.
Η ΛΕΣΒΟΣ ΤΗΝ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΕΠΟΧΗ
(324 – 1355)
.
……….Το Βυζαντινό κράτος είναι συνέχεια τού ρωμαϊκού κράτους, είναι η εξέλιξη κι ο μετασχηματισμός του στον χώρο τής Ανατολής. Η Μικρά Ασία κατά την βυζαντινή περίοδο καθίσταται κέντρο τού πολιτικού γίγνεσθαι με μετάθεση τού κέντρου βάρους από την Δύση προς τις Ανατολικές ακτές τού Αιγαίου.
……….Ο ελλαδικός χώρος υποβιβάζεται σε απλή επαρχία. Οι πρώην ισχυρές πόλεις – κράτη, καθώς και οι 5 κύριες πόλεις τής Λέσβου, Μυτιλήνη, Μήθυμνα, Άντισσα, Ερεσός και Πύρρα συνειδητοποιούν τις νέες μεγάλες διαστάσεις τού κόσμου, που υπογραμμίζουν την δική τους μηδαμινότητα. Στο πολυεθνικό βυζαντινό κράτος το απλωμένο ως τον 7ο αι. σε χώρες 3 ηπείρων – Ευρώπης, Ασίας, Αφρικής – ο πολιτισμός είναι ριζωμένος στην ελληνορωμαϊκή αρχαιότητα πλουτισμένη από το Χριστιανικό δίδαγμα και τις τοπικές παραδόσεις τής κάθε περιοχής.
……….Έτσι, η γεωγραφική θέση τής Λέσβου καθόρισε την μοίρα της και κατά την βυζαντινή περίοδο. Το νησί ανήκε πάντα στον ιστορικό και πολιτισμικό κύκλο τής Ελλάδας, αλλά συγχρόνως δενόταν στενά με την απέναντί του Μικρασία. Η στενή γειτνίαση με τον Ελλήσποντο προσείλκυε την προσοχή καθενός φιλόδοξου, που εποφθαλμιούσε την Βασιλεύουσα, μα και κάθε τυχοδιώκτη, που έχοντας το νησί ως ορμητήριο επεδίωκε την διαρπαγή, την λεηλασία ή και τον έλεγχο τής ευρύτερης περιοχής. Το 395, με την διαίρεση τού βυζαντινού κράτους σε Ανατολικό και Δυτικό, η Λέσβος εντάχθηκε στο Ανατολικό και υπαγόταν αρχικά (395) στον ανθύπατο των Νήσων. Επί τού Ιεροκλέους (αρχές 6ου αι.) στην “κθ’ επαρχίαν των νήσων”.
……….Σύμφωνα με μεταγενέστερη διοικητική διαίρεση τής Αυτοκρατορίας σε θέματα, που έγινε επί Ισαύρων, η Λέσβος ανήκε στο 17ο θέμα το επονομαζόμενο ‘’Αιγαίον Πέλαγος”, ενώ σύμφωνα με την διοικητική διαίρεση των Μακεδόνων (9ος – 11ος αι.) σε τούρμες, ήταν τουρμαχάτο (έδρα τούρμης) τού ‘’ζ’ θέματος Αιγαίου Πελάγους”. Η Βυζαντινή περίοδος είναι για την Λέσβο μακρά σε διάρκεια – κράτησε πάνω από 1.000 χρόνια – αλλά φτωχή σε γεγονότα, που να διαδραματίστηκαν με πρωταγωνιστές τους Λεσβίους. Η Λέσβος χρησίμευσε μόνο ως “θέατρο” των γεγονότων.
……….Στην εξέταση των επί μέρους περιόδων τής βυζαντινής ιστορίας τής Λέσβου γιά λόγους μεθοδολογικούς θα ακολουθήσουμε την γνωστή διαίρεση τής βυζαντινής Ιστορίας σε 3 περιόδους:
Πρωτοβυζαντινή περίοδος (324 – 642)
Μεσοβυζαντινή περίοδος (642 – 1071) και
Υστεροβυζαντινή περίοδος (1071 – 1355).
……….Το 1355 θεωρείται γιά την Λέσβο ως σταθμός, διότι τότε εγκαταστάθηκε στο νησί ο Γενοβέζικος δυναστικός οίκος των Γατελούζων (Gattilusio), οι οποίοι και το παραδίδουν το 1462 στους τούρκους.
……….Από τις τρεις περιόδους η πιό δημιουργική είναι η πρώτη, κατά την οποία διατηρείται ακόμα η λάμψη και οι μνήμες τού παρελθόντος. Προϊόντος τού χρόνου το σκοτάδι γίνεται όλο και πυκνότερο.
ΠΡΩΤΟΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ (324 – 642)
……….Μοναδικό λείψανο των πρώτων βυζαντινών χρόνων, εκτός των εκκλησιαστικών, υπάρχει η επιγραφή τού Μεσοτόπου, που ανάγεται στην βασιλεία των Κωνσταντίνου Α’ και Β’ και Κώνσταντος (324 – 350). Δεν υπάρχουν πληροφορίες ότι συνέβησαν στην Λέσβο κατά την πρωτοβυζαντινή περίοδο αξιόλογα πολιτικά γεγονότα. Παλαιοί Λέσβιοι ερευνητές αναφέρουν αόριστα κάποια λεηλασία τού νησιού από Σκύθες που πιθανόν να συνέβη το 376. Ο ιστορικός Προκόπιος παραδίδει ότι επί Ιουστινιανού 400 Βάνδαλοι αιχμάλωτοι τού στρατηγού Βελισσαρίου, ενώ προωθούνταν με πλοία προς τις Ανατολικές επαρχίες τού Βυζαντίου και στάθμευσαν στην Λέσβο γιά να ανεφοδιασθούν με νερό, στασίασαν και κατάφεραν να δραπετεύσουν προς την Πελοπόννησο απ’ όπου επέστρεψαν στην Αφρική.
……….Οι χρονογράφοι τής εποχής καταγράφουν δύο καταστρεπτικότατους σεισμούς, που συνέβησαν το 522 και το 551 και μετέτρεψαν σε σωρούς ερειπίων πολλά μέρη του Αιγαίου και της Μ. Ασίας. Σημαντικότερες γιά την Λέσβο αυτής τής περιόδου είναι οι επισημάνσεις που αφορούν την κοινωνική, οικονομική και πολιτιστική – οικιστική κατάσταση. Πηγές γιά την εξέταση αυτών των τομέων θεωρούμε: