.
Η ΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΙΑΚΗΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ‘’ΜΠΟΥΜΠΟΥΛΙΝΑ’’
ΤΗΣ ΛΕΛΑΣ ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗ 1941-1944
..
Χρήστος Καρδαράς
……….Κατά την διάρκεια τής τριπλής κατοχής 1941-1944, στην Ελλάδα εκτός από τις μεγάλες αντιστασιακές οργανώσεις όπως το ΕΑΜ- ΕΛΑΣ και τον ΕΔΕΣ, εμφανίστηκαν πολλές άλλες οργανώσεις μικρής εμβέλειας και περιορισμένης δραστηριότητας. Υπολογίζεται ότι στα μέσα τού 1943 δρούσαν στις πόλεις περίπου 140 αντιστασιακές ομάδες. Μεταξύ των σημαντικότερων οργανώσεων κατασκοπείας, δολιοφθοράς και φυγαδεύσεων ήταν και η “Μπουμπουλίνα’’.
……….Ήταν μία οργάνωση με σύστημα, στεγανότητα και περίφημα αποτελέσματα. Ήταν εθελοντική και συγκροτήθηκε ξαφνικά και χωρίς ιδιαίτερο σχεδιασμό. Κύριο γνώρισμά της ήταν ότι ψυχή και ηγέτης της ήταν μία γυναίκα, η Λέλα Καραγιάννη, η οποία προπολεμικά δεν είχε καμμία ανάμειξη στην πολιτική και κοινωνική ζωή τού τόπου. Έτσι, αν εξαιρέσουμε την μεγάλη συμμετοχή γυναικών και κοριτσιών που χαρακτηρίζει το ΕΑΜ και ιδίως την ΕΠΟΝ, η περίπτωση τής Λέλας Καραγιάννη είναι μοναδική και δεν παρατηρείται σε καμμιά εξωεαμική οργάνωση.
……….Και ενώ η επιτυχής δραστηριότητα των κατασκοπευτικών οργανώσεων είναι γενικά αποδεκτή και αναγνωρισμένη από τους πρωταγωνιστές και τού ΕΑΜ αλλά και τού ΕΔΕΣ, η σύγχρονη ιστοριογραφία δεν έχει ασχοληθεί συστηματικά με την μελέτη τού έργου τους.
……….Στην συνέχεια επιχειρούμε να συμβάλουμε στην παρουσίαση τής δράσης τής οργάνωσης τής Καραγιάννη, στηριζόμενοι σε όσα σχετικά ιστορικά τεκμήρια μπορέσαμε να εντοπίσουμε, χωρίς βέβαια να θεωρούμε ότι το θέμα εξαντλείται και ότι δεν χρειάζεται περαιτέρω διερεύνηση. Παράλληλα κρίναμε αναγκαίο να αναφερθούμε στην δράση και την προσωπικότητα τής Καραγιάννη, αφού άλλωστε πρόκειται για μία καθαρά προσωποπαγή οργάνωση. Από το σύνολο τής αντιστασιακής δράσης τής Καραγιάννη, θα παρουσιάσουμε στην συνέχεια μόνον ορισμένα γεγονότα ενδεικτικά.
……….Αυτό που αναμφισβήτητα προκαλεί ιδιαίτερη εντύπωση είναι το γεγονός ότι, ενώ η δράση τής Καραγιάννη ξεκίνησε εντελώς αυθόρμητα στην προσπάθειά της να σώσει συμμάχους στρατιώτες από τους Γερμανούς, στην συνέχεια συγκρότησε οργάνωση που ασχολήθηκε συστηματικά όχι μόνο με την δραπέτευση, απόκρυψη και φυγάδευση συμμάχων στρατιωτών, αλλά και με ποικίλες μορφές αντιστασιακής δράσης, όπως: α) με την δημιουργία δικτύου πρακτόρων σε γερμανικές μονάδες μεγάλης σημασίας, β) με την δημιουργία σχέσεων με αγγλικές αποστολές τής υπαίθρου και με τις δυνάμεις τού ΕΔΕΣ και την παροχή πολύτιμων πληροφοριών σε αυτές, γ) με την αποστολή Βρετανών στα βουνά και όπλων στους αντάρτες δ) με την συνεργασία με άλλες οργανώσεις πληροφοριών και αντικατασκοπείας και ε) με δολιοφθορές σε εγκαταστάσεις τού γερμανικού στρατού.
……….Η Λέλα Καραγιάννη γεννήθηκε στην Λίμνη τής Εύβοιας το 1898. Η καταγωγή της ήταν από τις Σπέτσες και συγκεκριμένα από την οικογένεια τής Λασκαρίνας Μπουμπουλίνας. Ήταν κόρη τού Αθ. Μηνόπουλου και τής Σοφίας Μπούμπουλη. Πριν από τον πόλεμο ζούσε μία ήρεμη οικογενειακή ζωή με τον σύζυγό της και τα εφτά παιδιά της. Ο σύζυγός της Νίκος Καραγιάννης, διατηρούσε κατάστημα φαρμακευτικών – καλλυντικών στην οδό Πατησίων 16. Η κατοικία τής οικογένειας βρισκόταν στην οδό Λήμνου 1, στην Αθήνα. Με την κήρυξη τού ελληνοϊταλικού πολέμου έστειλε τις δύο μεγαλύτερες κόρες της στο μέτωπο ως αδελφές νοσοκόμες.
Η πρώτη αντιστασιακή ενέργεια
……….Η δράση της άρχισε στις 10 Μαΐου 1941, λίγες μέρες μετά την είσοδο των Γερμανών κατακτητών στην Αθήνα, όταν βρήκε έξω από το σπίτι της τραυματισμένο τον Αυστραλό στρατιώτη Τζον Ουίλσον και τον περιέθαλψε. Από αυτόν έμαθε για πρώτη φορά ότι πολλοί Βρετανοί, Αυστραλοί και Νεοζηλανδοί στρατιώτες τού εκστρατευτικού σώματος είχαν απομείνει στην Αθήνα και στην Κοκκινιά. Το επικίνδυνο έργο τής συνοδείας τού Ουίλσον στον σταθμό των Α’ Βοηθειών ανέλαβε ο γιός της Γιώργος. Εκεί τον φρόντισε ο γιατρός Γ. Κανελλόπουλος, ο οποίος αργότερα αποτέλεσε έναν από τους πρώτους πυρήνες τής ομάδας τής Καραγιάννη. Όταν πλέον ο Ουίλσον συνήλθε και έβγαινε μόνος στην Αθήνα, εξ αιτίας απρόσεκτων κινήσεών του, συνελήφθη από τους Γερμανούς και έγινε γνωστή η προστασία που τού παρείχε η οικογένεια τής Καραγιάννη. Αμέσως συνελήφθη ο Γιώργος Καραγιάννης και κατηγορήθηκε για παροχή βοήθειας προς τους Άγγλους. Λίγες μέρες αργότερα κατάφερε να δραπετεύσει από τις φυλακές Αβέρωφ και ανέβηκε στον Ελικώνα, όπου εντάχθηκε στο επιτελείο τού Ντον Στόττ και εκτελούσε χρέη γραμματέως και συνδέσμου των Άγγλων.
……….Από τότε άρχισαν οι διώξεις τής οικογένειας Καραγιάννη. Σε αντίποινα για την δραπέτευση τού Γιώργου συνελήφθησαν οι δύο αδελφές του, Ιωάννα και Ηλέκτρα αλλά στην συνέχεια αφέθηκαν ελεύθερες, όταν ο Ουίλσον στην διάρκεια τής ανάκρισης αρνήθηκε πως τις γνώριζε.
……….Παρά τις πρώτες αυτές διώξεις η Λέλα Καραγιάννη συνέχισε το έργο τής περίθαλψης των συμμάχων στρατιωτών, συγκεντρώνοντας τρόφιμα και χρηματικά ποσά. Σύντομα συγκρότησε την οργάνωση “Μπουμπουλίνα” για την απόκρυψη, την περίθαλψη και την φυγάδευση Βρετανών και άλλων συμμάχων στρατιωτικών.
Στην μονή τού Αγίου Ιεροθέου Μεγάρων
……….Μία από τις πρώτες αντιστασιακές πράξεις τής Καραγιάννη ήταν η προμήθεια με τρόφιμα και φάρμακα των Βρετανών στρατιωτών, που είχαν βρει καταφύγιο στην Μονή Αγίου Ιεροθέου Μεγάρων. Οι μοναχές τούς είχαν κρύψει τόσο καλά κοντά στο μοναστήρι, στην θέση “σπηλιά τού Αβραάμ”, ώστε οι Γερμανοί παρά τις συνεχείς και επανειλημμένες έρευνες, δεν μπόρεσαν να τους εντοπίσουν. Κατά την διάρκεια τής δίμηνης παραμονής τους στις κρυψώνες τού μοναστηριού, τους επισκέφθηκε περίπου είκοσι φορές η Καραγιάννη, μεταμφιεσμένη κάθε φορά διαφορετικά, φέρνοντας τρόφιμα, που δεν υπήρχαν εκείνη την εποχή στο μοναστήρι αλλά και φάρμακα και άλλα εφόδια. Φυσικά το ταξίδι αυτό από την Αθήνα στο μοναστήρι των Μεγάρων ήταν για την εποχή μία περιπέτεια που έκρυβε πολλούς κινδύνους. Η Καραγιάννη έφευγε το πρωί από την Αθήνα για τα Μέγαρα και στην συνέχεια κατευθυνόταν στην μονή, που απείχε μιάμιση ώρα με τα πόδια και επέστρεφε με τον ίδιο τρόπο. Ιδιαίτερη εντύπωση είχε προκαλέσει στην ηγουμένη Ιεροθέα Πανταλέοντος η ακλόνητη πίστη τής Καραγιάννη στην τελική νίκη, η αγάπη της προς την πατρίδα και η πεποίθησή της πως με τις ενέργειές της θα κατόρθωνε να φυγαδεύσει τους συμμάχους σύντομα.
Η πρώτη φυλάκιση (Οκτώβριος 1941-Απρίλιος 1942)
……….Σύντομα η δράση τής Λέλας Καραγιάννη έγινε γνωστή και στις 23 Οκτωβρίου 1941 συνελήφθη από την ιταλική αστυνομία. Την κατέδωσαν ένας δάσκαλος που είχε λυγίσει από τα βασανιστήρια και ένας Άγγλος λοχίας ο Χένρυ Λόρεν, που, για να αποφύγει τις ταλαιπωρίες και την κακοποίηση, έγινε καταδότης των Γερμανών. Ευτυχώς το καταφύγιο τής οργάνωσης διαλύθηκε έγκαιρα και έτσι κανείς από αυτούς που κρύβονταν, δεν συνελήφθη. Την ίδια μέρα όμως τής σύλληψής της, συνελήφθη και ο σύζυγός της, που μέσα στην φυλακή έμαθε ότι η σύζυγός του είχε δηλώσει το πατρικό της όνομα, Λέλα Μηνοπούλου, στην προσπάθειά της να πείσει τους Ιταλούς ότι βρίσκονταν σε διάσταση και έτσι να γλυτώσει τουλάχιστον αυτός. Στις ανακρίσεις που έγιναν, δεν αποδείχθηκε καμμία από τις κατηγορίες, γιατί και οι δύο αρνήθηκαν τα πάντα και επιπλέον στην κατά αντιπαράσταση ανάκριση επέμεναν ότι βρίσκονταν σε διάσταση. Τελικά ο Νίκος Καραγιάννης μετά από δίμηνη φυλάκιση στις φυλακές Αβέρωφ, απελευθερώθηκε με βούλευμα στις 6 Δεκεμβρίου 1941.
……….Ενώ βρισκόταν στην φυλακή η Καραγιάννη αναδείχθηκε σε ηγετική μορφή ανάμεσα στις φυλακισμένες, λόγω τού θάρρους και τής αλύγιστης στάσης που έδειξε. Εξ άλλου με δαπάνες τής οικογένειάς της φρόντιζε για την διατροφή των συνεργατών της και των συγκρατουμένων της. Στο μεταξύ είχε έρθει ο σκληρός χειμώνας τού 1941-1942 και η πείνα αποδεκάτιζε τους κατοίκους τής Αθήνας. Οι εικόνες των εξαθλιωμένων ανθρώπων που συγκεντρώνονταν γύρω από την φυλακή για να επιβιώσουν ξεδιαλέγοντας τα αποφάγια των φυλακισμένων, την κλόνισε και έτσι εδραιώθηκε η πίστη της ότι το έργο τής οργάνωσης δε θα έπρεπε να περιοριστεί μόνο στην βοήθεια των Άγγλων αλλά θα έπρεπε να προχωρήσει σε σκληρά χτυπήματα κατά των Γερμανών. Μέσα από την φυλακή έστελνε σημειώματα στον σύζυγό της, μέσω τής υπαλλήλου των φυλακών Βασιλικής Παπαδοπούλου, με τα ονόματα εκείνων των πατριωτών που κινδύνευαν αλλά και των καταδοτών, έτσι ώστε τα μέλη τής οργάνωσης να παίρνουν τα μέτρα τους.
……….Μετά την αποφυλάκισή του ο Ν. Καραγιάννης γνωρίστηκε με τρεις αντιφασίστες Ιταλούς αξιωματικούς οι οποίοι συνέβαλαν στην αποφυλάκιση τής Λέλας. Επρόκειτο για τον στρατηγό Μαρτορέλλι, τον έφεδρο υπολοχαγό Ρεκαλμπούτο, που ήταν δικηγόρος και τον ταγματάρχη Ερρίκο Περρικόνε, προϊστάμενο τής γραμματείας τού στρατοδικείου. Στην δίκη τής Καραγιάννη ο μόνος μάρτυρας κατηγορίας ήταν ο δάσκαλος, που την είχε καταδώσει. Όμως ο φίλος τής οικογένειας και συνεργάτης τής οργάνωσης γιατρός Βακατάτσης, τον έπεισε να επανορθώσει δηλώνοντας ότι η συγκεκριμένη γυναίκα δεν ήταν η Καραγιάννη την οποία αυτός είχε κατονομάσει. Τελικά κηρύχθηκε αθώα και απελευθερώθηκε ύστερα από εφτά μήνες κράτηση τον Απρίλιο τού 1942.
,,,,,,,,,,Μετά την αποφυλάκισή της συνέχισε να φροντίζει τις συντρόφους της στην φυλακή, στέλνοντάς τους τρόφιμα. Η αντιστασιακή δράση τής Καραγιάννη, η απόκρυψη και η φυγάδευση Άγγλων στρατιωτών αποτελούσε το κύριο θέμα συζήτησης στις φυλακές Αβέρωφ. Μάλιστα κυκλοφορούσε η φήμη ότι οι δραστηριότητές της ήταν μεγαλύτερες από ό,τι όλοι πίστευαν. Με την όλη δράση της είχε γίνει αντικείμενο θαυμασμού και αγάπης ακόμη και από γυναίκες που δεν την είχαν γνωρίσει