,
……….Στὶς 4 Ἀπριλίου 1821, «Ἀπεκεφαλίσθη ἐν Κωνσταντινουπόλει εἰς θέσιν «Μπάμπι Χαμαϊοὺν», ὁ μπεϊζαδὲς (Φαναριώτης μὲ καταγωγὴ ἀπὸ τὴν Τραπεζούντα τοῦ Πόντου), Κωνσταντῖνος Μουρούζης, (Μεγάλος Δραγουμάνος τῆς ὀθωμανικῆς αὐτοκρατορίας). Ταυτοχρόνως δ’ ὑπέστησαν τὸν διὰ κρεμάλας θάνατον οἱ Δ. Παπαρρηγόπουλος ἐκ τοῦ παραθύρου τῆς οἰκίας του καὶ Ἀντώνιος Τσουρᾶς πρὸ τῆς οἰκίας του, ἐθανατώθησαν δὲ δεκαοκτὼ ἄλλοι εἰς διάφορα ἄλλα μέρη».
……….Τὸ γεγονὸς τῆς κήρυξης τῆς Ἐπανάστασης στὴν Μολδοβλαχία, ἔγινε γνωστὸ στὴν Πύλη τὴν 1η Μαρτίου, ὅταν τῆς παραδόθηκε ἡ ἐπαναστατική προκήρυξη τοῦ Ὑψηλάντη. Ὁ σουλτάνος Μαχμούτ Β’ καὶ ἡ ὀθωμανική κυβέρνηση ἔγιναν ἔξω φρενῶν ἀπὸ «τὴν προδοσία καὶ τὸ θράσος τῶν γκιαούρηδων».
……….Στὶς 3 Μαρτίου, ἀπέστειλε στὸ Πατριαρχεῖο φερμάνι, στὸ ὁποῖο αναφερόταν ὅτι «Ἡ Ὑψηλή Πύλη, ἀφοῦ ἔμαθε σχετικὰ μὲ τὴν ἐξέγερση ὁρισμένων ἀπονενοημένων στὴν Μολδαβία, τοὺς λυπᾶται καὶ παρακινεῖ τὴν Μεγάλη Ἐκκλησία νὰ συμβουλεύσῃ τοὺς πιστοὺς ὑπηκόους τῆς κραταιᾶς αὐτοκρατορίας, ὑπὸ τὴν ποιμαντορία της, νὰ μὴν ἀποπλανηθοῦν καὶ περιπέσουν στὴν δίκαια καὶ αδυσώπητη ἀγανάκτηση αὐτῆς, καθὼς καὶ τῶν πιστῶν ὀθωμανῶν». Ταυτόχρονα ἐκφραζόταν προφορικὰ ἡ ἐπιθυμία τῆς Πύλης νὰ ἐκδοθοῦν ἀπὸ τὸ Πατριαρχεῖο ἀποφάσεις μὲ τὶς ὁποῖες νὰ ἐνισχύεται τὸ φερμάνι τοῦ σουλτάνου.
……….Οἱ ἀφορισμοὶ καὶ ἡ ἐκδήλωση πλήρους ὑποταγῆς τῶν Ρωμιῶν τῆς Πόλης, τοὺς ἔσωσαν προσωρινὰ ἀπὸ τὸν κίνδυνο τῆς γενικῆς σφαγῆς, ὅμως, ὅταν ἔφθασαν τὰ νέα γιὰ τὸν ξεσηκωμὸ καὶ στὸν Μοριά, ὁ σουλτάνος προχώρησε σὲ νέα μέτρα.
……….Ὁ Πατριάρχης Γρηγόριος Ε΄, ἀντιλαμβανόμενος τὸν κίνδυνο, προέτρεψε τὸν Κωνσταντῖνο Μουρούζη νὰ φύγῃ, ἐκεῖνος ὅμως, ὅπως μαρτυρεῖ ὁ Ἐπαμεινώνδας Σταματιάδης, ἀρνήθηκε, λέγοντας πὼς ἄν ἔφευγε, θὰ πλήρωναν ἀντ’ αὐτοῦ ἀμέτρητοι ἀθῶοι. Στὶς 4 Ἀπριλίου, ὁ Μέγας Δραγουμάνος κατέβηκε ὅπως πάντα ἀπὸ τὸ σπίτι του στὰ Θεραπειᾶ, ξέροντας ὅτι ὁδηγεῖται στὸν θάνατο. Διαβαίνοντας τὸ κατώφλι τοῦ ὑπουργείου, στὸ «πασᾶ καπισί», συνελήφθη καὶ ὁδηγήθηκε στὸ παραθαλλάσιο θέρετρο τοῦ σουλτάνου Μαχμούντν, ὅπου καὶ ἀποκεφαλίστηκε παρουσίᾳ του σὲ ἡλικία 33 ἐτῶν. Ἡ σορὸς του, μὲ τὴν ἐπίσημη ἐνδυμασία δραγουμάνου, πετάχτηκε στὴν θάλασσα, γι’ αὐτό καὶ δὲν ἐνταφιάστηκε ποτέ.
……….Ἡ οἰκογένεια Μουρούζη, ἔπαιξε σημαντικὸ ρόλο στὴν πολιτική, οἰκονομικὴ καὶ πνευματικὴ ζωὴ τῆς ὀθωμανικῆς αὐτοκρατορίας, μετὰ τὸ 1774, ἀλλὰ καὶ τῶν ρουμανικῶν πριγκιπάτων τῆς Μολδαβίας καὶ τῆς Βλαχίας, καταλαμβάνοντας τὸ ἀξίωμα τοῦ Ἡγεμόνα, τοῦ μεγαλύτερου στὸ ὁποῖο μποροῦσε νὰ φτάσῃ ἕνας Ἀξιωματοῦχος τῆς αὐτοκρατορίας. Ὁ ἀποκεφαλισθῆς τὸ 1821 Κωνσταντῖνος Μουρούζης, παντρεμένος μὲ τὴν Ραλλοῦ Μαυροκορδάτου, ἦταν ἕνας ἀπὸ τοὺς Μάρτυρες τῆς Ἑλληνικῆς Ἐπαναστάσεως.
……….Ὑπῆρξε γνώστης τῶν προετοιμασιῶν ποὺ πραγματοποιοῦσε ἡ Φιλικὴ Ἑταιρεία, πιθανὸν απὸ τὸ 1819, ἔτος ποὺ ἐξορίσθηκε στὴν Μυτιλήνη. Στὶς 23 ἤ 24 Φεβρουαρίου τοῦ 1821, πρὶν τὸν μεγάλο ξεσηκωμό, διορίσθηκε Μέγας Δραγουμάνος, θέση στὴν ὁποία παρέμεινε 40 ἡμέρες, ἐπειδή ἔπεσε θύμα τῆς ἀπόφασης τοῦ σουλτάνου νὰ ἐκδικηθῇ τοὺς πιὸ ἐπιφανεῖς Ἕλληνες μὲ ἐπικεφαλῆς τὸν Πατριάρχη Γρηγόριο τὸν Ε΄.
……….Στὶς 4 Απριλίου 1821, ὁ Κωνσταντῖνος ἀποκεφαλίστηκε παρουσίᾳ τοῦ ἴδιου τοῦ σουλτάνου Μαχμοῦτ Β΄. Μετὰ τὴν δολοφονία τοῦ Μεγάλου Δραγουμάνου, ὁ σουλτάνος αποφάσισε νὰ τιμωρήσῃ μὲ ἀφανισμὸ ὅλα τὰ μέλη τῆς οἰκογένειας Μουρούζη ποὺ ἦταν φυλακισμένα στὴν Κωνσταντινούπολη, ἤ ὅπως ὑπῆρξε ἡ περίπτωση τῆς Ραλλούς, προφανῶς καὶ τῶν παιδιῶν της, διωκόμενα. Ἡ Ραλλοῦ μὲ τὰ ἑπτά παιδιά τους – Ἀλέξανδρο, Δημήτριο, Ἰωάννη, Παναγιώτη, Ζωή, Εὐφροσύνη καὶ Μαρία – καὶ ἐγκυμονοῦσα τὸν Κωνσταντῖνο κατάφερε νὰ διαφύγῃ κάτω ἀπὸ μὴ ἐξακριβωμένες συνθῆκες στὴν Ὁδησσό.
……….Ἐκεῖ γεννήθηκε ὁ Κωνσταντῖνος Μουρούζης (πατέρας τοῦ Γεωργίου Μουρούζη), ὁ τελευταῖος γιὸς τοῦ Δραγουμάνου, στὶς 20 Σεπτεμβρίου 1821, καὶ βαφτίστηκε στὶς 16 Σεπτεμβρίου 1822, στὸν Ναό τῆς Ἁγίας Τριάδος ὅπως πιστοποιεῖ στὶς 23 Μαΐου 1824 ὁ ἐφημέριος Ἀναστάσιος Πουλάτσκι. Προφανῶς τὰ ἐπόμενα χρόνια ἀκολούθησε τὴν μητέρα του καὶ τ’ ἄλλα του ἀδέλφια στὴν Βεσσαραβία. Ἐγγονὸς τοῦ καρατομηθέντος Κωνσταντίνου Μουρούζη εἶναι ὁ Γεώργιος, ἐκρηκτικὴ προσωπικότητα ποὺ προκάλεσε στὴν ἐποχὴ του αἴσθηση.
*** *** *** ***
ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΟΙ ΦΟΡΕΙΣ ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΤΟΥ ΓΕΝΟΥΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑ – ΟΙ ΦΑΝΑΡΙΩΤΕΣ
……….Γύρω στὸν 17ο αἰώνα στὸ Φανάρι, σὲ μία ἀπό τὶς ὡραιότερες συνοικίες τῆς Κωνσταντινουπόλεως, κοντὰ στὸν Κεράτιο Κόλπο καὶ γύρω ἀπὸ τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο, συγκεντρώθηκαν ἐπιφανεῖς ἑλληνικὲς οἰκογένειες, οἱ ὁποῖες ἐπιβλήθηκαν μὲ τὴν πνευματικὴ τους καλλιέργεια καὶ ἀποτέλεσαν τὴν ἀριστοκρατία τῆς Κωνσταντινουπόλεως. Πολλοὶ ἀπὸ αὐτούς ἀσχολήθηκαν μὲ τὸ ἐμπόριο, ἐνῷ ἄλλοι κατέκτησαν ὑψηλὰ ἀξιώματα στὶς Παραδουνάβιες ἡγεμονίες, ἀλλὰ καὶ σημαντικὲς διοικητικὲς θέσεις στὸ Ὀθωμανικὸ κράτος, ὅπως οἱ δραγουμάνοι (διερμηνέας, μεταφραστὴς, μεσολαβητής).
……….Τὴν παρουσία τῶν δραγουμάνων στὸ πλευρὸ τῶν ὀθωμανῶν ἀξιωματούχων, ἀλλὰ καὶ τῶν σουλτάνων, ὑπαγόρευσε ἡ ἀνάγκη τῆς ὀθωμανικῆς αὐτοκρατορίας νὰ ἐπικοινωνήσῃ μὲ τὸν ἔξω κόσμο, ὄχι πλέον μόνο διὰ τῆς βίας, ἀλλὰ καὶ μὲ τὸν λόγο, δηλαδὴ μὲ τὴν διπλωματία. Ἡ χρήση Ἑλληνοορθόδοξων μεταφραστῶν ἀπὸ τοὺς ὀθωμανούς γιὰ τὶς διαπραγματεύσεις τους μὲ τὶς ξένες χῶρες, ξεκινᾶ ἀπὸ τὸν 15ο αἰῶνα, τὰ περισσότερα δὲ κείμενα τῆς ἐπικοινωνίας, γράφονταν στὰ Ἑλληνικά.
……….Σὲ μία ἐποχή ποὺ ἡ γνώση ἦταν στὰ χέρια τῶν λίγων, οἱ ἄνθρωποι αὐτοὶ, ἀποτέλεσαν τὸ χέρι ποὺ ἔγραφε καὶ τὸ στόμα ποὺ ἐξέφραζε τὰ ὅποια αἰτήματα καὶ τὶς ὅποιες διεκδικήσεις τῆς αὐτοκρατορίας. Σὲ τέτοιου ἐπιπέδου διαπραγματεύσεις, ἡ ἐπιλογὴ τῆς κάθε λέξης, εἶχε τὴν δικὴ της βαρύτητα. Δὲν ἦταν λίγες οἱ περιπτώσεις, ποὺ χάρις στὴν λελογισμένη παρέμβασή τους, κατακτήθηκαν ἀναίμακτα περιοχὲς ἤ χάρις στὴν σχολαστικὴ μελέτη καὶ σύνταξη τῶν κειμένων συνθηκολογήσεως, ὡφελήθηκε ἀνυπολόγιστα ἡ αὐτοκρατορία τῶν ὀθωμανῶν, ὅπως στὴν περίπτωση τῆς παραδόσεως τοῦ Χάνδακα ἀπὸ τοὺς Βενετούς, ὅπου ἡ πολύχρονη πολιορκία λύθηκε χάρις στὴν παρέμβαση τοῦ Χιώτη Παναγιώτη Νικούσιου τοῦ πρώτου Μεγάλου Δραγουμάνου τῆς Ὑψηλῆς Πύλης.
……….Ἀναφερόμενοι περιληπτικὰ στὴν παρουσία τῶν Μεγάλων Δραγουμάνων, θὰ λέγαμε ὅτι μετὰ τὴν καθιέρωση τοῦ θεσμοῦ, εἶχαν ἀποκτήσει συγκεκριμένη θέση στὸ ανώτατο συμβούλιο, ὅπου στέκονταν ὄρθιοι ἀριστερὰ ἀπό τὸν ἐκπρόσωπο τῆς ξένης ἀποστολῆς γιὰ νὰ ἔχουν πρόσβαση στὸ κείμενό του, καὶ συγκεκριμένη ἀμφίεση, ποὺ ἀποτελούνταν ἀπὸ ἕνα σατὲν ζιπούνι, πορφυρὸ μανδύα μὲ γούνινη ἐπένδυση, γούνινο καλπάκι καὶ κίτρινα ὑποδήματα.
……….Μὲ τὴν πάροδο τοῦ χρόνου, ἡ σημασία τῶν δραγουμάνων ἔφθασε σὲ τέτοια ἐπίπεδα, ὥστε ἀκόμα κι ἄν ὁ ἀπεσταλμένος ἀκολουθεῖτο ἀπό διερμηνέα καὶ απευθύνονταν στὸν σουλτᾶνο ἤ στὸν μεγάλο βεζίρη στὰ ὀθωμανικά, ἐκεῖνος περίμενε τὴν παρέμβαση τοῦ Μεγάλου Δραγουμάνου καὶ ἀπαντοῦσε μέσῳ αὐτοῦ. Πολλὲς φορὲς, λόγῳ τῆς γλωσσομάθειάς τους, οἱ δραγουμάνοι ἀναλάμβαναν πρωτοβουλίες κατὰ τὴν διάρκεια τῆς ἀπόδοσης τῶν λεγομένων, ὅπου τὸ ἔκριναν ἀναγκαῖο. Ὅλα αὐτά, εἶχαν ὡς ἀποτέλεσμα νὰ ἐξελιχθῇ ὁ θεσμὸς σὲ ἕνα εἶδος Ὑπουργοῦ Ἐξωτερικῶν.
……….Τὴν τόσο ἔντονη παρέμβασή τους ὅμως στὴν πολιτικὴ θὰ τὴν πληρώσουν ἀκριβά. Ἀπό τὴν μία εἶχαν ν’ ἀντιμετωπίσουν τὴν ἐχθρικὴ ἀντιμετώπιση τῶν ὁμοεθνῶν τους καὶ ἀπὸ τὴν ἄλλη, κινδύνευαν νὰ χαρακτηρισθοῦν ἀνά πᾶσα στιγμὴ προδότες τῆς αὐτοκρατορίας.
……….Ὁ Λαμαρτίνος προσπαθῶντας νὰ δώσῃ μία ἑρμηνεία στὴν ἀμφιλεγόμενη στάση τους, λέει ὅτι οἱ δραγουμάνοι γιὰ νὰ λειτουργήσουν πρὸς ὅφελος τοῦ ἔθνους τους, ἔπαιζαν διπλὸ ρόλο.
……….Ἡ ἀλήθεια εἶναι ὅτι διέθεσαν μεγάλα χρηματικὰ ποσὰ γιὰ νὰ κτίσουν ναοὺς καὶ σχολεῖα καὶ πολλὲς φορὲς λειτούργησαν ὡς μεσάζοντες μεταξὺ τοῦ ὀθωμανικοῦ κράτους καὶ τῶν ὑπόδουλων Ἑλλήνων, προωθώντας τὰ αἰτήματα τῶν ὁμοεθνῶν τους στὴν Ὑψηλή Πύλη.
……….Ἡ ἡγεμονία τῶν δραγουμάνων ὅμως, ποὺ ξεκίνησε μὲ λαμπρότητα καὶ καταξίωση, ἔμελλε νὰ σβήσῃ μὲ πόνο καὶ αἷμα. Μὲ τὴν αὔξηση τῆς Ρωσικῆς ἐπιρροῆς στὶς ἠγεμονίες καὶ σὲ ὅλο τὸν ἑλληνικὸ χῶρο, μειώθηκε ἡ ἐμπιστοσύνη ποὺ ἔτρεφε ὁ σουλτάνος στὸ πρόσωπο τῶν Φαναριωτῶν δραγουμάνων. Ἡ θέση τους, παρ’ ὅλες τὶς τιμές, τὰ πλούτη καὶ τὸ κῦρος, ὑπῆρξε πάντοτε ἐπισφαλής, γεγονὸς ποὺ περιγράφει ὁ Ρῆγας στὸν «Θούριο».
«Βεζύρης Δραγουμάνος, Ἀφέντης κι ἄν σταθεῖς, ὁ τύραννος ἀδίκως, σὲ κάμει νὰ χαθῇς.
……….Στὴν οὐσία, ὁ ξεσηκωμὸς τοῦ Μοριά, σήμανε καὶ τὸ τέλος τῶν Φαναριωτῶν Δραγουμάνων.
*** *** ***
Πηγές :
- Τὸ μεγάλο : www.e-istoria.com
- Πληροφοριακὰ στοιχεῖα γιὰ τὴν οἰκογένεια Μουρούζη καθὼς καὶ φωτογραφίες : http://helios-eie.ekt.gr/EIE/handle/10442/4132
- Ἐπιλεγμένα ἀποσπάσματα ὁμιλίας τῆς Ἰοῦς Τσοκώνα, μεταφράστριας καὶ Φαναριώτισας ἀπό τὴν ἡμερίδα μὲ θέμα «Μετάφραση ἀπό τὰ τουρκικά στὰ Ἑλληνικά. Θεωρητικὰ καὶ πρακτικὰ ζητήματα».