1821,ΦΙΛΕΛΛΗΝΕΣ

ΦΙΛΕΛΛΗΝΕΣ-ΣΑΜΙΟΥΕΛ ΓΚΡΙΝΤΛΕΫ ΧΑΟΥ (Samuel Gridley Howe)

,

,

Σάμιουελ Γκρίντλεϋ Χάου- Samuel Gridley Howe 
(1801-1876)

,

……….Στην Βιβλιοθήκη τού Πανεπιστημίου Μπράουν (Brown) τής Πολιτείας Ρόντ Άϊλαντ τής Αμερικής είναι κρεμασμένη στον τοίχο η εικόνα ενός νέου φουστανελλοφόρου. Το πρόσωπό του έχει δυνατή έκφραση και φλογερή ματιά. Αν είχε μουστάκι και γένια, θα ενόμιζες ότι είναι Έλληνας ήρωας τού 1821. Είναι ο Χάου. Το όνομα τού Σαμουήλ Γκρίντλεϋ Χάου είναι αναπόσπαστα δεμένο με την νεώτερη ιστορία τής Χώρας μας. Μεταξύ τού 1825 και 1867 ο Χάου ήλθε τέσσαρες φορές στην Ελλάδα και εργάσθηκε με ενθουσιασμό και αυταπάρνηση γιά την απελευθέρωση και το μεγάλωμά της.

……….Μέσα στο διάστημα αυτό έλαβε μέρος σ’ εκστρατείες, πολέμησε, περιποιήθηκε τραυματίες και ασθενείς, έκαμε μεγάλο φιλανθρωπικό έργο γιά πτωχούς και ευεργέτησε με πολλούς τρόπους την Ελλάδα.

……….Ο Χάου εσπούδαζε την ιατρική στην Αμερική, όταν οι Έλληνες εξεσηκώθηκαν και άρχισαν αγώνα γιά να ελευθερωθούν από την μακρόχρονη δουλεία. Το σύνθημα «Ελευθερία ή θάνατος», που εκήρυξαν οι επαναστάτες, συνεκίνησε βαθιά την ευαίσθητη ψυχή τού Χάου και άλλων Αμερικανών.

……….Μες στο φθινόπωρο τού 1824, γιατρός πιά, ξεκινάει γιά την επαναστατημένη Ελλάδα, αφήνοντας πίσω του γονείς και φίλους. Ήταν Δεκέμβρης, όταν έφθασε στην Μάλτα. Απ’ εκεί στέλνει ένα γράμμα σε κάποιο φίλο του και μαζί με άλλα τού γράφει: «Οι πιθανότητες γιά να γυρίσω δεν είναι πολλές, αλλά λίγο με μέλει γι’ αυτό».

……….Στις αρχές τού 1825 βγαίνει στην Μονεμβασία και από εκεί πηγαίνει στο Ναύπλιο. Χωρίς χρονοτριβή, η Ελληνική Κυβέρνηση τον διορίζει ιατροχειρουργό γιά το στρατόπεδο τής Παλαιάς Πάτρας. Έτσι αρχίζει να μετέχει στον Ελληνικό αγώνα και να προσφέρει τις υπηρεσίες του ως γιατρός και στρατιώτης.

……….Η τύχη του πιά είναι κοινή με την τύχη τού Έλληνα στρατιώτη. Μαζί του είναι στις πορείες, στα στρατόπεδα, στις κακουχίες, στις μάχες, στις αγωνίες, στην πείνα, στις στερήσεις. Οι μάχες, οι κινήσεις των Ελλήνων κατά τού εχθρού, η διαγωγή και συμπεριφορά των αρχηγών, η κατάντια και η εξαθλίωση των κατοίκων, οι καταστροφές τον συγκινούν βαθιά. Δοκιμάζει ενθουσιασμούς γιά τις νίκες των Ελλήνων και θλίψη γιά τις ήττες.

……….Στο ημερολόγιό του, γραμμένο από τον ίδιο, περιγράφει με μεγάλη δύναμη τις χαρές και τις συγκινήσεις του γιά την συμμετοχή του στην Ελληνική Επανάσταση και ομιλεί με συμπάθεια και αγάπη γιά τον Ελληνικό Λαό, που γιά χάρη του τόσα υπέφερε.

……….«Γρήγορα συνηθίζει κανείς», γράφει στο ημερολόγιό του, «στην ζωή τού Έλληνα στρατιώτη. Είναι τώρα δύο μήνες, που δεν έβγαλα τα ρούχα μου την νύκτα. Γιά στρώμα έχω το πάτωμα και γιά σκέπασμα μιά κουβέρτα. Και όμως κοιμάμαι βαθιά, σαν στο πουπουλένιο στρώμα με τα λινά σινδόνια. Σε λίγο καιρό μπόρεσα να παραβγώ με τους βουνήσιους στρατιώτες στην ικανότητα να υποφέρω κούραση, πείνα και αγρυπνία. Μπορούσα να κουβαλώ το τουφέκι μου και την βαρειά ζώνη με το γιαταγάνι και τα πιστόλια όλη την ημέρα, σκαρφαλώνοντας στις κλεισούρες. Μπορούσα να τρώγω ξυνήθρες και σαλιγκάρια ή να μη φάγω τίποτε και την νύκτα να ξαπλώνω κατά γης, τυλιγμένος μονάχα με την μαλλιαρή καπότα, και να κοιμάμαι σαν ψόφιος.

……….Μού ήρεσε υπερβολικά η έξαψη τού πολέμου. Οι κίνδυνοι τού έδιναν ουσία. Ήμουν πολύ ευτυχισμένος, όσο μπορούσαν να με κάμνουν τα νιάτα, η υγεία, ο ευγενής σκοπός τού αγώνος και μιά πολύ καθαρή συνείδηση. Δεν εσκεπτόμουν άλλη δόξα παρά μονάχα την επιδοκιμασία των γύρω μου. Είχα κοινές τις κακουχίες με τον Ελληνικόν Λαόν και Στρατόν. Έτσι επέτυχα να μ’ αγαπούν οι χωρικοί και στρατιώτες. Είχα πολλούς φίλους ανάμεσα στους ταπεινούς τής ζωής. Ο Θεός να τους βοηθεί!

………..Μπορώ να ειπώ ειλικρινά ότι ευρήκα τους Έλληνας με μεγάλα αισθήματα. Είναι τίμιοι και δεν ξεχνούν το καλό που τους κάνεις. Αξίζουν να τους έχεις εμπιστοσύνη. Δεν εφόρεσα ακόμα την Ελληνική ενδυμασία. Έχω ένα αρκετά σεβάσμιο μουστάκι. Σιγά – σιγά αρχίζω να μιλώ την Ελληνική γλώσσα, μα είναι εξαιρετικά δύσκολη».

……….Σε επιστολή στον πατέρα του γράφει:

……….«Οι Έλληνες στρατιώτες είναι κακοντυμένοι. Μα δεν έχουν και τροφές. Μισθό δεν παίρνουν. Είναι αμαθείς. Ένας στους είκοσι ξέρει να διαβάζει ή να γράφει. Αλλά είναι πολύ έξυπνοι, ζωηροί, σαν τις γίδες στα βουνά, και ανδρείοι, αν τους αφήσεις να πολεμήσουν με τον δικό τους τρόπο, πυροβολώντας πίσω από βράχους και δένδρα. Οι ναύτες μπορούν να συγκριθούν με τους ναύτες όλου τού κόσμου. Πάντοτε νικούν τους εχθρούς στις ναυμαχίες. Έχω πλήρη εμπιστοσύνη στην υπεροχή τους».

……….Ο Χάου δεν έκλεινε τα μάτια του στα σφάλματα, που εγίνονταν. Δυσανασχετούσε γιά κάθε αταξία, τις διχόνοιες, την αδράνεια, τους εγωϊσμούς. Γιά όλα όμως εύρισκε ελαφρυντικό τον ξένο σκληρό ζυγό. Κάποτε εγράφηκαν από Αμερικανούς λόγια πικρά για σφάλματα στον αγώνα και γιά ελαττώματα, που είχαν Έλληνες καπεταναίοι και στρατιώτες. Σ’ αυτούς ο Χάου απήντησε:

……….«Πρέπει όλοι τους να σκεφθούν, πως γιά τετρακόσια χρόνια η Ελλάς επιεζόταν κάτω από το βάρος τυραννίας πιό συντριπτικής και από την δουλεία των Δυτικών Ινδιών. Και όμως μπορώ να ειπώ, χωρίς φόβο να με διαψεύσει κανείς, πως ο Νεοέλλην, παρ’ όλη την δουλεία, είναι πιό ενάρετος και από το Σικελό, τον Ιταλό, τον Ισπανό ή τον Ρώσο και πως έχει περισσότερη ευφυΐα και αντίληψη και την ίδια ικανότητα, που έχει ο καθένας, που κατοικεί στην Ευρώπη».

……….Ο Χάου εδοκίμασε μεγάλη ευτυχία και χαρά, γιατί η Ελλάς τού ανεγνώρισε τις υπηρεσίες του. Το 1835 η Ελληνική Κυβέρνησις τού έδωσε τον Σταυρό τού Σωτήρος. Στο έγγραφο που έλαβε ο Χάου μαζί με το παράσημο, απήντησε με ταπεινοφροσύνη:

……….«Οι πτωχές προσωπικές υπηρεσίες, που προσέφερα στην Ελλάδα την ζοφερήν της ώρα, δεν ήταν τέτοιες, που να αξίζουν ανταμοιβή. Αρκετή αμοιβή μου ήταν η ικανοποίηση, ότι μπόρεσα να δώσω κάτι στην Ιδέα τής Ελευθερίας και τής Φιλανθρωπίας. Αν δεν είχα την ικανότητα, είχα την διάθεση να υπηρετήσω στην υπόθεση τής Ελλάδος. Από κοινού με τους συμπατριώτες μου εδοκίμασα μεγάλο ενθουσιασμό γιά τον ιερό σκοπό της. Και ο ενθουσιασμός εμεγάλωσε με την παραμονή μου στην κλασσική γη και την γνωριμία μου με τους ζωντανούς της πατριώτες».

  • Πηγή: «Αμερικανοί Φιλέλληνες» Θάνος Βαγενάς – Ευρυδ. Δημητρακοπούλου (Κατά διασκευήν Θ. Παρασκευοπούλου).
  • Σημείωση: Η επιλογή τού κειμένου και η ηλεκτρονικοποίηση έγιναν από τον φίλο Ναύκο.
  • Επιμέλεια κειμένου : Ἑλληνικὸ Ἡμερολόγιο
  • Πηγή εικόνας (1): https://commons.wikimedia.org/
  • Πληροφορίες εικόνας:  Ο Σαμουήλ Γκρίντλεϋ Χάου ζωγραφισμένος με ελληνική στρατιωτική φορεσιά από τον Τζων Έλλιοτ. Ο Έλλιοτ είχε νυμφευθεί την κόρη τού Χάου, Μόντ.
  • Πηγή εικόνας (2): https://commons.wikimedia.org