.
Αναγνωστάκος Μιχαήλ (καπετάν Ματαπάς)
( + 19-21/6/1913)
.
……….Ο Μιχάλης Αναγνωστάκος από την Χαριά τού Πύργου Διρού, ήταν Ανθυπολοχαγός Πυροβολικού τού Ελληνικού Στρατού και τον Απρίλιο τού 1905 εστάλη από το Μακεδονικό Κομιτάτο στη Κεντρική Μακεδονία με διερευνητική αποστολή, αφού οι κομιτατζήδες τρομοκρατούσαν και πίεζαν τον εκεί Ελληνικό πληθυσμό.
……….Διέσχισε την κεντρική Μακεδονία ως ζωέμπορος, μελέτησε και ερεύνησε την κατάσταση και ίδρυσε μικρούς πυρήνες εθνικής άμυνας σε διάφορα χωριά. Επειδή διαπίστωσε ότι μόνο ενόπλως υπήρχε η δυνατότητα βελτίωσης τής κατάστασης, ζήτησε και ανέλαβε αρχηγός εθελοντικού σώματος στην περιφέρεια Λαγκαδά, ως καπετάν Ματαπάς.
……….Έδρασε ως καπετάν Ματαπάς ή Παπαχρήστος τής μονής Όσσιανης στην Γευγελή ή ψαράς τής λίμνης των Γιαννιτσών. Στην Κεντρική Μακεδονία είναι το πρώτο Ελληνικό αντάρτικο σώμα που άρχισε δράση και αποτελείτο από έμπειρους πολεμιστές στην πλειοψηφία τους Μανιάτες, μεταξύ των οποίων ήταν και ο συγγενής του, Σταμάτης Σαμπατάκος.
……….Έφθασε στην Μακεδονία με ιστιοφόρο κοντά στην Ποτίδαια Χαλκιδικής και από εκεί κινήθηκε μέσω Βάβδου – Βασιλικών και έφθασε στην περιοχή τού Λαγκαδά, όπου άρχισε να οργανώνει τα χωριά και να εξουδετερώνει πράκτορες τής βουργαρικής προπαγάνδας. Είχε ως βάση τα περίχωρα τής Μπάλτσας (Μελισσοχώρι) με αποστολή την διάνοιξη των επικοινωνιών από την Θεσσαλονίκη προς Γευγελή. Λόγω τής εξαιρετικής δράσης του, οι τούρκοι έλαβαν έκτακτα στρατιωτικά μέτρα και σε συνδυασμό με το γεγονός ότι υπέστη θλάση στο πόδι του, μετατέθηκε από τον Λαγκαδά και μεταμφιέστηκε σε παπά με το ψευδώνυμο Παπά Χρήστος. Εγκαταστάθηκε στην Μονή Αρχαγγέλου Όσσιανης στην Γευγελή, όπου εργαζόταν με το Ευαγγέλιο και το όπλο κάτω από το ράσο γιά τον Εθνικό σκοπό, οργανώνοντας τις περιοχές τής Γουμένιτσας και Καράτζοβας.
……….Τον Ιανουάριο τού 1906 έλαβε εντολές μεταβάσεως στην λίμνη των Γιαννιτσών όπου παρέμεινε μέχρι τον Ιούλιο. Οι συνεχείς μάχες με τους κομιτατζήδες είναι θρυλικές, κατορθώνοντας μάλιστα να κατασκευάσει την πρώτη Ελληνική καλύβα εντός τής λίμνης, όπου ήδη είχαν εγκατασταθεί και εξαπλωθεί οι κομιτατζήδες. Βοηθούμενος από τον Μανιάτη υπαρχηγό του, καπετάν Παναγιώτη (Παναγιώτης Παπατσανετέας), κατασκευάστηκαν και άλλες καλύβες, τις οποίες χρησιμοποιούσαν ως ασφαλή κρησφύγετα και ως βάση γιά τις επιδρομές που πραγματοποιούσαν, με αποτέλεσμα τον περιορισμό τής δράσης των αντιπάλων.
……….Το 1906 το Γενικό Προξενείο Θεσσαλονίκης οργάνωσε σχέδιο εξουδετερώσεως τής Ρουμανικής προπαγάνδας στο διαμέρισμα Ολύμπου – Πιερρίων, η οποία είχε εξαπλωθεί σημαντικά, ειδικά στον τομέα των Σχολείων, λόγω τής παραμονής αρκετών Κουτσοβλάχων και δραστήριων Ρουμάνων πρακτόρων, τους οποίους βοηθούσαν οι τούρκοι και το βουργαρικό κομιτάτο.
……….Η υλοποίηση τού σχεδίου ανατέθηκε στο καπετάν Ματαπά, τον οποίο ανακάλεσε από την λίμνη των Γιαννιτσών, όπου οι κακουχίες τού βάλτου και οι κακοήθεις πυρετοί είχαν κλονίσει την υγεία του. Αναλαμβάνοντας την αρχηγία τού σώματος Ολύμπου – Πιερρίων, από τον Οκτώβριο τού 1906 μέχρι τον Σεπτέμβριο τού 1907, καταπολέμησε την ληστεία, διέλυσε την Ρουμανική προπαγάνδα, επανέφερε στην Ορθοδοξία τους παρασυρθέντες, οργάνωσε τα χωριά, συγκρότησε επιτροπές από ντόπιο πληθυσμό και ανταποκρίθηκε στην αποστολή του.
……….Ήταν μικρόσωμος, μεγάλος οργανωτής, πολυμήχανος και αεικίνητος, με σιδερένια θέληση αφού παρ’ όλο τον τραυματισμό του και την κλονισμένη υγεία του από την παραμονή του στην λίμνη των Γιαννιτσών, συνέχιζε τις μάχες στην λίμνη, στον Όλυμπο και στην Χαλκιδική. Κατά την τετραετή παραμονή του, εξόντωσε τους, Ζαλτάν και Άγγελ Πέϊο, οι οποίοι ήταν οι ισχυρότεροι παράγοντες τού βουργαρικού κομιτάτου, ενώ ξεκαθάρισε και την περιφέρεια τής Μονής Πέτρας, από διάφορους κομιτατζήδες που εμφανίζονταν ως εργάτες και χωρικοί.
…………Ο Γ. Αχ. Γιαννακάκος – Ραζέλος, στο βιβλίο του, Οι Εθελοντικοί Αγώνες τής Μάνης διά την Ελευθερίαν (1840-1940), αναφέρει σχετικό περιστατικό: «…Ἵνα ἐπιτύχη δὲ καὶ τὴν ἐκμηδένησιν διαβοήτου στελέχους τῆς Ῥουμανικῆς Προπαγάνδας, δρῶντος εἰς τὴν περιφέρειαν τῆς Βερροίας εἰς βάρος τοῦ Ἑλληνισμοῦ, μετεμορφώθη εἰς ψαρὰν τῆς Λίμνης τῶν Γιαννιτσῶν καὶ μετέβη εἰς τὴν οἰκίαν του, προσποιούμενος τὸν Ῥουμανίζοντα καὶ τοῦ προσέφερε φιλικῶς ἕνα μεγάλο ψάρι εἰς τὴν κοιλίαν τοῦ ὁποίου εἶχεν ἕνα τεμάχιον χάρτου ἐπὶ τοῦ ὁποίου ἔγραφεν :
—Ἦλθον μόνος μου νὰ σὲ γνωρίσῳ καὶ νὰ μὲ γνωρίσῃς καὶ σοῦ συνιστῶ νὰ ἀλλάξῃς δρόμον γιατὶ ὁ δρόμος ποὺ τραβᾶς σὲ φέρνει κατ’ ἐπάνω μου καὶ καλὴν ἀντάμωσιν. Καπετὰν Ματαπᾶς.
……….Ὅταν ἤνοιξαν τὴν κοιλίαν τοῦ ψαριοῦ ἵνα τὴν καθαρίσουν, εὕρον τὸ χαρτὶ καὶ τὴν ἐπομένην ὁ φανατικὸς ὁπαδὸς τῆς Ῥουμανικῆς Προπαγάνδας, ἐγκατέλειψε τὴν Βέρροιαν, ἀναχωρήσας καὶ μὴ ἐπιστρέψας…».
……….Οι χωρικοί τής Μακεδονίας παραστατικώτατα απεικόνισαν την δράση του με τα κάτωθι έμμετρα:
Τί είν’ αυτός ο Ματαπάς
τον ευρίσκεις όπου πας
Πότε γίνεται παπάς
Πότ’ αντάρτης και ψαράς!
Στέρνουν γράμματα οι βουργάροι
– Ματαπά μου παλλικάρι,
να μάς δώσετε την πόλη
τι θα σκοτωθείτε όλοι!…
– ‘Γώ την πόλη δεν αφήνου
τα κλειδιά δεν παραδίνου…
και με λένε Ματαπά
γιά κοπχιάστε κατά ‘πά!…
……….Η έκθεση τού Γενικού προξενείου Θεσσαλονίκης αναφέρει:
……….«Ο Ματαπάς υπήρξε το πρότυπον εντίμου, αφοσιωμένου και ικανού εργάτου τής εθνικής ιδέας. Πάσχων τους οφθαλμούς σοβαρώς και χωλαίνων εκ κατάγματος τού ποδός, ουδ’ επί στιγμήν κατά την μακράν περίοδον τής δράσεώς του επηρεάσθει υπό των σωματικών τούτων παθήσεων, ούτε υπό των ποικίλων τού αγώνος περιπετειών εξ απογοητεύσεως (…).
……….Ο Γεν. Πρόξενος Λ. Κορομηλάς έγραψε:
……….«Ο Ματαπάς αποτελεί σπάνιον παράδειγμα καρτερίας. Παρά το πάθημά του, ενέμεινεν εις τον Αγώνα, όπου διαπρέπει ως αρχηγός Σώματος, διατηρεί πειθαρχίαν και έχει το Σώμα του έτοιμον προς επιχειρήσεις. Πολυτιμότατος διά την προπαγάνδα».
……….Το όνειρό του να δει ελεύθερη την πατρίδα τού Μ. Αλεξάνδρου, τον οδήγησε να παρουσιασθεί εθελοντικά στον Ελληνο-βουργαρικό πόλεμο το 1912, παρ’ όλο που ήταν σε τιμητική διαθεσιμότητα λόγω τής πλούσιας Εθνικής δράσης του και τής κλονισμένης υγείας του. Ο ηρωικός αυτός Μανιάτης ήταν εκείνος που, ως εθελοντής και πάλι, μπήκε πρώτος στην Θεσσαλονίκη με σκοπό να καταλάβει την πόλη πριν τον βουργαρικό στρατό. Ως υπολοχαγός πυροβολικού ηγούμενος λόχου, αντιμετώπισε επιτυχημένα τους κομιτατζήδες και επετέθη στην μάχη τού Λαχανά κατά των βουργάρων που χρόνια είχε πολεμήσει.
……….Απωθώντας τους, έσωσε την Θεσσαλονίκη καθώς και την Ελληνική μεραρχία που θα δεχόταν ξαφνική επίθεση και έπεσε ηρωικά μαχόμενος (19-21 Ἰουνίου 1913), την στιγμή μάλιστα που οι βούργαροι υποχωρούσαν.