ΟΙ ΣΥΝΤΕΧΝΙΕΣ ΚΑΙ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥΣ ΣΤΑ 1821

,

.

Οι συντεχνίες και ο ρόλος τους στα 1821

.

……….Αυτό που νομίζω ότι δεν έχει επαρκώς προσεχθεί ως στοιχείο επιβιωτικό του ελληνικού γένους στην διάρκεια της τουρκοκρατίας, καθώς και στην οικονομική και ιδεολογική προετοιμασία της επαναστάσεως είναι ο ρόλος των συντεχνιών, των «ισναφίων» ή «σιναφιών», όπως είναι ευρύτερα γνωστές οι επαγγελματικές ενώσεις. Τολμώ να υποστηρίξω ότι τα «σινάφια» ήσαν η πιο δυναμική παραγωγική δύναμη των Ελλήνων, η πιο τολμηρή τους παρουσία στο χώρο της οικονομίας σε όλη την έκταση της οθωμανικής αυτοκρατορίας, όπου βέβαια υπήρχε χριστιανικό στοιχείο. Χωρίς τα «σινάφια» που ο ρόλος τους ήταν συχνά σημαντικότερος των κοτσαμπάσηδων, ο ραγιάς θα γινόταν μια ρευστή μάζα που θα χυνόταν στην χοάνη του οθωμανισμού, χάνοντας τα βασικά προσδιοριστικά του στοιχεία.

……….Όπως είναι γνωστό, το ιδιότυπο τιμαριωτικό σύστημα των οθωμανών ήταν δομημένο πάνω στις επαγγελματικές ρήτρες του Κορανίου. Οι συντεχνίες ήσαν η θρησκευτική απάντηση των χριστιανών στην οικονομική οργάνωση των οθωμανών. Χάρη στις επαγγελματικές αυτές ενώσεις, που προϋπήρχαν της τουρκοκρατίας, δεν αποκόπηκαν οι συνδετικοί δεσμοί με την επαγγελματική παράδοση της Αυτοκρατορίας της Κωνσταντινουπόλεως.

……….Και, όπως μέσα στα πλαίσια της αυτοκρατορίας αυτής οι συντεχνίες ήσαν στενά δεμένες με την εκκλησία, όμοια και στην τουρκοκρατία τα «σινάφια» ήσαν το κύριο στήριγμα όχι μόνο κάθε εκκλησιαστικής (συμμετείχαν στην εκλογή επισκόπων) αλλά και κάθε άλλης κοινωνικής και πνευματικής δραστηριότητας. Είναι ενδεικτικό ότι η επισκευή ή η ανέγερση ναών, όπου αυτό γινόταν εφικτό, ήταν έργο των συντεχνιών. Ακόμη η περίθαλψη των φτωχών και των ασθενών εν πολλοίς ήταν έργο των συντεχνιών. Και ενώ δίνουμε κατά τα τελευταία χρόνια τόση έμφαση στην επιρροή των γαλλικών γραμμάτων επί των τότε πολιτικών μας πραγμάτων, μας διαφεύγει το πολύ σημαντικότερο: το 1773 ο σουλτάνος Μουσταφάς Γ’ εκδίδει διάταγμα βάσει του οποίου οι «ισναφικοί όμιλοι» επιλύουν μόνοι αυτοί τις μεταξύ των μελών τους διάφορες. Με άλλα λόγια απέκτησαν και δικαστικές δικαιοδοσίες.

……….Ιδιαίτερα οι συντεχνίες πρόσεξαν το θέμα της παιδείας. Όχι ασφαλώς διότι είχαν επηρεαστεί από τον Διαφωτισμό. Απλώς, η περαιτέρω οικονομική τους ανάπτυξη, καθώς μάλιστα σταδιακά θραύονται τα παλιά στενά πλαίσια της οικονομικής δυνατότητας δραστηριότητας, απαιτεί στελέχη με μόρφωση, στελέχη ικανά να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις μιας συνεχώς διευρυμένης προς πολλές κατευθύνσεις οικονομίας. Το «δράξασθαι παιδείας», προτού το κάνει συναίσθημα Κοραής, το είχαν κάνει πράξη συντεχνίες, εκεί όπου βέβαια υπήρχε συμπαγής ελληνικός πληθυσμός:

……….«Τα σχολεία της τουρκοκρατίας εκ πόρων των συντεχνιών κατά μέγα μέρος συνεστήθησαν και προήχθησαν, τα δε αξιολογότερα εξ αυτών γενναιοτάτη χορηγία του εν Κωνσταντινουπόλει φιλομουσοτάτου εσιναφίου των γουναράδων και τη προτροπή της Εκκλησίας ή των κατά περιστάσεις εύρωστων Κομπανιών της διασποράς (…)

……….Και εις εκδόσεις βιβλίων εγένοντο χορηγοί οι εσναφλήδες, μάλιστα δ’ οι εις τας προηγουμένης μορφής των πραγμάτων ανήκοντες».

……….Δεν είναι, λοιπόν, απορίας άξιον που οι συντεχνίες περί τα τέλη του 18ου αιώνα συμμετέχουν στην εκλογή πατριάρχη. Και κάτι ακόμη που δεν έχει προσεχθεί: η δομή της Φιλικής Εταιρείας περισσότερο από μασονικά έχει «εσναφλίδικα» στοιχεία. Τα «ισνάφια» ή «κομπανίες» ήσαν, άλλωστε, παντού το βασικό στήριγμά της.