.
,
479 π. Χ – 2015 μ. Χ. Πλαταιές, Μαντείον Δελφών, Κωνσταντινούπολις – η μοίρα τού αφιερωματικού χάλκινου τριπλού (τρικάρηνου) όφεως
.
……….Ὅταν μετὰ τὴν νικηφόρο μάχη τῶν Πλαταιῶν τῷ 479 π. Χ., ἀπὸ τὸ δέκατο τῶν λαφύρων κατασκευάσθηκε καὶ ἀφιερώθηκε στὸ ἱερὸ Μαντεῖο τῶν Δελφῶν χρυσὸς τρίποδας-λέβητας, τοποθετημένος πάνω σὲ τρεῖς περιπλεγμένους χάλκινους ὄφεις, κανεὶς δεν θὰ εἶχε φανταστεῖ τὴν μοῖρα ποὺ περίμενε αὐτὸ τὸ ἀφιέρωμα.
……….Στὶς 22 Νοεμβρίου τοῦ 1847, δημοσίευμα ἀθηναϊκῆς ἐφημερίδος ἀναφέρεται στὸ εὕρημα τῶν ἀνασκαφῶν στὴν περιοχὴ τοῦ Ἱπποδρόμου τῆς Κωνσταντινουπόλεως. Κατὰ τὴν διάρκειά τους, ἦλθε στὴν ἐπιφάνεια «…ἡ κεφαλὴ τῶν τριῶν χαλκίνων ὄφεων, τῶν ἀποτελούντων τὸν ὀβελίσκον τοῦ ἱπποδρομείου…». Λίγα χρόνια ἀργότερα, στὶς 29 Δεκεμβρίου τοῦ 1855, νέο δημοσίευμα θὰ ἀναφερθῆ στὴν ἀνακάλυψη καὶ «…τῆς βάσεως τοῦ χαλκίνου ὀφιώδους κίονος, τοῦ αὐτόθι μεταξὺ τῶν ὀβελίσκων κατακεχωσμένου…».
……….Τὰ ὑπολείμματα τοῦ χάλκινου συμπλέγματος τῶν τριῶν ὄφεων ποὺ ἦλθε στὴν ἐπιφάνεια, ἦταν ἀφιέρωμα τῶν Ἑλλήνων στοὺς Δελφοὺς μετὰ τὴν νίκη στὶς Πλαταιές, τὸ ὁποῖο μεταφέρθηκε ἀπὸ τὸν Αὐτοκράτορα Μεγάλο Κωνσταντῖνο καὶ τοποθετήθηκε στὸν Ἱππόδρομο γιὰ νὰ κοσμήσῃ τὴν νέα του πρωτεύουσα τῷ 330 μ. Χ. Ὁ Μεγάλος Κωνσταντῖνος μετέφερε ὅ, τι εἶχε διασωθεῖ, μετὰ τὴν σύληση ἀπὸ τοὺς Φωκεῖς, οἱ ὁποῖοι γιὰ τὶς ἀνάγκες τοῦ Γ΄ Ἱεροῦ Πολέμου (354-343π.Χ.), εἶχαν λιώσει τὸν χρυσὸ τρίποδα-λέβητα ποὺ στήριζαν τὰ κεφάλια τῶν ὄφεων. Ἀπὸ μικρογραφίες τῆς ὀθωμανικῆς κατοχικῆς περιόδου, γνωρίζουμε ὅτι ὁ κίονας μὲ τὶς τρεῖς κεφαλὲς τῶν ὄφεων ἦταν ἀκέραιος ἔως καὶ τὸν 16ο αἰ. Ἀπὸ αὐτὲς πλέον σώζεται μόνο ἡ μία (ἡ ὁποία βρέθηκε τῷ 1847) στὸ ἀρχαιολογικὸ μουσεῖο Κωνσταντινουπόλεως, ἀποκομμένη ἀπὸ τὸν κορμὸ της.
……….Σημαντικὸ εἶναι ὅτι στὶς σπεῖρες ποὺ σχηματίζει ὁ κορμὸς τοῦ χάλκινου συμπλέγματος τῶν τριῶν ὄφεων, εἶναι χαραγμένα τὰ ὀνόματα τῶν τριανταενὸς πόλεων ποὺ ἔλαβαν μέρος στὸν συνολικὸ τιτάνιο ἀγῶνα κατὰ τῶν Περσῶν, καθιστώντας το, ἕνα μνημεῖο ποὺ τιμοῦσε τὴν κοινὴ προσπάθεια σημαντικοῦ ἀριθμοῦ μικρῶν καὶ μεγάλων πόλεων τῆς ἠπειρωτικῆς καὶ νησιωτικῆς Ἑλλάδος.
……….Δυστυχῶς, ὁ χάλκινος κίονας παραμένει ἐκτεθειμένος καὶ 
ἀπροστάτευτος στὸν χρόνο καὶ τὰ καιρικὰ φαινόμενα στὴν Κωνσταντινούπολη, μὲ ἀποτέλεσμα νὰ ἔχουν σχεδὸν σβηστεῖ τὰ ὀνόματα τῶν ἑλληνικῶν πόλεων ποὺ εἶναι χαραγμένα ἐπάνω του.
……….Ὅπως ἔγραφε τὸ δημοσίευμα τοῦ 1847, «…εἰς τὴν δευτέραν σπείραν ἀπὸ τῆς βάσεως ἀναγινώσκονται ΑΜΠΡΑΚ… ΦΩ… καὶ ἄλλα διεσπαρμένα γράμματα. Εἰς τὴν ἑβδόμην σπείραν ἀναγινώσκεται καθαρῶς ΤΕΝΙΟ, καὶ εἰς τὰς ἄλλας σπείρας διακρίνονται ἔνθεν κακείθεν γράμματα…[ ] Ἐλπίζομεν ὅτι οἱ ἐν Κωνσταντινουπόλει λόγιοι, θέλουσι προθυμηθῇ νὰ ἀντιγράψωσιν ὅσον τὸ δυνατὸν πληρέστερον τὰς σωζομένας ἐπὶ τοῦ κίονος ἐπιγραφάς, μιμούμενοι ἀκριβῶς τὸν τύπον τῶν γραμμάτων.»
……….Τῷ 1976, μὲ πρωτοβουλία τοῦ ἀρχαιολόγου, ἐφόρου ἀρχαιοτήτων καὶ καθηγητοῦ, κυρίου Πέτρου Θέμελη, κατασκευάσθηκε γύψινο ἐκμαγεῖο τοῦ ὀφιόσχημου στηρίγματος ἀπὸ τὸ πρωτότυπο τῆς Κωνσταντινουπόλεως, τὸ ὁποῖο καὶ φυλασσόταν ἀπὸ τὸ 1980 στὸ Μουσεῖο τῶν Δελφῶν. Τῷ 2010, τὸ Κεντρικὸ Ἀρχαιολογικὸ Συμβούλιο ἀποφάσισε νὰ ἀξιοποιήσῃ τὸ ἐκμαγεῖο καὶ νὰ στήσῃ ἕνα ἀντίγραφο τοῦ μνημείου, ἐκεῖ ὅπου, κατὰ προσέγγιση, βρισκόταν στοὺς Δελφούς.
……….Τὸν Δεκέμβριο τοῦ 2015, στὸν ἀρχαιολογικὸ χῶρο τῶν Δελφῶν, ὁλοκληρώθηκε ἀπὸ τὴν Ἐφορεία Ἀρχαιοτήτων Φωκίδος ὑπὸ τὴν ἀρχαιολόγο κα Ἀθανασία Ψάλτη, ἡ ἀποκατάσταση – ἀναστήλωση τοῦ ὀφιόσχημου κίονος τοῦ τρίποδος τῶν Πλαταιῶν, ὕψους 7,50μ. Οἱ ἐργασίες πραγματοποιήθηκαν στὸ πλαίσιο τοῦ ἔργου ««Ἀνάδειξη Ἀρχαιολογικοῦ Χώρου Δελφῶν» Περιφερειακὸ Ἐπιχειρησιακὸ Πρόγραμμα Θεσσαλία – Στερεᾶ Ἑλλάδα – Ἤπειρος (2007-2013).
……….Σύμφωνα μὲ τὴν ἐγκεκριμένη ἀπὸ τὸ Κ.Α.Σ. ἀρχιτεκτονικὴ μελέτη τῶν Ντιντιέ Λαρός (Didier Laroche) καὶ Γ. Ἀντωνίου, ἡ στήλη τοποθετήθηκε στὴν θέση ὅπου θεωρείται ὅτι θὰ ἦταν στημένος ὁ τρίποδας κατὰ τὴν ἀρχαιότητα, παρὰ τὸ γεγονὸς ὅτι ἡ περιοχὴ ἔχει ἀναμοχλευθεῖ καὶ οἱ ἀρχαῖες ἐπιχώσεις ἔχουν διαταραχθεῖ πλήρως, λόγῳ παλαιοτέρων ἀνασκαφικῶν ἐρευνῶν.
……….Ἡ ἐπανέκθεση τοῦ ἀντιγράφου τῆς ὀφιόσχημης στήλης ἔγινε σύμφωνα μὲ τὴν ἐπίσης ἐγκεκριμένη στατικὴ μελέτη, ἐνῶ εἰδικὴ μελέτη ἐκπονήθηκε καὶ ἐφαρμόστηκε γιὰ τὴν ἀντικεραυνικὴ της προστασία.
-
Κείμενο καὶ ἐπιμέλεια: Ἑλληνικὸ Ἡμερολόγιο
-
Πηγές πληροφοριῶν:
-
Γιὰ τὴν μάχη τῶν Πλαταιῶν
-
Γιὰ τὰ δημοσιεύματα τῶν ἐφημερίδων τῷ 1847 καὶ 1855
-
Ὁ Ἱππόδρομος τῆς Κωνσταντινουπόλεως μὲ τὸν ὀβελίσκο τοῦ Θεοδοσίου Α΄ καὶ τὸν τρικάρηνο ὄφι σὲ ἔκδοση τοῦ 1913. Ἵδρυμα Αἰκατερίνης Λασκαρίδη.
-
Δημοσιεύματα τῶν ἐφημερίδων «Τὸ Βῆμα», «Τὰ Νέα» καὶ «Ἡ ὥρα τῆς Φωκίδος», ἐτῶν 2004, 2010, 2015.
-
Ἡ Ἱστοσελίδα τοῦ Ἀρχαιολογικοῦ Μουσείου καὶ Χώρου Δελφῶν