.
ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΤΡΑΠΕΖΟΥΝΤΟΣ (1461 — 1897)
.
……….[ ] Όταν, λοιπόν, καταλύθηκε η αυτοκρατορία των Κομνηνών και κυριεύτηκε το τελευταίο καταφύγιο τής ελληνικής αυτονομίας στην Ανατολή, άλλοι από τους κατοίκους της έφυγαν στα ορεινά μέρη και άλλοι μεταφέρθηκαν διά τής βίας στην Κωνσταντινούπολη και σ’ άλλα μέρη· [ ] άλλοι, πάλι, υποχρεώθηκαν να εγκατασταθούν κοντά στην Τραπεζούντα, προς τα Α της, γύρω από τον Άγιο Φίλιππο, και προς τα Δ γύρω από την Αγία Σοφία, ως δουλοπάροικοι των κατακτητών. Εκεί ζούσαν φοβισμένοι και έντρομοι, μη τολμώντας να κοιτάζουν την πατρίδα τους ούτε από μακριά.
……….Από τότε πέρασε αρκετός χρόνος, τα μίση οπωσδήποτε κατευνάσθηκαν, και οι κατακτητές, επειδή είχαν ανάγκη από τεχνίτες κι από άλλους επαγγελματίες, άρχισαν να φέρονται πιό μαλακά προς τους χριστιανούς, οι οποίοι έτσι εγκαταστάθηκαν έξω από τα τείχη γύρω από την πόλη και σχημάτισαν μερικές ενορίες. Έτσι αποτέλεσαν αρκετό ελληνικό πληθυσμό, που ασχολούνταν με το εμπόριο και τις τέχνες και ζούσε συνήθως ήσυχη ζωή, ώσπου η σχετική ευημερία τους, ενόχλησε τους ισχυρούς από το 1660 ως το 1700.
……….Έτσι, εξ αιτίας των τότε εμφανισθέντων Δερεμπέγηδων, άρχισαν να καταπιέζονται πολύ περισσότερο κι από τότε αρχίζει ο δεύτερος διασκορπισμός και εξισλαμισμός των Ελλήνων, ο οποίος και πρώτα γινόταν σωρηδόν. Ιδιαίτερα στην εποχή τού Σουλτάν Μεχμέτ τού Δ΄ (1648—1687), όπως λέει ο Δοσίθεος Νοταράς, πατριάρχης Ιεροσολύμων, στα “Παραλειπόμενα από την ιστορία αυτών που διετέλεσαν πατριάρχες στα Ιεροσόλυμα’’ τού Αθ. Παπαδόπουλου—Κεραμέα. Αυτός λέει ότι στην εποχή τού βεζίρη Μεχμέτ Κιοπρουλή “την μητρόπολη Τραπεζούντας, τον άγιο Φίλιππο, την βεβήλωσαν”.
……….Και στην Λαζία, εξισλαμίστηκαν οι χριστιανοί από τον ποταμό Τσαρόχη ως την Τραπεζούντα. Ο ίδιος λέει ότι το 1659 επισκέφθηκε την Τραπεζούντα ως διάκονος τού πατριάρχη Ιεροσολύμων Παϊσίου, και το 1681 ως πατριάρχης, όπως αναφέρουν οι κώδικες τού Κάνιν τής μητρόπολης Χαλδίας. Πράγματι, οι Τούρκοι κατακτητές, επιτίθονταν εναντίον των Ελλήνων και τους άρπαζαν τις ιδιοκτησίες· έτσι, άλλοι από τους χριστιανούς γίνονταν μουσουλμάνοι κι έβρισκαν την ησυχία τους, ενώ άλλοι, που έμεναν πιστοί στην πατρογονική θρησκεία τους, κατέφευγαν στα δυσπρόσιτα μέρη των φαραγγιών και των στενωπών και εγκατασταίνονταν εκεί, στερημένοι τις περιουσίες τους και γεμάτοι θλίψη, όπως και οι απόγονοί τους μέχρι τώρα, έχοντας γιά μόνη παρηγοριά τα μοναστήρια που είχαν απομείνει γύρω τους· αυτά, τους χρησίμευαν ως σχολεία και απ’ αυτά βγήκαν πολλοί αξιόλογοι μορφωμένοι άντρες, μερικοί από τους οποίους έγιναν επίσκοποι και πατριάρχες.
……….Είναι σημαντικό το ότι όπου διατηρήθηκαν τα μοναστήρια, εκεί διατηρήθηκε και ο χριστιανισμός, ενώ όπου δεν υπήρχαν τέτοια, εκεί όλοι εξισλαμίστηκαν. Ο δε εξισλαμισμός δεν έγινε παντού την ίδια εποχή, αλλά γι’ αυτά θα μιλήσουμε στο β΄ τόμο. Κι όσοι από τους Έλληνες αλλαξοπίστησαν από ανάγκη, αυτοί τα πρώτα χρόνια φέρονταν καταδεκτικά προς τους ομοφύλους τους και πάντα γιόρταζαν μαζί και επικοινωνούσαν (όπως γίνεται και σήμερα σε πολλά μέρη)· όταν όμως το πέρασμα των χρόνων έριξε την λήθη στην κοινή καταγωγή τους και στα ανθρώπινα συναισθήματα, οι εξωμότες έγιναν τυραννικοί προς τους υπόλοιπους που παρέμειναν χριστιανοί, αν και διατήρησαν τα ελληνικά ήθη και έθιμα· αυτοί παρουσιάζουν καθαρό τον τύπο των Ελλήνων και των Λαζών και μιλούν άλλοι την ελληνική και άλλοι την τουρκική τού Πόντου, επειδή τους απείλησαν με κόψιμο τής γλώσσας.
……….Αυτά έπαθαν οι Τραπεζούντιοι και οι άλλοι Έλληνες που παρέμειναν στις περιοχές τους, καθώς και οι άλλοι χριστιανοί. Κι από τους Τραπεζούντιους που έφυγαν προς τα βόρεια και τα δυτικά, άλλοι μεν εγκαταλείποντας τα σπίτια τους κατά την άλωση ήρθαν στην Γεωργία και Περατεία, και σ’ άλλα μέρη τής παραλίας τής νότιας Ρωσίας και στην Περσία, όπου βασίλευε ο Ουζούν Χασάν, και όπου συγχωνεύτηκαν με τις εκεί φυλές· άλλοι δε, ήρθαν στην Κωνσταντινούπολη και στην Θράκη.
……….Κι από αυτούς πάλι, άλλοι έμειναν εκεί και εγκαταστάθηκαν, κι άλλοι πήγαν στην Προικόνησο, στην Λήμνο, στην Θήρα και σ’ άλλα νησιά τού Αιγαίου πελάγους και στην Πελοπόννησο, ιδίως στην Μάνη· εκεί εγκαταστάθηκαν ιδίως οι απόγονοι των Κομνηνών από τον κλάδο των γυναικών, οι Μαρουλάθες, οι Καλομεράντες και τόσοι άλλοι των οποίων τα επίθετα — σωζόμενα στους παλιούς κώδικες των μοναστηριών — σήμερα εξαφανίστηκαν, ακούγονται όμως στην Πελοπόννησο, στην Ιταλία και αλλού. Γι’ αυτούς μάλιστα, που εγκαταστάθηκαν στην Μάνη, πολλά λέχτηκαν και γράφτηκαν, από όσους είχαν συμφέρον να αποδείξουν την αρχαία καταγωγή τους από τους Κομνηνούς.
Ολόκληρο το κείμενο, μπορείτε να διαβάσετε στο: www.e-istoria.com
