλία, επιχείρησε αιφνιδιαστική επίθεση εναντίον των βαρβάρων τής Θράκης, με μικρή ευκίνητη ομάδα κρούσεως, διά τής οποίας κατήγαγε επί των Γότθων [σύμφωνα με τον Ζώσιμο], μεγάλη νίκη, απομακρύνοντας τον κίνδυνο από την ύπαιθρο και τα χωριά τής Θράκης και αποκαθιστώντας την τάξη και την ησυχία στην περιοχή. [Ο Paschoud, Histoire Nouvelle, 388, θεωρεί την διατύπωση τού Ζωσίμου υπερβολική, ενώ ο ίδιος εκτιμά ότι την θέση των Γότθων που εξολόθρευσε ο Μοδάρης πήραν νέες ορδές βαρβάρων οι οποίοι διέσχιζαν ασταμάτητα τον Δούναβη].

……….Η εξολόθρευση των Γότθων τής Θράκης από τον Μοδάρη, αποτέλεσε την αφορμή, σύμφωνα με όσα αφηγείται ο Ζώσιμος, γιά ένα άλλο πολύ σοβαρό επεισόδιο που διαδραματίστηκε στις ανατολικές επαρχίες τής Αυτοκρατορίας με πρωταγωνιστή τον magister militum per Orientem Ιούλιο.

……….Ο Ιούλιος, διορισμένος από τον προηγούμενο Αυτοκράτορα Βάλη, λίγα χρόνια πριν είχε δεχθεί μεγάλο αριθμό Γότθων εφήβων, ως εγγύηση γιά την ασφάλεια των βορείων επαρχιών. Ανέλαβε την παρακολούθηση και ανατροφή τους διαμοιράζοντάς τους σε διάφορες πόλεις, γιά ευνόητους λόγους, οι οποίοι, ως ενήλικες πλέον, μετά από αυτά που συνέβησαν στην Θράκη, θέλησαν να εκδικηθούν την απώλεια των ομοεθνών τους. Μαθαίνοντας τα σχέδιά τους ο Ιούλιος, αντέδρασε γρήγορα και αποφασιστικά, ζητώντας όμως την πολιτική κάλυψη τής Συγκλήτου τής Κωνσταντινουπόλεως, παρακάμπτοντας τον Θεοδόσιο. Η πρωτοβουλία τού Ιουλίου γιά την σφαγή των Γότθων τής Ανατολής, και η πραγματοποίηση τού σχεδίου του εν αγνοία τού Αυτοκράτορα Θεοδοσίου, με την έγκριση τής Συγκλήτου, αποτελεί την πρώτη σαφή και συγκεκριμένη εκδήλωση αντίστασης ενός φορέα τής στρατιωτικής εξουσίας στην χάραξη μιάς νέας εξωτερικής πολιτικής, τής οποίας είχαν ήδη διαφανεί τα πρώτα σημάδια.

***
Πηγές:
  1. Κείμενο τής ιστορικού ΣΟΦΙΑΣ ΠΑΤΟΥΡΑ.
  2. Ιστορία τού Ελληνικού Έθνους, τόμος Ζ΄.
Επιμέλεια κειμένου και εικόνας : Ελληνικό Ημερολόγιο
Εικόνα: Σύνθεση λεπτομέρειας που απεικονίζει Γότθους στρατιώτες (από το Missorium Of Theodosius) με απεικόνιση τού Αυτοκράτορα Θεοδοσίου Α΄.
Copyright (©) «Ἑλληνικὸ Ἡμερολόγιο»