,

.

Η Διάσκεψη τού Λονδίνου, η στάση των «Συμμάχων» και η ελλιπής προετοιμασία τής σε δύσκολη θέση Ελληνικής Αντιπροσωπείας (3/2-19/2^ου)

.

……….Πριν φτάσουμε στην Διάσκεψη τού Λονδίνου στις αρχές τού έτους 1921, είχε προηγηθεί από το Α΄ Σώμα Στρατού (τον Δεκέμβριο τού 1920), επιχείρηση επιθετικής αναγνωρίσεως (κατόπιν προτάσεως τού Στρατηγού Παπούλα στον πρωθυπουργό Δ. Ράλλη), γιά να σχηματισθεί σαφής αντίληψη περί τής μαχητικότητος τού κεμαλικού στρατού.

……….Η κεμαλική κυβέρνηση τής Άγκυρας διαφήμισε τα αποτελέσματα τής ελληνικής επιθετικής αναγνωρίσεως ως «την πρώτη μεγάλη νίκη τού κεμαλικού στρατού», επηρεάζοντας την αμφιταλαντευόμενη στάση τής Γαλλίας (συνεπικουρούμενης κι από στοχευμένη προπαγάνδα), να γείρει υπέρ των κεμαλικών.  Οι Ιταλοί ήταν ανέκαθεν εναντίον τής Ελληνικής παρουσίας στην Μικρά Ασία, άρα, φιλικά προσκείμενοι προς την κεμαλική πλευρά.

……….Εν τω μεταξύ, οι «Σύμμαχοι» (Μ. Βρεττανία, Γαλλία και Ιταλία), αντιλαμβανόμενοι ότι η αδιαλλαξία τής κυβερνήσεως τού Κεμάλ στην Άγκυρα στην εφαρμογή τής Συνθήκης των Σεβρών θα διαιώνιζε την εμπόλεμη κατάσταση στην Μικρά Ασία, και επειδή ήθελαν να διευθετηθεί το θέμα γρηγορότερο δυνατόν λόγω των πολλαπλών συμφερόντων τους εκεί, αποφάσισαν να συγκαλέσουν νέα διάσκεψη, με σκοπό τον τερματισμό τού πολέμου με την Κεμαλική πλέον τουρκία…

……….Ήδη στο Παρίσι, στις 12 Ιανουαρίου 1921, υποβλήθηκε από τους Γάλλους και τους Ιταλούς πρόταση γιά την αναθεώρηση τής Συνθήκης των Σεβρών, η οποία όμως απορρίφθηκε από τον Βρετανό Πρωθυπουργό Λόϋδ Γεώργιο (Lloyd George).

……….Η απόφαση για την νέα συνδιάσκεψη κοινοποιήθηκε στον Έλληνα πρωθυπουργό, Δημήτριο Ράλλη, στις 13 Ιανουαρίου 1921, με ημερομηνία συγκλήσεως της, τις 8 Φεβρουαρίου και τόπο το Λονδίνο. Θέμα της, η ρύθμιση τού Ανατολικού ζητήματος…

……….Στο μεταξύ, ο επιτελάρχης τής Στρατιάς Μικράς Ασίας, Συνταγματάρχης Κωνσταντίνος Πάλης, στις 15 Ιανουαρίου 1921 παρουσιάστηκε στον Υπουργό Στρατιωτικών Γούναρη, προκειμένου να ζητήσει την ενίσχυση τής Στρατιάς με 30.000 άνδρες. Τότε ο Υπουργός Γούναρης, τού γνωστοποίησε τις σκέψεις τού ιδίου και τής κυβερνήσεως, γιά την εκτέλεση από την Στρατιά επιχειρήσεως, η οποία θα ενίσχυε την διαπραγματευτική θέση τής Ελλάδος στην διάσκεψη τού Λονδίνου. Ο επιτελάρχης (ερήμην τού Διοικητή του), ανέφερε στον Υπουργό Στρατιωτικών ως κατάλληλη επιχείρηση γιά τον «εντυπωσιασμό» των «Συμμάχων» αυτήν που είχε ο ίδιος είχε μελετήσει, δηλαδή την εκτέλεση μίας επιχειρήσεως περί τα μέσα τής ανοίξεως γιά την κατάληψη τής γραμμής Εσκή Σεχήρ – Αφιόν Καραχισάρ, τον μήνα Απρίλιο.

……….Αυτό δείχνει αφ’ ενός ότι η επιχειρησιακή μελέτη και κατ’ επέκταση και η επιχειρησιακή σχεδίαση στην Στρατιά Μικράς Ασίας ήταν εξαιρετικά «ρηχές» διαδικασίες, με τα συμπεράσματά τους να επιδέχονται ερμηνείας ανάλογα με τις σκοπιμότητες τής πολιτικής, και, αφ’ ετέρου, ότι οι αποφάσεις και οι δεσμεύσεις προς την υπεύθυνη κυβέρνηση δεν ήταν προνόμιο και ευθύνη τού Διοικητή τής Στρατιάς, αλλά και τού επιτελάρχη της…

……….Ως προς το αίτημα ενισχύσεως τής Στρατιάς με 30.000 άνδρες, ο Υπουργός των Στρατιωτικών Γούναρης, το απέρριψε.

……….Στις 22 Ιανουαρίου 1921, μετά από διαφωνία μεταξύ τού πρωθυπουργού Δ. Ράλλη και τού Υπουργού Στρατιωτικών Δ. Γούναρη, ο Ράλλης παραιτήθηκε, και κυβέρνηση σχημάτισε ο Νικόλαος Καλογερόπουλος.

……….Στον Καλογερόπουλο ανατέθηκε και η αρχηγία τής Ελληνικής αντιπροσωπείας, η οποία αναχώρησε από την Αθήνα στις 28 Ιανουαρίου 1921, με πρώτο σταθμό το Παρίσι, όπου στις 3 Φεβρουαρίου ο Έλληνας πρωθυπουργός συναντήθηκε με τον Γάλλο Πρόεδρο Μιλλεράν (Alexandre Millerand) γιά να ζητήσει την στήριξή του υπέρ των Ελληνικών δικαίων.

……….Η απάντηση τού Γάλλου Προέδρου ήταν ότι: «Ἡ Γαλλία ἔχει κυρίως ὑποχρέωσιν νὰ προστατεύσῃ τὰ συμφέροντά της καὶ νὰ ἐπιδιώξῃ τὴν γενικὴν εἰρήνευσιν τῆς Ἀνατολῆς»…

……….Έχοντας πάρει την πρώτη ψυχρολουσία, η Ελληνική αντιπροσωπεία έφτασε στο Λονδίνο στις 6 Φεβρουαρίου, όπου, την ίδια ημέρα, ο Έλληνας Πρωθυπουργός έγινε δεκτός από τον Βρεττανό Πρωθυπουργό Δαυίδ Λόϋδ Γεώργιο (David Lloyd George). Ο Βρεττανός εκφράζοντας τις φιλικές του διαθέσεις προς την Ελλάδα, θέλησε να βολιδοσκοπήσει τις Ελληνικές διαθέσεις σχετικά με την μερική αναθεώρηση τής Συνθήκης των Σεβρών.

……….Την πρώτη ημέρα τής διασκέψεως, στις 8 Φεβρουαρίου 1921, έγινε δεκτή η Ελληνική αντιπροσωπεία από την οποία ζητήθηκαν πληροφορίες γιά τον Ελληνικό Στρατό.

……….Υπ’ όψιν ότι οι δύο τουρκικές αντιπροσωπείες (τής επίσημης σουλτανικής κυβερνήσεως Κωνσταντινουπόλεως αλλά και τής κεμαλικής κυβερνήσεως Αγκύρας), είχαν επίσης αφιχθεί στο Λονδίνο, εκ των οποίων η τής κεμαλικής κυβερνήσεως είχε μεταφερθεί με ειδική μέριμνα των Ιταλών μέσω Αττάλειας-Ρώμης. Και βεβαίως η πρόσκληση προς την κυβέρνηση Μουσταφά Κεμάλ να συμμετάσχει στην διάσκεψη, αποτελούσε «εν τοις πράγμασι» (ντε φάκτο) έμμεση αναγνώρισή της.

……….Η απάντηση τού Έλληνα πρωθυπουργού Καλογερόπουλου σχετικά με την κατάσταση τού Ελληνικού Στρατού ήταν ότι: «…ἡ Ἑλλὰς διατηρεῖ ὑπὸ τὰ ὅπλα 121.000 ὁπλίτας μὲ ἄριστον ἠθικὸν καὶ θεωρεῖ ὅτι ἡ δύναμις αὕτη, συμφώνως πρὸς τὴν γνώμην τῶν στρατιωτικῶν συμβούλων της, ἧτο ἱκανὴ νὰ συντρίψῃ τοὺς κεμαλικοὺς καὶ νὰ εἰρηνεύσῃ τὴν Ἀνατολὴν ἐντὸς τριῶν μηνῶν διὰ προελάσεως μέχρις Ἀγκύρας.»

……….Όσον αφορά το οικονομικό ζήτημα, είπε ότι: «… οἱ πόροι τῆς χώρας δὲν ἔχουν ἀκόμη ἐξαντληθῇ καὶ ἐφ’ὅσον ὑπάρχει ἡ διάθεσις νὰ ἐπιτραπῇ εἰς τὴν Ἑλλάδα νὰ ἀντιμετωπίσῃ τὰς ἀνάγκας τοῦ πολέμου διὰ τῶν ἰδίων αὐτῆς πόρων, δὲν θὰ ἔπρεπε νὰ τὴν ἐμποδίσουν νὰ χρησιμοποιήσῃ ἐλευθέρως τὴν πίστωσίν της.»

……….Με λίγα λόγια, εάν οι Δυνάμεις επέτρεπαν στην Ελλάδα να προμηθευθεί τους αναγκαίους πόρους, θα μπορούσε να φέρει εις πέρας τον σχεδιαζόμενο πόλεμο και να πετύχει τον αντικειμενικό στόχο.

……….Με παρέμβασή του, ο Γάλλος Πρωθυπουργός είπε ότι δεν μπορεί να είναι τόσο αισιόδοξος όσο ο Καλογερόπουλος, έχοντας υπ’ όψιν τον διεξαγόμενο πόλεμο τής Γαλλίας στην Κιλικία με τον κεμαλικό στρατό. Ο δε Γάλλος Στρατηγός Γκουρώ, δήλωσε ότι εάν οι Έλληνες προελάσουν, θα βρεθούν αντιμέτωποι με εχθρό καλλίτερα οπλισμένο και περισσότερο αξιόμαχο από εκείνον τον οποίο αντιμετώπισαν στις πεδιάδες τής Σμύρνης. Συμπλήρωσε δε και την γνώμη τού Στρατάρχου Φως, ο οποίος είχε πει ότι, γιά επιτευχθεί ο στόχος τής ειρηνεύσεως με εμπόλεμα μέσα, θα έπρεπε να διατεθεί δύναμη 22 μεραρχιών.

……….Μετά από την γαλλική παρέμβαση, κλήθηκε ο βενιζελικός Συνταγματάρχης Πτολεμαίος Σαρρηγιάννης, ο οποίος σε αντίθεση με τους ισχυρισμούς των Γάλλων, απάντησε ότι η επιθετική αναγνώριση που επιχειρήθηκε τον Δεκέμβριο τού 1920, έδειξε ότι οι τουρκικές μεραρχίες είχαν μικρή μαχητική ικανότητα.

……….Στις 10 Φεβρουαρίου 1921, απουσία τής Ελληνικής αντιπροσωπείας, παρουσιάστηκαν ενώπιον τής διασκέψεως οι δύο τουρκικές αντιπροσωπείες.

……….Η αντιπροσωπεία τής Κωνσταντινουπόλεως ζήτησε την κατάργηση τής Συνθήκης των Σεβρών, η δε τής Αγκύρας ζήτησε την ανεξαρτησία των «τουρκικών εδαφών» – γιά την Θράκη έως τον Έβρο -, την ελευθερία διάπλου των Στενών και την κατάργηση των διομολογήσεων.

……….Ο Βρεττανός Πρωθυπουργός κλείνοντας την συνεδρίαση τής 10^ης Φεβρουαρίου, ζήτησε από τους τούρκους να υποβάλλουν την επομένη συγκεκριμένες προτάσεις όσον αφορά τις τροποποιήσεις τής Συνθήκης των Σεβρών.

……….Στο υπόμνημα που υπέβαλαν στις 11 Φεβρουαρίου οι τούρκοι, ζητούσαν την εκκένωση τής Ανατολικής Θράκης και τής Σμύρνης, αιτιολογώντας το επί των αρχών τής εθνικότητας και των οικονομικών συμφερόντων και υποβάλλοντας μαζί με το υπόμνημα στατιστικές, με τις οποίες αμφισβητούσαν αυτές που είχαν υποβληθεί από τον Ελλάδα με την Συνθήκη των Σεβρών.

……….Την ίδια ημέρα, η Ελληνική αντιπροσωπεία υπέβαλε στατιστικές οι οποίες περιείχαν την εθνολογική σύνθεση των επιδικασθέντων στην Ελλάδα βάσει τής Συνθήκης Σεβρών περιοχών, τονίζοντας ότι όταν τις είχε υποβάλλει ο πρώην Πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος στην τότε διάσκεψη ειρήνης, είχαν γίνει αποδεκτές.

……….Παρά ταύτα, η διάσκεψη πρότεινε, ως προς την σύνθεση τού πληθυσμού, να διενεργηθεί επί τόπου νέα έρευνα από επιτροπή, υπό τον όρο ότι και τα δύο μέρη θα δεχθούν τους υπόλοιπους όρους τής Συνθήκης Σεβρών.

……….Στις 12 Φεβρουαρίου και πριν την έναρξη τής συνεδριάσεως, ο Βρεττανός Πρωθυπουργός συνέστησε στον Καλογερόπουλο να μην απορρίψει την πρόταση γιά την εξεταστική επιτροπή, αλλά να δηλώσει ότι περιμένει την απόφαση τού Υπουργικού Συμβουλίου. Πράγματι, ο Καλογερόπουλος δήλωσε ότι πρέπει να συμβουλευθεί την Εθνοσυνέλευση, ενώ οι τούρκοι από την πλευρά τους δήλωσαν κατά την συνεδρίαση ότι δέχονται την πρόταση αποστολής εξεταστικής επιτροπής. Γιά τα υπόλοιπα, ζήτησαν χρόνο γιά να λάβουν οδηγίες.

……….Στις 15 Φεβρουαρίου 1921, η Ελληνική Εθνοσυνέλευση απέρριψε παμψηφεί την πρόταση τής διασκέψεως γιά αποστολή εξεταστικής επιτροπής σε Σμύρνη και Θράκη.

……….Το πρωΐ τής 16^ης Φεβρουαρίου, και ενώ συνεχιζόταν η διάσκεψη, μετέβησαν στο γραφείο τού ιδιαίτερου γραμματέα τού Βρεττανού Πρωθυπουργού, ο Έλλην πρεσβευτής Καυταντζόγλου και ο Συνταγματάρχης Σαρρηγιάννης, συνοδευόμενοι από τον Βρεττανό Ναύαρχο Kerr. Εκεί συζητήθηκε το ενδεχόμενο αναλήψεως στρατιωτικών επιχειρήσεων και η αποδοχή ή όχι των προτάσεων τής διασκέψεως.

……….Σχετικά με την ανάληψη στρατιωτικών επιχειρήσεων ο γραμματέας ρώτησε τον Σαρρηγιάννη «… τίνι τρόπῳ θὰ δυνηθῇ ὁ Ἑλληνικὸς Στρατὸς νὰ ἐπιβάλῃ τὰς ἀποφάσεις τῶν Δυνάμεων εἰς τὸν Κεμάλ.»

……….Ο Σαρρηγιάννης ανέπτυξε επί χάρτου την μελέτη εκστρατείας μέχρι την Άγκυρα, προσθέτοντας την εναλλακτική αποβίβαση στον Πόντο στην περίπτωση που η πρώτη επιλογή δεν αρκέσει. Ο γραμματέας δεν πείσθηκε ότι η κατάληψη τής Ανατολίας θα επέφερε και την υποταγή των τούρκων, ζητώντας περισσότερες πληροφορίες. Ρώτησε δε εάν η κατάληψη τής γραμμής Εσκή Σεχήρ-Αφιόν Καραχισάρ, θα είχε σοβαρό αποτέλεσμα. Ο Σαρρηγιάννης απάντησε καταφατικά, λέγοντας ότι η επιχείρηση είχε ήδη προετοιμασθεί, και απέμενε μία απλή διαταγή από το Λονδίνο γιά να ξεκινήσει.

……….Ως προς την αποδοχή ή όχι των προτάσεων τής διασκέψεως, ο Βρεττανός γραμματέας δήλωσε ότι η Ελλάς πρέπει να τις αρνηθεί, διότι η αποδοχή τους θα σήμαινε υπογραφή συναλλαγματικής εν λευκώ, αν και ευχής έργο θα ήταν να τις αρνηθούν πρώτοι οι τούρκοι, γιά τους οποίους είχε πληροφορίες ότι θα αρνιόντουσαν την εκτέλεση των υπολοίπων διατάξεων τής Συνθήκης των Σεβρών.

……….Στις 17 Φεβρουαρίου, η Ελληνική αντιπροσωπεία, πληροφορήθηκε ότι η Γαλλία πέτυχε συμφωνία με τους τούρκους στο ζήτημα τού δημοσίου οθωμανικού χρέους, και ότι προσεχής συμφωνία στρατιωτικής ανακωχής θεωρείτο δεδομένη.

……….Μετά από αυτό, οι στρατιωτικοί σύμβουλοι τής Ελληνικής αντιπροσωπείας θεώρησαν ότι η στρατιωτική επιχείρηση γιά την κατάληψη τού Εσκή Σεχήρ, τής Κιουτάχειας και τού Αφιόν Καραχισάρ, ήταν επιβεβλημένη, έτσι ώστε να πληγούν οι κεμαλικές δυνάμεις πριν την ανακωχή με τους Γάλλους και την ενίσχυσή τους με τις απασχολημένες έως τότε δυνάμεις στην Κιλικία.

……….Την ίδια γνώμη είχε και ο Αρχηγός τού πολιτικού γραφείου τού Βρεττανού Πρωθυπουργού.

……….Όταν όμως στις 19 Φεβρουαρίου, ο Έλληνας Πρωθυπουργός ανακοίνωσε στον Πρωθυπουργό τής Μεγάλης Βρεττανίας την απορριπτική απόφαση τής Ελληνικής Εθνοσυνελεύσεως (βλ.15/2^ου), ο Βρεττανός απάντησε ότι δεν νομίζει να υφίσταται ζήτημα Θράκης, αλλά η όλη δυσχέρεια αφορά το ζήτημα τής Σμύρνης. Γι’ αυτό, πρότεινε η Ελλάς να συνεννοηθεί με τους «Συμμάχους» μόνη της, διότι η Βρεττανία δεν είναι σε θέση να την υποστηρίξει, δεδομένου ότι η στάση τής Ιταλίας είναι δυσμενής, και η Γαλλική κοινή γνώμη έχει μεταβληθεί λόγω τής επανόδου τού Βασιλέως Κωνσταντίνου… και της επιθυμίας της να επιτευχθεί ειρήνη στην Κιλικία…

……….Το μόνο που μπορούσε να προτείνει σχετικά, ήταν να δεχθεί η Ελλάδα συμβιβασμό, προσφέροντας στην τουρκία την τυπική επικυριαρχία τής Σμύρνης, διατηρώντας όμως την διοίκηση τής πόλεως.

……….Ο Καλογερόπουλος απάντησε ότι δεν ήταν εξουσιοδοτημένος γιά τέτοιον συμβιβασμό, οπότε αποφασίσθηκε να κληθεί στο Λονδίνο και ο αρχηγός τής πλειοψηφίας τής Εθνοσυνελεύσεως, Δημήτριος Γούναρης.

……….Το απόγευμα τής ίδιας ημέρας (19/2^ου), κατά την συνεδρίαση, ο Καλογερόπουλος κοινοποίησε την απορριπτική απόφαση τής Ελληνικής Εθνοσυνελεύσεως γιά σύσταση εξεταστικής επιτροπής, με το αιτιολογικό ότι αυτό θα ισοδυναμούσε με εγκατάλειψη από την Ελλάδα των δικαιωμάτων τα οποία η Συνθήκη των Σεβρών είχε επικυρώσει σ’ αυτήν από διεθνούς πλευράς.

……….Ακολούθησε η δήλωση τής τουρκικής αντιπροσωπείας, η οποία ήταν θετική ως προς την πρόταση συστάσεως επιτροπής στα εδάφη Θράκης και Σμύρνης, στις δε υπόλοιπες διατάξεις τής Συνθήκης των Σεβρών (εφ’ όσον αυτές εξασφάλιζαν μία τουρκία ελεύθερη και ανεξάρτητη μετά από προσαρμογές), ήταν έτοιμη να τις αποδεχθεί.

***

Πηγή: Επίτομος Ιστορία Εκστρατείας Μικράς Ασίας 1919-1922 (ΓΕΣ)

Επιμέλεια κειμένου και εικόνας: Ἑλληνικὸ Ἡμερολόγιο

 Copyright (©) «Ἑλληνικὸ Ἡμερολόγιο»

 

Σχετικοί σύνδεσμοι:

1.Ο Βενιζέλος τής ήττας. 

2. Η πολιτική μεταβολή και τα προβλήματα που καλείτο να αντιμετωπίσει η νέα κυβέρνηση.

3. Όταν ο μόνος τρόπος επιβολής τής Συνθήκης των Σεβρών ήταν η προέλαση προς Άγκυρα. 

4. Η «Συμμαχική» μεθόδευση έναντι τής Ελλάδος 1918-1920. 

5. Η προδοσία των Μεγάλων Δυνάμεων.

6. Η τελευταία μέρα τής αιματηρότατης μάχης τού Ταμπούρ Ογλού-14/8/1921.

7. Η αναφορά τής Μυστικής Αστυνομίας του Λονδίνου για την κατάσταση στο Μικρασιατικό μέτωπο το 1921 

8. Οι προς την Άγκυρα επιχειρήσεις. 16-20/8/1921. 

9. Η διακοπή τής πορείας προς Άγκυρα 22-29/8/1921. Η έκθεση τής Στρατιάς προς την Κυβέρνηση. 

10. Αφιόν Καραχισάρ-η επιθετική ενέργεια τού Α΄Σ.Σ. 

11. Το γενικό κλίμα μετά την λήξη των επιχειρήσεων προς Άγκυρα 25/9-4/10/1921 

12. Απώλειες της Ελληνικής Στρατιάς κατά τις επιχειρήσεις προς Άγκυρα 10-20/8/1921 

13. Ιστορική εξέλιξη της Θράκης κατά την ύστερη τουρκοκρατία.

14. Οι διωγμοί τής Θράκης 1914-1918 και ο ξεριζωμός τού Ελληνισμού 1922-1923

15. 1919-1922 Εθνικιστικές κ στρατιωτικές επιχειρήσεις των τούρκων στην Ανατολική Θράκη.

16. Η εγκατάσταση προσφύγων από την Ανατολική Θράκη στην Δυτική Μακεδονία.

***

Πηγές γιά την σύνθεση τής εικόνας:

Καλογερόπουλου Νικόλαου 

Σαρηγιάννη Πτολεμαίου 

Μιλλεράν Αλέξανδρου 

Δαυίδ Λόϋντ Γεώργιου