.
,
Τα προηγηθέντα τής ανακωχής των Μουδανιών. Από το σύνθημα «Γιά την σωτηρία τής Θράκης», στην εγκατάλειψή της.
………Από τις 28 Αυγούστου (π.ημ.) ο Βρετανός ναύαρχος Μπροκ και ο Πρόξενος Λαμπ, είχαν επισκεφτεί τον Νουρεντίν πασά στην Σμύρνη, διερευνώντας τις προθέσεις τής κυβερνήσεως τής Άγκυρας όσον αφορά διαπραγματευτικό διάλογο. Στην συνάντηση είπαν ότι η Συμμαχική Δύναμη είχε εμπλακεί σε πόλεμο με την οθωμανική αυτοκρατορία ο οποίος είχε τερματιστεί πριν από τέσσερα χρόνια.
……….Στις 31/8 συναντήθηκαν με τον Μουσταφά Κεμάλ, και στο ερώτημα που τού έθεσαν εάν κηρύσσει πόλεμο κατά τής Μεγάλης Βρετανίας, έλαβαν την απάντηση ότι η τουρκία βρίσκεται σε πόλεμο με την Μεγάλη Βρετανία και ότι μόνο η άμεση παραχώρηση τής Ανατολικής Θράκης στην κυβέρνηση τής Άγκυρας θα αποτρέψει την σύγκρουση ανάμεσα στα συμμαχικά στρατεύματα και τον τουρκικό στρατό στην ουδέτερη ζώνη.
……….Παράλληλα με τις επαφές με τον Κεμάλ, η Αγγλία κάλεσε την Γαλλία και Ιταλία σε συνεργασία, με στόχο την εμπόδιση εισβολής τού τουρκικού στρατού στην ουδέτερη ζώνη. Την επομένη, ο Τσώρτσιλ ζήτησε την βοήθεια των αποικιών τής Μεγάλης Βρετανίας καθώς και τής Γιουγκοσλαβίας και Ρουμανίας, χωρίς να βρεί ανταπόκριση. Πρόταση τής κυβερνήσεως Τριανταφυλλάκου να προσφέρει τις υπηρεσίας τού Ελληνικού Στρατού στο Τσανάκκαλε δεν έγινε δεκτή, γιά να μην θεωρηθεί το γεγονός ως πρόκληση προς το κεμαλικό στρατόπεδο.
……….Η Γαλλία και Ιταλία δήλωσαν ότι μπορούν να συμμετάσχουν μόνο σε διπλωματικό διάλογο, κοινοποιώντας όμως στον εκπρόσωπο τής Άγκυρας στην Κωνσταντινούπολη ότι επιθυμούν την διατήρηση τού καθεστώτος τής ουδέτερης ζώνης. Ιταλοί και Γάλλοι απέσυραν τα στρατεύματά τους από το Τσανάκκαλε, αφήνοντας μόνη την Αγγλία, πρότειναν δε περαιτέρω παραχωρήσεις στους τούρκους, με μετατόπιση των ελληνικών συνόρων στην γραμμή Αίνου-Μηδείας, κάτι το οποίο η Αγγλία δεν δέχθηκε.
……….Ουσιαστικά το χάσμα στις διασυμμαχικές σχέσεις διευρύνθηκε. Τελευταία προσπάθεια ανασυγκροτήσεως ενιαίου συμμαχικού μετώπου έγινε από τον Κούρζον όταν αναχώρησε εσπευσμένα γιά το Παρίσι στις 6 Σεπτεμβρίου. Αλλά οι συνομιλίες του με τον Πουανκαρέ γρήγορα εξελίχθηκαν σε βίαιες ανταλλαγές υβριστικών επιθέτων. Η Γαλλική πλευρά παρέμεινε αμετάπειστη στο θέμα παραχωρήσεως τής Ανατολικής Θράκης.
……….Εν τω μεταξύ ο Κεμάλ παραβίασε την ουδέτερη ζώνη, οπότε ο Βρετανός Στρατηγός Χάριγκτων τού έστειλε τηλεγράφημα εκφράζοντας την ανησυχία του γιά την κατάσταση και ζητώντας του την αποχώρηση τού τουρκικού στρατού.
……….Τελικά στις 10 Σεπτεμβρίου, το Βρετανικό Υπουργικό Συμβούλιο εξουσιοδότησε τον Κούρζον να υποχωρήσει στις τουρκικές απαιτήσεις. Με κοινή τότε ανακοίνωση, οι τρείς Σύμμαχοι κάλεσαν την Άγκυρα σε διαπραγματεύσεις ειρήνης με αντάλλαγμα την Ανατολική Θράκη. Η Αντάντ θα αναλάμβανε να πείσει την Ελλάδα να αποσύρει τα στρατεύματά της. Στις 12 Σεπτεμβρίου η κυβέρνηση Τριανταφυλλάκου δέχτηκε να συμμορφωθεί με την απόφαση των Δυνάμεων.
……….Γεγονός πάντως είναι ότι και ο τουρκικός στρατός είχε ανάγκη την ειρήνη και την ανασυγκρότηση, και η ανατολική Θράκη δεν διέτρεχε εκείνη την περίοδο οποιοδήποτε άμεσο στρατιωτικό κίνδυνο. Όμως γιά να αποκλειστεί η πιθανότητα πολέμου μεταξύ Αντάντ και τουρκίας, η Ελλάδα έπρεπε να την εγκαταλείψει.
……….Όταν ανέλαβαν οι πραξικοπηματίες την εξουσία την επόμενη ημέρα, σύνθημά τους ήταν και η σωτηρία τής Ανατολικής Θράκης, τελικά όμως παρέμειναν στο σύνθημα.
……….Στις 15 Σεπτεμβρίου, οι Πλαστήρας και Γονατάς είχαν κοινή συνάντηση με τους πρεσβευτές Αγγλίας και Γαλλίας, Λίντλεϋ και Ντε Μαρσιλύ. Εκτελώντας κατά γράμμα το παράγγελμα 3 τής διακηρύξεως τους, ότι θα σχηματιζόταν κυβέρνηση εμπνέουσα εμπιστοσύνη στην Αντάντ, παρακάλεσαν, όπως γράφει ο Άγγλος πρέσβης στην έκθεσή του προς το Υπ. Εξωτερικών: «…να προτείνουμε εμείς ονόματα μελών τού Υπουργικού Συμβουλίου. Η στάση των δύο συνταγματαρχών ήταν στο έπακρο φιλική· η δε αγωνία τους να φανούν αρεστοί στις δύο Συμμαχικές Δυνάμεις πραγματικά αξιολύπητη».
……….Οπότε η απογοήτευση που δοκίμασαν οι Πλαστήρας-Γονατάς όταν πληροφορήθηκαν από τους πρεσβευτές την απόφαση παραχωρήσεως τής Ανατολικής Θράκης στην τουρκία, ήταν μεγάλη. Οι αρχηγοί τού πραξικοπήματος δεν προέβαλαν όμως καμμία αντίρρηση.
……….Σε νέα συνάντηση Πλαστήρα και Άγγλου πρέσβη, ο πρέσβης τόνισε ότι αν δεν δεχόντουσαν τις αποφάσεις δεν επρόκειτο να λάβει η Ελλάδα καμμία βοήθεια ανασυγκροτήσεως. Ο Πλαστήρας περιορίστηκε να δηλώσει ότι δεν ήταν πολιτικός και ότι θα ακολουθούσε τις συμβουλές τού Βενιζέλου. Ο Βενιζέλος ενημερώθηκε στις 20/9 επίσημα από τον Άγγλο υπουργό Εξωτερικών στο Λονδίνο την απόφαση τής Αντάντ γιά το ξεπούλημα τής Ανατολικής Θράκης και την ίδια ημέρα, τηλεγράφημά του στην Αθήνα έγραφε: «Η απώλεια τής Ανατολικής Θράκης είναι ανεπανόρθωτη εφ’ όσον οι Δυνάμεις αποφάσισαν την απόδοσή της στην τουρκία. Εάν η κυβέρνηση αποφασίσει να κρατήσει την Θράκη ερχόμενη σε σύγκρουση με τους πρώην συμμάχους μας, οι θερμές μου ευχές θα συνοδεύουν αυτόν τον αγώνα τού έθνους αλλά θα αρνηθώ την αποδοχή τής τιμητικής εντολής να αντιπροσωπεύσω την χώρα στο εξωτερικό».
……….Η ελληνική αποστολή αναχώρησε αμέσως μετά το τηλεγράφημα τού Βενιζέλου γιά τα Μουδανιά. Οι οδηγίες που έλαβε ήταν να δεχτεί την απόφαση των Μεγάλων Δυνάμεων γιά την παραχώρηση τής Ανατολικής Θράκης στους τούρκους, με την προϋπόθεση αυτό να πραγματοποιηθεί μετά την υπογραφή της Συνθήκης ειρήνης. Η πρώτη συνάντηση με τους στρατηγούς των πρώην «Συμμαχικών» Δυνάμεων έγινε στις 21 Σεπτεμβρίου, όπου απλά τής ανακοινώθηκε η απόφαση άμεσης εκκενώσεως τής Ανατολικής Θράκης σύμφωνα με τους τουρκικούς όρους, οπότε το προς υπογραφή κείμενο δεν έγινε αποδεκτό.
……….Όμως στις 22 Σεπτεμβρίου, ο Βενιζέλος σε νέα συνάντηση με τον Κούρζον υπαναχώρησε, δεχόμενος την αρχική τουρκική απαίτηση γιά άμεση εκκένωση. Ενημέρωσε την ελληνική κυβέρνηση η οποία με την σειρά της ανέλαβε να διαβιβάσει την αλλαγή στάσεως στον Μαζαράκη. Από την μεριά τους οι Δυνάμεις τής Αντάντ είπαν στους αντιπροσώπους τους να προχωρήσουν σε συμφωνία ανακωχής με τον Κεμάλ σύμφωνα με την απαίτησή του, χωρίς μάλιστα να μεσολαβήσει διάστημα συμμαχικού ελέγχου τής επαρχίας.
……….Οι αλλεπάλληλες αλλαγές οδηγιών και οι εσφαλμένες εντυπώσεις ως προς σε ποιά σύνορα οριζόταν τελικά το σημείο υποχωρήσεως, οδήγησαν το Μαζαράκη να επιστρέψει στην Αθήνα χωρίς να υπογράψει το τελικό κείμενο τής ανακωχής, το οποίο υπογράφηκε μονομερώς από τουρκία και «Συμμάχους» στις 28/9/1922. Γιά την Ελλάδα το υπέγραψε τελικά ο Αρμοστής Κωνσταντινουπόλεως στις 30 Σεπτεμβρίου 1922.
……….Ο Ελληνικός Στρατός έπρεπε να αρχίσει την αποχώρησή του την 01 Οκτωβρίου, και μαζί του ακολούθησε ο ξεριζωμός 250.000 Ελλήνων.
-
Πηγή εικόνας: «Από την Ιστορία τής Θράκης 1875-1925» Δ. Α. Μαυρίδη
-
Σύνταξη κειμένου και επιμέλεια : Ἑλληνικό Ἡμερολόγιο
Πηγές:
-
ΕΠΙΤΟΜΟΣ ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑΣ ΜΙΚΡΑΣ ΑΣΙΑΣ 1919-1922 – Γ.Ε.Σ.
-
ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ, Τόμος ΙΕ΄