,
,
Ἡ ἐπιστροφὴ Ἑλλήνων ὁμήρων ἀπὸ τὰ ἀλβανικὰ κολαστήρια τοῦ Χότζα – Αὔγουστος 1956
.
……….Στὶς 24 Αὐγούστου τοῦ 1956, ἀποβιβάστηκαν στὸν Πειραιᾶ, ἀφοῦ μεταφέρθηκαν ἀπὸ τὸ Δυρράχιο μὲ τὸ πλοῖο «Ἀλιάκμων», 217 Ἕλληνες ὅμηροι τοῦ ΔΣΕ καὶ τῶν ἀλβανῶν, ἐπὶ συνόλου πεντακοσίων καὶ πλέον, μετὰ ἀπὸ ἑπτὰ χρόνια παράνομης κρατήσεώς τους στην ἀλβανία. Τὸ ἐπόμενο διάστημα ἀκολούθησε ἡ ἀπελευθέρωση καὶ ἄλλων ὁμάδων. Ἀρκετοὶ δὲν ἐπέστρεψαν ποτέ, διότι εἴτε ὑπέκυψαν στὰ στρατόπεδα συγκεντρώσεως, εἴτε δὲν παραδόθηκαν ἀπ’ τοὺς ἀλβανούς διότι δὲν τοὺς ζήτησε κανείς συγγενής ἀπ’ τὴν Ἑλλάδα.
……….Πρόκειται γιὰ τὴν τραγικὴ μοῖρα Ἑλλήνων οἱ ὁποῖοι βρέθηκαν ὡς ὅμηροι στὴν ἀλβανία συρόμενοι ἀπὸ τοὺς ἡττημένους στὸν Γράμμο κομμουνιστές τοῦ ΔΣΕ. Ἡ σύνθεση τῶν ὁμήρων ἀποτελεῖτο ἀπὸ αἰχμαλωτισθέντες στρατιῶτες τοῦ Ἐθνικοῦ Στρατοῦ, ἄνδρες καὶ γυναῖκες τῶν γύρω χωριῶν, ἀλλὰ καὶ ἀπὸ ἐξαπατημένους ποὺ πίστεψαν στὴν κομμουνιστικὴ προπαγάνδα καὶ νόμιζαν ὅτι θὰ ζήσουν στὸν σοσιαλιστικό παράδεισο…
……….Τελικὰ βρέθηκαν νὰ δουλεύουν ὑπὸ τὶς ἀθλιώτερες τῶν συνθηκῶν στὰ στρατόπεδα συγκεντρώσεως τοῦ Χότζα. Ὁ Δωδεκανήσιος ἐθελοντής ὁπλίτης, ἰατρός στὸν Ἐθνικὸ Στρατό, Νικήτας Ἀγαπητίδης, αἰχμαλωτίστηκε ἀπὸ τοὺς κομμουνιστές τοῦ ΔΣΕ ἔξω ἀπ’ τὴν Πυρσόγιαννη, τὴν ὥρα ποὺ χειρουργοῦσε. Δεκαετίες μετὰ τὴν ἀπελευθέρωσή του, κατέγραψε τὴν ἐμπειρία του στὸ βιβλίο: «Τὸ Χρονικὸ τῆς Αἰχμαλωσίας (1949 – 1956)».
……….Ἕνας ἄλλος ὅμηρος, ὁ Κωνσταντῖνος Βαλκάνος, ἀξιωματικὸς ποὺ ὑπηρετοῦσε στὸν Γράμμο, κατέγραψε ἐπίσης τὴν ἐμπειρία του στὸ βιβλίο: «Ἀπὸ τὰ χέρια τῶν ‘’ἐλευθερωτῶν’’ στὰ νύχια τῆς ἀλβανικῆς ἀστυνομίας», στὸ ὁποῖο περιγράφει ἐπίσης τὴν φρίκη τῆς ὁμηρίας.
……….Ὁ ἴδιος ἔχοντας ξαναμπεῖ στὴν Κορυτσᾶ μὲ τὸν ἐλευθερωτὴ Ἑλληνικό στρατὸ τὸν Δεκέμβριο τοῦ 1940, δὲν μπόρεσε νὰ μὴν συγκρίνει τὸ κλίμα πανηγυρισμοῦ τότε καὶ τὴν θερμὴ ὑποδοχὴ τῶν Βορειοηπειρωτῶν, μὲ τὸν τρόμο ποὺ εἶχε ἐπιβληθεῖ 8 χρόνια μετά. Ἔγραψε στὸ βιβλίο του γι’ αὐτὸ ποὺ ἀντίκρισε ὅταν στὶς 29 Αὐγούστου τοῦ 1949 ξαναμπῆκε στὴν Κορυτσᾶ ὡς ὅμηρος πλέον τῶν κομμουνιστῶν.
……….«…ὅσοι ἀπὸ μᾶς ἔτυχε νὰ ἰδοῦμε αὐτὸ μὲ τὰ μάτια μας, ὅταν σὰν ἐλευθερωτές μπαίναμε τὸ 1940 στὴν Κορυτσᾶ, δὲν μπορούσαμε παρὰ νὰ νοιώσουμε ρίγος καὶ ἱερή συγκίνηση. Δὲν μπορούσαμε παρὰ νὰ στυλώσουμε τὰ μάτια μας στὴν νοερή κινηματογραφικὴ ταινία ποὺ προβάλλονταν μπροστά μας, μὲ τὸ φτερούγισμα τῆς σκέψης στὰ περασμένα. Τότε ποὺ χιλιάδες ἄνθρωποι μᾶς ἀγκάλιαζαν ἀδελφικά μὲ γέλια καὶ δάκρυα χαρᾶς, τότε ποὺ ὅλες οἱ ἀγνὲς ἑλληνοπούλες μὲ τὶς ἀγκαλιές γεμάτες λουλούδια ἔραιναν τὸν ἐλευθερωτή ἀδελφό… Τώρα εἶναι οἱ ἴδιες πόλεις, μὰ πόλεις νεκροταφεῖα, ἐρημικές, μὲ ἄδεια καταστήματα, χωρὶς κίνηση, χωρὶς ζωντάνια. Οἱ ἴδιοι ἐκεῖνοι ἄνθρωποι, μὰ μὲ σφραγισμένα τὰ χείλη μὴν τυχόν καὶ ξεφύγει ὁ πόνος ποὺ πιέζει τὴν ψυχή τους».
……….Περιγράφοντας τὰ δεινὰ ποὺ βίωσαν στὰ χέρια τῶν ἀλβανῶν συνεχίζει γράφοντας:
……….«[ ]Στρατόπεδο Μπουρέλι, Στρατόπεδο Ἐλμπασάν, Στρατόπεδο Βαλλίας, ἄνοιγμα καινούργιας γῆς διὰ ξεριζώματος δέντρων, Στρατόπεδο Σούκθ, καλύβες μὲ ἄχυρο σκεπασμένες , συσσίτιο στὴν οὐσία νεροζούμια μὲ λίγα λάχανα, ἀναγνώσματα ἀπ’τὸν Μᾶρξ καὶ τὸν Λένιν, χωροφύλακες ἀλβανοί καὶ ξυλοδαρμοί μὲ μαγκοῦρες. Λίγη χαρὰ καθὼς τὸ 1951 ἐπέτρεψαν νὰ φτάσουν κάποια δέματα ἀπ’ τὴν Ἑλλάδα ἤ καὶ ἀλλοῦ γιὰ τοὺς κρατούμενους στὶς ἀπάνθρωπες συνθῆκες [ ] στὴν συνέχεια Στρατόπεδο τοῦ Μιφόλ καὶ κατασκευὴ μὲ ἐργασία μέσα σὲ βάλτο καὶ ἔλος μεγάλου ἀρδευτικοῦ καναναλιοῦ ἀπ’ τὸ ποτάμι Ἀωός πρὸς τὴν πεδιάδα τῆς Μουζακιᾶς».
……….Τὸ 1956 βρέθηκε (ἐπὶ τέλους) μεταξὺ κυβερνήσεων Ἑλλάδος καὶ ἀλβανίας ἕνα «τέχνασμα» ἐπαναπατρισμοῦ ὅλων αὐτῶν τῶν Ἑλλήνων, μὲ τὸ αἰτιολογικὸ ὅτι εἰσῆλθαν παράνομα στὸ ἀλβανικό ἔδαφος καὶ γι’ αὐτό οἱ ἀλβανοὶ τοὺς ἀπέλασαν…
…..…..[ ]ἔτσι φθάσαμε στὸ Δυρράχιο. Μιὰ μικτή Ἑλληνο –ἀλβανική ἐπιτροπή φρόντιζε γιὰ τὴν παράδοση καὶ παραλαβή καὶ στὴν συνέχεια δυό –τρεῖς βενζινάκατοι μᾶς μετέφεραν διαδοχικὰ στὸ ἀρματαγωγό «Ἀλιάκμωνα».
……….[ ]Τὸ τί αἰσθανόμαστε μπαίνοντας στὸ πλοῖο, εἶναι ἀδύνατο νὰ τὸ περιγράψουμε».
……….Μεταξὺ τῶν ἀπελευθερωθέντων ἦταν καὶ ὁ Ἰωάννης Γεωργουσόπουλος ἀπὸ τὸν Ἀθανάσιο Διᾶκο Φωκίδος. Ὅπως περιγράφει ὁ ἀνεψιός του, Χρίστος Κατηφόρης, οἰκονομολόγος-διεθνολόγος σὲ ἄρθρο του τὸ 2016: «[ ] Παρά την απελευθέρωση και επιστροφή του στην πατρίδα, η υγεία του θείου μου, κυρίως η ψυχική, ποτέ δεν απεκαταστάθη πλήρως από τα όσα τραυματικά έζησε κατά την αιχμαλωσία του και ουδέποτε μπόρεσε να ‘’φτιάξει’’ κανονικά τη ζωή του.»
……….Ἡ μόνη βοήθεια ποὺ ἔτυχαν οἱ ὅμοιροι, ἦταν 300 δραχμές ἀπ’ τὸν Ἑλληνικὸ Ἐρυθρὸ Σταυρό, καὶ μία κουβέρτα ἀπ’ τὸ Κράτος. Σὲ ἀντίθεση μὲ τὶς «ἀντιστασιακές» συντάξεις ποὺ μοίρασε ἀφειδῶς τὸ μεταπολιτευτικό καθεστώς ἀπὸ τὸ 1982 καὶ μετά.
Ἡ ἐπαγγελματικὴ σχέση τοῦ Νικήτα Ἀγαπητίδη μὲ τὸν Πέτρο Κόκκαλη καὶ ἡ συνάντηση κατὰ τὴν ὁμηρία του.
……….Ὁ Νικήτας Ἀγαπητίδης διετέλεσε πανεπιστημιακὸς βοηθός τοῦ Πέτρου Κόκκαλη. Τὴν περίοδο τοῦ «ἐμφυλίου», κατετάγη ἐθελοντικὰ στὸν Ἐθνικὸ Στρατὸ γιὰ νὰ ὑπηρετήσῃ τὴν θητεία του ὡς ἀνθυπίατρος. Τὸν Ἀπρίλιο τοῦ 1949, ἀρνούμενος νὰ ἐγκαταλήψῃ τραυματία κατὰ τὴν διάρκεια χειρουργικῆς ἐπεμβάσεως στὸ ὀρεινό χειρουργεῖο στὴν Πυρσόγιαννη, παρὰ τὴν προειδοποίηση νοσοκόμου ὅτι πλησιάζουν οἱ κομμουνιστές, ἀπάντησε: «Πράξατε κατὰ συνείδηση, ἐγὼ θὰ τελειώσω τὴν ἐπέμβαση». Βρέθηκε περικυκλωμένος μαζί μὲ περίπου δέκα τραυματίες. Οἱ κομμουνιστὲς τοὺς αἰχμαλώτισαν καὶ τοὺς πήγαν ἀρχικὰ ἐκεῖ ὅπου βρίσκονταν ὁ Κόκκαλης καὶ τὰ μέλη τῆς «Κυβέρνησης τοῦ Βουνοῦ».
……….Ἐκείνη τὴν περίοδο ἐμφανίστηκε στὸν Γράμμο ὁ Γάλλος ποιητὴς Πῶλ Ἐλυᾶρ [Paul Eluard], ἐκ τῶν ἱδρυτῶν τῆς ἐπιθεωρήσεως τῶν ὑπερρεαλιστῶν Litterature καθὼς καὶ τῆς La Revolution Surealiste, καὶ κομμουνιστής. Ζήτησε νὰ μιλήσῃ μὲ τοὺς γαλλομαθεῖς χωρὶς τὴν μεσολάβηση διερμηνέων. Μεταξὺ τῶν ἐρωτήσεών του, ἦταν καὶ τὸ πῶς βρέθηκαν στὸ βουνό.
……….Στρεφόμενος πρὸς τὸν Ἀγαπητίδη τὸν ρώτησε: «Εt vous?» [Κι ἐσεῖς;] γιὰ νὰ λάβῃ τὴν ἀπάντηση: «Monsieur Eluard, je me trouve ici contre ma volonte» – [κύριε Ἐλυᾶρ, βρίσκομαι ἐδῶ ἐνάντια στὴν θέλησή μου!].
……….Καὶ τότε ἐκνευρισμένος, ὁ Κόκκαλης τοῦ εἶπε: «Ἀγαπητίδη, παιδὶ μου, εἶσαι ἐχθρὸς τοῦ Λαοῦ» (!..)
Ἐπίλογος:
……….«Σήμερα, ἀμέσως μετὰ τὸν ἐπαναπατρισμό μου, θὰ ἀρχίσω νὰ ‘’σημειώνω’’ τὴν ζωή μου. Ἀσφαλῶς δὲν θἄχουν λογοτεχνικὴ ἀξία ὅσα θὰ γράψω. Τὸ θεωρῶ ὅμως ἀπαραίτητο, νὰ γραφοῦν, σὰν μία ἀπότιση φόρου τιμῆς στὶς δεκάδες στρατιῶτες ποὺ πέθαναν στὰ καταναγκαστικὰ ἔργα καὶ στὰ μπουντρούμια τῆς κομμουνιστικῆς ἀλβανίας, ὅπου μᾶς παρέδωσαν οἱ ἕλληνες κομμουνιστές.» Νικήτας Ἀγαπητίδης – «Τὸ Χρονικὸ τῆς Αἰχμαλωσίας (1949 – 1956)» σ.13.
Πηγές:
-
Από τα χέρια των ελευθερωτών στα χέρια τής αλβανικής αστυνομίας – Κωνσταντίνου Βαλκάνου.
-
Το χρονικό μιάς αιχμαλωσίας 1949-1956 – Νικήτα Αγαπητίδη επίκ. Καθηγητή Χειρουργικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών .
-
Επέτειος 60 ετών από το τέλος μιάς άγνωστης αιχμαλωσίας.
-
Έλληνες στρατιωτικοί στα αλβανικά στρατόπεδα.
-
Paul Éluard
-
Πληροφορίες είκόνας: 250 ἀπελευθερωθέντες Ἕλληνες ἀπὸ τὰ στρατόπεδα συγκεντρώσεως τῆς κομμουνιστικῆς ἀλβανίας φιλοῦν τὴν πατρῶα γῆ. «Return Of 250 Greek Prisoners During The Civil War In Piraeus In 1956 – GREECE – OCTOBER 26: The 250 Greek prisoners captured by the Soviets during the civil war, and kept in camps in Albania, rejoicing upon their return by kissing the ground of the city of Piraeus, on August 27, 1956. (Photo by Keystone-France/Gamma-Keystone via Getty Images )