Ο ΠΡΟΞΕΝΟΣ ΑΝΤΩΝΙΟΣ ΣΑΧ(Κ)ΤΟΥΡΗΣ ΚΑΙ Η ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΤΟΥ ΣΤΟΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΑΓΩΝΑ

,

,

Ο πρόξενος Αντώνιος Σαχτούρης

 ……….Ο Αντώνιος Σαχτούρης γεννήθηκε στην Ύδρα στις 10/10/1866. Ο πατέρας του Ανδρέας, ήταν ανεψιός τού ναυάρχου Σαχτούρη τού 1821. Ήταν απόγονος των οικογενειών Σακτουρέων και Κριεζή τής επαναστάσεως τού 1821. Άξιος απόγονος τής μεγάλης αυτής οικογένειας, διέπρεψε στο διπλωματικό σώμα ως πρόξενος και πρέσβης σε διάφορες πόλεις στο εσωτερικό και στο εξωτερικό.

……….Αποφοίτησε από το Γυμνάσιο Πειραιώς και από την Νομική σχολή τού Πανεπιστημίου Αθηνών το 1889. Μετεκπαιδεύτηκε στην Γενεύη τής Ελβετίας τρία χρόνια. Γνώριζε Αγγλικά και Γαλλικά. Ήταν πολύ μορφωμένος, με δύο πανεπιστημιακά διπλώματα, γλωσσομαθής, επιδέξιος διπλωμάτης για όλα τα θέματα. Διακρίνονταν για την σύνεσή του, την διπλωματική του ικανότητα και τον μεγάλο πατριωτικό του ενθουσιασμό. Πρόκειται για μεγάλη διπλωματική προσωπικότητα των Ελλήνων, που πρόσφερε πολλά στον Μακεδονικό Αγώνα. Υπηρέτησε σε πολλά προξενεία μεγάλης διπλωματικής σημασίας. Προ τής αφίξεώς τους στις Σέρρες, υπηρέτησε πρόξενος στα προξενεία τής Μανσούρα τής Αιγύπτου και των Σκοπίων, στο οποίο απέκτησε πείρα στο μακεδονικό ζήτημα.

……….Μετατέθηκε στις Σέρρες τον Νοέμβριο τού 1906 και έμεινε μέχρι τον Αύγουστο τού 1909. Συνέχισε στο Γενικό προξενείο τής Αλεξάνδρειας τής Αιγύπτου. […]Υπέγραφε με το ψευδώνυμο «Πελασγός».

……….Ήταν φοβερός διπλωμάτης, με εξαιρετική φιλοπατρία, ευστροφία και με σπάνια διοικητικά προσόντα. Σε κάθε αντιπρόσωπο των Ευρωπαϊκών κρατών ήταν ετοιμόλογος σε κάθε περίπτωση, να τού απαντήσει στην γλώσσα του. [ ] Με διπλωματία και δώρα κατόρθωνε να πείθει υπέρ των Ελλήνων αξιωματούχους πολιτικούς και στρατιωτικούς Τούρκους.  Έπεισε τον μουτασερίφη (νομάρχη) των Σερρών και τον Αλβανό διοικητή των καταδιωκτικών αποσπασμάτων Χαμντί Αγά, να διάκεινται ευνοϊκά στον Αγώνα, υπέρ των Ελλήνων. Ο στρατιωτικός Τούρκος Ελμάζης [ ], τάχθηκε τους Έλληνες, πολέμησε με τον καπετάνιο Δούκα κατά των Βουλγάρων. Το 1912 ασπάσθηκε μαζί με την γυναίκα του τον Χριστιανισμό και βαπτίστηκε με το όνομα Χρήστος.

……….Με τον Γενικό αρχηγό του τουρκικού στρατού των τριών βιλαετίων, στρατάρχη Ιμπραήμ Πασά, συνομιλούσε άπταιστα τα τουρκικά. Τον έβαζε στην θέση του με τις ετοιμόλογες απαντήσεις του, όταν τον έθιγε. Κατά την επίσκεψή του στο γραφείο τού Ιμπραήμ, αντί να τον καλωσορίσει, τού έδειξε αμέσως τα ρούχα ενός Έλληνα αντάρτη, που τον σκότωσε τουρκικός στρατός. Αγανάκτησε από την συμπεριφορά του και τού είπε: «Κύριε στρατάρχα είμαι στο γραφείο σας ως φιλοξενούμενος και σύμφωνα με τις φιλόξενες τουρκικές αρχές δεν θα έπρεπε να μού αναφέρετε για σκοτωμούς Ελλήνων από τους Τούρκους. Οι Έλληνες κάνουν εκείνο που θα έπρεπε να κάνετε εσείς, δηλαδή να προστατεύατε τον ελληνικό πληθυσμό από τα εγκλήματα των Βουλγάρων. Αν δεν διοργάνωναν οι Έλληνες τον Μακεδονικό Αγώνα, στην θέση σας θα κάθονταν σήμερα κάποιος Βούλγαρος και όχι εσείς. Εφ’ όσον δεν μάς προστατεύετε εσείς από τους Βουλγαροκομιτατζήδες, αμυνόμεθα μόνοι μας. Σάς αναπληρώνουμε στο καθήκον σας». [Απομνημονεύματα Σαχτούρη σελ.56.]

……….Όταν συνελήφθησαν από τις τουρκικές αρχές οι Σερραίου Έλληνες που ύψωσαν την 25η Μαρτίου την ελληνική σημαία στα σπίτια τους, ο Σαχτούρης πήγε στο γραφείο τού οργισμένου Ιμπραήμ Πασά και ύψωσε την φωνή του διαμαρτυρόμενος. Έβγαλε το πιστόλι του και το εναπόθεσε στο γραφείο του, λέγοντας ότι τον έφερε σε απόγνωση η αφόρητη κατάσταση από μέρους των Τούρκων. Ο Ιμπραήμ υποχώρησε, ηρέμησε, ενώ ο Σαχτούρης με ευγένεια τού είπε: «Στρατάρχα όλος ο κόσμος ζει κάτω από τα χρώματα τής ελληνικής σημαίας». Για τού λόγου το αληθές τού έδειξε από το παράθυρο τον γαλάζιο ουρανό με τα άσπρα σύννεφα. [Απομνημονεύματα Σαχτούρη σελ.66.]

……….Αναμφισβήτητα οι Σέρρες και γενικά η Ανατολική Μακεδονία οφείλουν πολλές επιτυχίες στον Μακεδονικό Αγώνα στην ισχυρή του προσωπικότητα, διότι ήταν μοχλός τής εθνικής άμυνας τής περιοχής στα χρόνια τής υπηρεσίας του στο προξενείο των Σερρών.

Η δράση του στις Σέρρες

……….Συνεργάστηκε στενά με τα μέλη τού Συλλόγου ‘’Ορφέα’’ και κατόρθωσε να δραστηριοποιήσει τους Έλληνες όλης τής περιοχής Σερρών. Αναδιοργάνωσε τα αντάρτικα σώματα με ντόπιους άνδρες και ενίσχυσε αυτά ηθικά και υλικά.

……….Βρήκε σε δυσχερέστατη κατάσταση τους Σερραίους από τους διωγμούς και τις καταπιέσεις των Βουλγάρων και τού Τούρκου διοικητή Ιμπραήμ Πασά [ ] και τους ενεθάρρυνε.

……….Αντικατέστησε τους Έλληνες αξιωματικούς τού προξενείου που είχαν πέσει στην δυσμένεια των Τούρκων. Συγκρότησε νέο επιτελείο με γραμματέα τού προξενείου τον νεαρό υπολοχαγό Δημοσθένη Φλωριά και βοηθό τον Καψαμπέλη. Με το νέο επιτελείο του και την συμμετοχή εκλεκτών μελών τής σερραϊκής κοινωνίας από το μουσικογυμναστικό Σύλλογο ‘’Ορφέα’’, αφύπνισαν στις Σέρρες το πνεύμα τής αντιστάσεως μέχρι θανάτου κατά των Βουλγάρων. [Απομνημονεύματα Σαχτούρη σελ.49-50.]

……….Στα τρία χρόνια που υπηρέτησε στις Σέρρες δεν κοιμήθηκε κανονικά καμμία βραδιά. Κάθε βράδυ έρχονταν στο προξενείο οπλαρχηγοί και αγγελιαφόροι, για να δώσουν πληροφορίες και να πάρουν οδηγίες για την διεξαγωγή τού αγώνα. Δεν μπορούσε να ξεκουραστεί, και όταν ακόμα τον έπιανε ο υψηλός πυρετός τής ελονοσίας με ρίγος. Ήταν όλα επείγοντα, δεν επιδέχονταν αναβολή. Ήταν απελπιστική η κατάσταση τής υγείας του πολλές φορές.

……….Οι προγενέστεροι πρόξενοι απέφυγαν την δυναμική άμεση ένοπλη δράση κατά των Βουλγάρων. Δεν οργάνωσαν όσο έπρεπε τα ελληνικά αντάρτικα σώματα με εμπειροπόλεμους ντόπιους άνδρες και οπλαρχηγούς στις Σέρρες. Αυτός εφάρμοσε στο σαντζάκιο Σερρών τον ένοπλο αγώνα και την ταχεία ανταπόδοση κατά των εγκλημάτων των Βουλγαροκομιτατζήδων.

……….Προσπαθούσε να συμμορφωθεί κατά το δυνατόν στις διαταγές τού Υπουργείου Εξωτερικών τής Ελλάδος, αλλά ήταν δύσκολο να πείσει τον ελληνικό πληθυσμό τής Ανατολικής Μακεδονίας να σταματήσει τις αντεκδικήσεις κατά των Βουλγάρων. Ο αγώνας εξελίχθηκε σε αγώνα ζωής και θανάτου. Δεν δέχονταν να περιορίσει το δικαίωμα τής νόμιμης άμυνας και το έμφυτο ένστικτο τής αυτοσυντηρήσεως από τους Έλληνες Μακεδόνες, που είχαν υποστεί τα πάνδεινα.

……….Ενδιαφέρονταν για όλα τα θέματα τής ζωής των Ελλήνων κατοίκων. Ως αντιπρόσωπος τής ελληνικής κυβερνήσεως φρόντιζε για την επίλυση αυτών. Οι Τούρκοι συνέλαβαν 150 και πλέον Έλληνες κατοίκους και τους υπέβαλαν σε φρικτά βασανιστήρια. Για να μαρτυρήσουν την οργάνωση τού Μακεδονικού Αγώνα, τους υποχρέωναν να στέκονται όρθιοι μέρα νύχτα και όταν έπεφταν από την εξάντληση τους λόγχιζαν να εγερθούν. Ο Σαχτούρης πήγε στην Θεσσαλονίκη και διαμαρτυρήθηκε έντονα στον Χιμλή Πασά για τις αγριότητες των Τούρκων κατά των Ελλήνων. Εκείνος χαμογέλασε και είπε ειρωνικά: «Κύριε Σαχτούρη, τα μεγάλα ζητήματα απαιτούν μεγάλες θυσίες. Πώς θέλετε να πάρετε την Μακεδονία χωρίς θυσίες;». Στην συνέχεια τού υποσχέθηκε ότι θα εξέταζε τα συμβάντα.

……….Τις ημέρες εκείνες θα μετέφεραν αλυσοδεμένους τους συλληφθέντες στην Θεσσαλονίκη σιδηροδρομικώς. Ο Γούναρης και ο Πρωτοπαπαδάκης επισκέφθηκαν τις μέρες εκείνες το προξενείο Σερρών. Πήγαν με τον Σαχτούρη στον σιδηροδρομικό σταθμό να δουν τους κρατούμενους που θα μεταφέρονταν στην Θεσσαλονίκη. Οι μέλλοντες να καταδικαστούν σε βαρύτατες ποινές μέχρι και θανάτου, σηκώθηκαν με σεβασμό όλοι μαζί, όπως ήταν αλυσοδεμένοι, και με ακμαίο το εθνικό τους φρόνημα σήκωσαν τα χέρια με τις βαριές αλυσίδες για να τους χαιρετήσουν.

……….Ενεργούσε λογικά, με σύνεση και με μεγάλη ταχύτητα, όπως το επέβαλε κάθε περίπτωση. Παρίστατο πάντοτε πρόθυμα και γρήγορα στα δεινά των Ελλήνων Μακεδόνων. Έτρεχε πάντα σε κάθε δύσκολη στιγμή σ’ όλα τα χωριά και συμπαραστεκόταν στον πόνο των δυστυχισμένων οικογενειών, μέλη των οποίων είχαν δολοφονηθεί από τους Βουλγάρους. Την επομένη τής πυρπολήσεως τού χωριού Αγριανής από τους Βουλγάρους, πήγε τα ξημερώματα εκεί και βρήκε ένδεκα νεκρούς, οκτώ τραυματίες και τέσσερα καμένα σπίτια. Επισκέφθηκε μία-μία τις δεινοπαθούσες οικογένειες, τις ενθάρρυνε και ζήτησε από την ελληνική κυβέρνηση 250 χρυσές λίρες για την ανοικοδόμηση των οικιών.

……….Παρακολουθούσε με αγάπη την εκπαίδευση και τους εκπαιδευτικούς. Τους καλούσε στο προξενείο εκ περιτροπής τις Κυριακές σε γεύμα. Συζητούσαν διάφορα θέματα για την παιδεία κυρίως, αλλά και για τον εθνικό αγώνα. Οι εκπαιδευτικοί στα σχολεία, με την στενή συνεργασία τού προξένου, άναβαν την φλόγα τού ελληνισμού στις ψυχές των νέων.

……….Οι Τούρκοι παρακολουθούσαν τις κινήσεις του και με το παραμικρό ζητούσαν την μετάθεσή του. Πραγματοποιούσε πολυήμερες περιοδείες στην Ανατολική Μακεδονία σε συνεργασία με τον μητροπολίτη Δράμας Χρυσόστομο, τον μετέπειτα (ιεροεθνομάρτυρα) Σμύρνης. Είναι οι συγκινητικότερες αναμνήσεις τής ζωής του.

……….Οι Τούρκοι εξαγριώθηκαν όταν ο Σαχτούρης συναντήθηκε στο Ροδόλιβος με τον μητροπολίτη Δράμας Χρυσόστομο και από κοινού μίλησαν στους Έλληνες με εθνικό παλμό. Διήγειραν τον πατριωτικό ενθουσιασμό αυτών. Οι Τούρκοι εξανάγκασαν τον μητροπολίτη να επιστρέψει στην Δράμα. Οργίστηκαν με τον Σαχτούρη και Τούρκοι στρατιώτες πολιόρκησαν στο σπίτι τού προέδρου Ζίχνης όπου διέμενε. Ο Διοικητής τής Θεσσαλονίκης, Χιμλή Πασάς, τηλεγράφησε να τον στείλουν ως κατάδικο με συνοδεία στρατού στην Θεσσαλονίκη, γιατί υπερέβη τα δήθεν προξενικά του καθήκοντα. Με διπλωματική όμως επιδεξιότητα προς τον Καϊμακάμη τής Ζίχνης, ο Σαχτούρης κατόρθωσε να αφεθεί ελεύθερος και να επιστρέψει αξιοπρεπώς στις Σέρρες.

Ο σχεδιασμός τής δολοφονίας του

……….Η επίδραση τής παρουσίας τού Σαχτούρη στην εθνική υπόθεση τής Μακεδονίας ήταν μεγάλη. Στην ‘’Κυανή βίβλο’’ τού Φόρεϊν Όφις δημοσιεύτηκε η έκθεση προς το Υπουργείο των Εξωτερικών τής Αγγλίας τού Άγγλου βουλγαρόφιλου Γενικού Προξένου τής Θεσσαλονίκης, Γκραίβς, που έγραφε ότι: «’Απ τῆς ες Σέρρας μεταβάσεως το λληνος προξένου Σαχτούρη νατολικ Μακεδονία πωλέσθη δι τν Βουλγαρίαν».

……….Η ανακοίνωση αυτή έγινε αιτία να αποφασίσουν οι Βουλγαροκομιτατζήδες την δολοφονία τού Σαχτούρη. Στο σακίδιο Βουλγαροκομιτατζή που σκοτώθηκε στο Λιβαδοχώρι, βρέθηκε έγγραφο τού βουλγαρικού κομιτάτου, που καταδίκαζε σε θάνατο τον πρόξενο Σαχτούρη και τον μητροπολίτη Σερρών Γρηγόριο. Ο αρχικομιτατζής Τάσκας έγραφε σ’  αυτό: «Τσεκούρι στο ντόκτορ Γιάννη, μολύβι στον Έλληνα πρόξενο, μαχαίρι στον Έλληνα μητροπολίτη».

……….Το γνώριζε ο Σαχτούρης, αλλά δεν φοβόταν. Έλεγε ότι η θυσία του θα συντελούσε να εκτιμήσουν τον ιερό αγώνα των Ελλήνων Μακεδόνων οι Μεγάλες Δυνάμεις και να στραφούν υπέρ τής Ελλάδος.

……….Επεδίωξαν οι Βούλγαροι με πολλούς τρόπους να τον απομακρύνουν από την θέση του. Κατά την άφιξή του ως προξένου στις Σέρρες, τού έστειλαν επιστολή με τα εμβλήματα νεκροκεφαλής, ‘’Χ’’, ξίφος και πυροβόλο. Τού έγραφαν: «Να φύγεις το ταχύτερον, διότι θα δολοφονηθείς». Δεν φοβήθηκε τις απειλές. Ήταν πρόθυμος να θυσιαστεί για την πατρίδα του. Παρά τις απειλές άρχισε να κυκλοφορεί με τον βοηθό του Φλωριά επιδεικτικά στην πόλη των Σερρών, μπροστά από τους Βουλγάρους. Κρατούσαν από ένα ραβδί στο χέρι και σκοπίμως το χτυπούσαν στο λιθόστρωτο, για να ακούγεται το πέρασμά τους. Η ατρόμητη παρουσία του στους δρόμους ενεθάρρυνε τους Έλληνες και απογοήτευε τους Βουλγάρους.

……….Το βουλγαρικό κομιτάτο στην Σόφια απεφάσισε την δολοφονία όλων των Ελλήνων προξένων τής Μακεδονίας. Ο Σαχτούρης όταν το πληροφορήθηκε ευχόταν [ ] προς το Υπουργείο Εξωτερικών ότι: «Θ το μάλιστα εκταον, ν πρόκειται δι παρομοίας παραφροσύνης τν Βουλγάρων, στω κα θυσιαζομένων πάντων μν, ν’ φυπνισθ Ερώπη κα πλειονοψηφία το πεπολιτισμένου κόσμου, νν τόσον οκτρς πατημένη, ν στραφ ριστικς πρς μς». [Σεραϊκά Χρονικά, τόμος Γ΄, σελ. 72.]

……….Δέχονταν, ως άλλος βασιλιάς των Αθηνών Κόδρος, να θυσιαστεί για να αφυπνισθεί η Ευρώπη από την παραπλάνησή της και να στραφεί υπέρ τής Ελλάδος. Γνώριζε τις προθέσεις των εχθρών του, αλλά δεν σκιάζονταν από τις απειλές τους. Προσφέρονταν να θυσιαστεί ευχαρίστως στον βωμό τής πατρίδος για την σωτηρία τής Μακεδονίας.

……….Τον κάλεσαν στο Γενί Μαχαλά, στην βάλτα τής Πεπονιάς για κυνήγι. Δέχτηκε την πρόσκληση πιστεύοντας ότι θα βοηθήσει τους κατοίκους να μην  προσχωρήσουν οριστικά στο σχίσμα τής Βουλγαρικής Εξαρχίας. Αυτοί όμως είχαν σκοπό να τον πυροβολήσουν ως θήραμα, παρουσιάζοντας τον θάνατό του στην συνέχεια ως ατύχημα. Αυτός το αντιλήφθηκε από τα νοήματά τους, και μετακινήθηκε κρυφά από την θέση του, όταν πυροβόλησαν στο μέρος που τον άφησαν.

……….Τα πάντα σοφίζονταν, για να επικοινωνεί προσωπικά με τα αντάρτικα σώματα στα κρησφύγετά τους. Στον Δ΄ κώδικα τής ιεράς Μονής τού Αγίου Πνεύματος, στην σελ.71, αναφέρεται ότι στις 2/6/1908 διέθεσαν «δι τν πρόξενον ξοδα 228 γρόσια», που σημαίνει ότι ο τότε πρόξενος των Σερρών Σαχτούρης επισκέπτονταν την Ιερά Μονή στο βουνό και συναντιόνταν προσωπικά με τα αντάρτικα σώματα.

……….Ήταν καλός κυνηγός και άριστος σκοπευτής. Ζήτησε άδεια από τους Τούρκους για κυνήγι. Τού έδωσαν την άδεια. Για να τον παρακολουθούν, τον υποχρέωσαν για λόγους ασφαλείας να τον συνοδεύουν στο κυνήγι Τούρκοι χωροφύλακες. Όταν έφθαναν σε κάποιο χωριό, τους κερνούσε απλόχερα και το έριχναν στο ρακί. Μεθούσαν μέχρι τύφλας και κοιμόντουσαν. Ο Σαχτούρης με την συνοδεία των δύο έμπιστων επαγγελματιών Ελλήνων κυνηγών, συναντούσε σε απόμερα μέρη τους αρχηγούς των αντάρτικων σωμάτων. Στην Μονή τού Αγίου Πνεύματος ρύθμιζαν τον τρόπο δράσεως των σωμάτων στην περιοχή τής Ζίχνης.

[Το επίθετο τού Προξένου σε ορισμένα κείμενα γράφεται ως ‘’Σαχτούρης’’ και σε άλλα ως ‘’Σακτούρης’’].


  • Πηγή κειμένου και εικόνων: «Ο Μακεδονικός Αγώνας στο Νομό Σερρών», Κυριάκου Παπακυριάκου, καθηγητού Θεολόγου.
  • Επιμέλεια τού παρόντος κειμένου και των εικόνων: Ἑλληνικὸ Ἡμερολόγιο    

Λοιπές πηγές:

  1. Η προσφορά τού μητροπολίτη Χρυσοστόμου στο Μακεδονικό
  2. Ανατολική Μακεδονία στα χρόνια τού Μακεδονικού Αγώνα
  3. Τα Σέρρας στον Μακεδονικό Αγώνα
  4. Βουλγαρικές Ωμότητες
  5. Ελληνική εσωτερική και εξωτερική κατάσταση την περίοδο τού Μακεδονικού Αγώνα (με πηγές από τα ξένα διπλωματικά αρχεία)
  6. Η Στάση των Μεγάλων Δυνάμεων και οι Επεμβάσεις τους στο Μακεδονικό κατά το Έτος 1905 
  7. Η Οργάνωση τού Ελληνισμού στην Ανατολική Μακεδονία
  8. Η Ελληνική Οργάνωση στην Μακεδονία