.
.
Η Σμύρνη την παραμονή τής αποβάσεως και η ύπουλη ενέργεια τού Ιταλού ταγματάρχη.
Η απόβαση Συμμαχικών αγημάτων και η αντίδραση των νεότουρκων.
……….Το πρωί τής 1ης Μαΐου 1919, ενώ στην πόλη επικρατούσε ησυχία, διασταυρώνονταν φήμες γιά επικείμενες ενέργειες των Συμμαχικών πολεμικών, με σκοπό την κατάληψη τής πόλεως. Λίγο μετά το μεσημέρι, παραδόθηκε στον βαλή τής Σμύρνης διακοίνωση του Ναυάρχου Κάλθορπ, ότι οι Σύμμαχοι θα ενεργούσαν αποβάσεις στην πόλη γιά να καταλάβουν τα φρούρια και να τηρήσουν την τάξη σύμφωνα με τους όρους τής ανακωχής. Ο βαλής θορυβημένος, κάλεσε αμέσως τον Διοικητή τού 17ου τουρκικού Σώματος στρατού, Αλή Ναδήρ, και αμέσως μετά την ολοκλήρωση τής συνεννοήσεώς τους, τηλεφώνησε στην κυβέρνηση τής Κωνσταντινουπόλεως, από την οποία έλαβε καθησυχαστικές διαβεβαιώσεις.
……….Η πληροφορία γιά την απόβαση μεταδόθηκε αστραπιαία στην πόλη και προκάλεσε συγκεντρώσεις στην προκυμαία, ενώ στα πολεμικά συμμαχικά πλοία επικρατούσε κίνηση.
……….Το βρισκόμενο σε αποστράτευση τουρκικό Σώμα στρατού που ήταν στην Σμύρνη, διατηρούσε τις υπηρεσίες των γραφείων και τα διάφορα στρατιωτικά καταστήματα, αριθμούσε δε περί τους 3000 άνδρες. Στις πρώτες συνεδριάσεις αποφασίσθηκε να παρακολουθήσουν την εξέλιξη των γεγονότων, μέχρι να λάβουν διαταγές από την κυβέρνηση τής Κωνσταντινουπόλεως.
……….Από την πλευρά των νεότουρκων, τα περισσότερα μέλη τού νεοτουρκικού κομιτάτου και οι οργανώσεις τού Νουρεντίν πασά, υποδείκνυαν στον τουρκικό στρατό να αντισταθεί και αμυνθεί, αποφασίσθηκε δε οι τούρκοι κάτοικοι να συγκεντρωθούν και να εκδηλώσουν την αντίδρασή τους.
……….Εν των μεταξύ το μεσημέρι, ένοπλα Συμμαχικά αγήματα αποβιβάσθηκαν από τα πολεμικά πλοία και ανέλαβαν την φρούρηση των προξενείων, τραπεζών και των ξένων ταχυδρομείων. Ταυτοχρόνως καταλήφθηκαν και τα εξωτερικά φρούρια τού Σμυρναϊκού κόλπου, στα οποία είχαν αποσυρθεί τα τουρκικά τμήματα.
……….Ο πληθυσμός τής πόλεως που παρακολουθούσε το θέαμα των διερχόμενων ενόπλων αγημάτων, δεν είχε ιδέα ακόμη γιά την επικείμενη απόβαση τού Ελληνικού στρατού.
……….Ουσιαστικά από το μεσημέρι τής 1ης Μαΐου, έπαυσε η υφιστάμενη τουρκική διοίκηση, ενώ η παρακυβέρνηση των νεότουρκων προσπαθούσε να παρασύρει τον τουρκικό πληθυσμό σε αντίσταση κατά των Συμμαχικών στρατευμάτων. Την ιδέα τής αντιστάσεως επικροτούσαν και οι κατώτεροι τούρκοι αξιωματικοί, όσο και ο Επιτελάρχης τού τουρκικού Σώματος στρατού. Αυτοί σχημάτισαν τους πρώτους πυρήνες αντιστάσεως γιά έναν «αγώνα τιμής» όπως τον χαρακτήρισαν. Τα όργανα τού Νουρεντίν και τού νεοτουρκικού κομιτάτου άρχισαν να στρατολογούν τους πιό θαρραλέους στρατιώτες και να μοιράζουν όπλα, περίστροφα και μαχαίρια. Η τουρκική συνοικία ήταν ανάστατη, ενώ μοιράζονταν διεγερτικές προκηρύξεις στον τουρκικό πληθυσμό.
Ο Ιταλός ταγματάρχης και η απελευθέρωση των τούρκων εγκληματιών.
……….Την ίδια νύκτα όμως, συνέβη και ένα άλλο σημαντικό γεγονός. Οι κεντρικές τουρκικές φυλακές στις οποίες κρατούντο μόνο τούρκοι κατάδικοι και εγκληματίες τού κοινού ποινικού δικαίου, υπό τον έλεγχο τού Ιταλού ταγματάρχη, άνοιξαν, απελευθερώνοντας τους κρατούμενους.
……….Από την στιγμή εκείνη δόθηκε το σύνθημα τής αταξίας, διότι οι εγκληματίες και τα κοινωνικά αποβράσματα επωφελούμενοι τής καταστάσεως, προχώρησαν σε βίαιες πράξεις και λεηλασίες. Το γεγονός αυτό υπήρξε κεφαλαιώδους σημασίας γιά τα γεγονότα που ακολούθησαν με την απόβαση τού Ελληνικού στρατού την επόμενη ημέρα, 2 Μαΐου.
Το διάγγελμα τού Βενιζέλου και η συγκίνηση των Ελλήνων τής Σμύρνης.
……….Η είδηση τής επικείμενης αποβάσεως στην Σμύρνη τού Ελληνικού στρατού ανακοινώθηκε μόλις στις 4 το απόγευμα από τον Αρχηγό τής Ελληνικής αποστολής στην αίθουσα τής Μητροπόλεως. Ο Μητροπολίτης Χρυσόστομος και οι λοιποί Ιεράρχες τής Μικράς Ασίας φαίνοντας βαθιά συγκινημένοι. Έξω από τον περίβολο τής Αγίας Φωτεινής, ο Ελληνικός πληθυσμός περίμενε αγωνιωδώς να ακούσει τις ειδήσεις.
……….Σε μία ατμόσφαιρα απόλυτης σιγής, άρχισε η ανάγνωση τού διαγγέλματος τού πρωθυπουργού Βενιζέλου, όπου οι πρώτες κιόλας λέξεις προκάλεσαν ακράτητο ενθουσιασμό και ζητωκραυγές. Όλοι έκλαιγαν από την συγκίνηση, ήταν δε αδύνατη ανάγνωση τού υπόλοιπου διαγγέλματος.
……….Μόλις αποκαταστάθηκε η ησυχία, έμαθαν ότι ο Ελλάς κλήθηκε από το Συνέδριο τής Ειρήνης να καταλάβει την Σμύρνη γιά να εξασφαλίσει την τάξη, διότι η ένωση τής Σμύρνης με την Ελλάδα ήταν ήδη αποφασισμένη στην συνείδηση των Συμμάχων. Το διάγγελμα τόνιζε ότι η εκδήλωση των αισθημάτων των Ελλήνων δεν έπρεπε να λάβει χαρακτήρα εχθρότητας ή υπεροψίας απέναντι στα μη ελληνικά στοιχεία τής Σμύρνης. Αντιθέτως, η ελευθερία έπρεπε να φέρει σε όλους, ανεξαρτήτως φυλής και θρησκεύματος, την ισότητα και την δικαιοσύνη, ιδιαιτέρως δε προς τους Ιταλούς, διότι έδωσαν την συγκατάθεσή τους για την αποβίβαση τού Ελληνικού στρατού. [Γι’ αυτό και ο Ιταλός ταγματάρχης αποφάσισε ξαφνικά να αδειάσει τις τουρκικές φυλακές από τα εγκληματικά στοιχεία…]
……….Μετά την ολοκλήρωση τού διαγγέλματος, είναι πέρα πάσης περιγραφής η συγκίνηση και ο ενθουσιασμός που επικράτησαν. Κατά την αποχώρησή του από την Μητρόπολη, ο Αρχηγός τής Ελληνικής Αποστολής συνέστησε το κλείσιμο των καταστημάτων μέχρις ότου ολοκληρωθεί η κατάληψη από την 10η Μεραρχία.
……….Μετά την διάλυση τής συγκεντρώσεως, η είδηση άρχισε να μεταδίδεται αστραπιαία και όλοι έσπευδαν στην προκυμαία ατενίζοντας στο βάθος τού Σμυρναϊκού κόλπου.