ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΤΗΣ ΚΑΤΩ ΙΤΑΛΙΑΣ
(μέσα από μια εικαστική ματιά)

«ΞΥΛΙΝΟ ΠΕΡΙΣΤΕΡΙ»

Καθαροδευτέρα, δρώμενη τριλογία με φαλλοφόρια, κούλουμα, χαρταετούς. Ο γιορταστές τραγουδάνε:

«Έφυγεν η Αποκριά,
με γλέντια, με παιγνίδια,
κι εμπήκεν η Σαρακοστή
μ’ ελιές και με κρομμύδια».

Αντιφώνημα από τον άλλο χορό:

«Τ’ ακούτε τι παρήγγειλεν,
η Καθαρή Δευτέρα;
Πεθαίν’ ό κρέος, πέθανε,
ψυχομαχάει ό Τύρος,
σηκώνει ό Πράσος την ουρά
κι ό Κρέμμυδος τα γένια».

Και παίρνει την απάντηση:

«Εψώφησε ό Λουκάνικος,
ψυχομαχάει ό Τύρος,
κι η Βρούβα, η παλιόβρουβα,
στέκεται στην καβάλα,
να πέσει στην τσουκάλα».

Κι ή Αποκριά, πού παρομοιάζεται με γριά, τ’ ακούει:

«Μωρή γριά κατσικομούρα,
κατσουφλιάρα και καμπούρα
μέσ’ τον Άδη κατεβαίνεις
κι άντρ’ ακόμα μάς γυρεύεις;;;
— Να ψυχομαχώ στο στρώμα,
άντρα θα γυρεύω ακόμα…»

Και για το μασκαρά μοιρολογάνε:

«Μουτζούρη τον επήγανε,
μουτζούρη τον εθάψανε
και γράφανε στην άκρη:
Εδώ κοιμάται ήσυχα,
ένας μεγάλος φουκαράς,
πού η δουλειά τον ήτανε
να είναι μασκαράς,
μια φορά το χρόνο, μόνο!»

Ο φαλλοφόρος εξακολουθεί να παινεύει την Αποκριά:

«Το βρακί σου έχει τρύπα,
κι από μέσα τρέχει γλύκα…»

Στην παλιά Μεγάλη Ελλάδα, στη σημερινή Νότια Ιταλία, όπου οι ελληνικές αποικίες από την αρχαιότητα, στον Τάραντα, καθώς γυρίζανε οι ψαρότρατες τα ψαροκάικα από το Ιόνιο πέλαγο, προσπερνούσανε το φρουρημένο νησάκι στη μπούκα και μπαίνανε στο πόρτο, πριν λιμανοδέσουνε, γλάροι πετούσανε από πάνω τους και ξεφωνίζανε. Ανάμεσά τους ένας μεγαλόγλαρος, σαν αυτούς τούς ωκεανίσιους άλμπατρος με σωληνένια ρουθούνια. Ήτανε το «ξύλινο περιστέρι», ό σημερινός χαρταετός την Καθαροδευτέρα, πού πρώτος έφτιαξε ένας σπουδαίος Έλληνας επιστήμονας ό Ταραντίνος Αρχύτας και πρωτοπέταξε στον αγέρα τον 5ο αιώνα π.Χ., κι όχι αυτός πού λένε πώς μάς ήρθε από την Άπω Ανατολή, την Ιαπωνία, την Κίνα, την Ινδονησία, την Κορέα. Αυτές οι χώρες πήρανε το χαρταετό από τον Τάραντα και τον ξαπλώσανε σ’ όλο τον κόσμο, γιατί είχανε μάθει να φτιάχνουνε χαρτί.

*********

Η συνέχεια του κειμένου ΕΔΩ

.

Τσακωνική διάλεκτος  η επιβίωση της αρχαίας λακωνικής

Τα τσακώνικα είναι επιβίωση της αρχαίας Λακωνικής και το μοναδικό γλωσσικό ιδίωμα, από αυτά που κρατούν από τις αρχαίες ελληνικές διαλέκτους, το οποίο έμεινε ζωντανό- δηλαδή ομιλούμενο- τουλάχιστον στον Ελλαδικό χώρο. (Εκτός του Ελλαδικού χώρου παρόμοιους δεσμούς έχουν η Ποντιακή, η Καππαδοκική και τα Ελληνικά της Νότιας Ιταλίας). Η σπανιότητα οφείλεται στο γεγονός ότι από τον 3ο αιώνα π.Χ. και εντεύθεν, όπως είναι γνωστό, επικράτησε στον ελληνικό κόσμο η Αλεξανδρινή ή Ελληνιστική Κοινή, που προήλθε από την Αττική διάλεκτο και είχε υπερδιαλεκτικό χαρακτήρα.
Διάδοχός της ήταν η Μεσαιωνική ελληνική (6ος 18ος αι.) που εξελίχθηκε στη σημερινή Νέα Ελληνική. Ετσι, τα τσακώνικα θεωρούνται παραφθορά και εξέλιξη της αρχαίας Λακωνικής, αναμεμιγμένη με όλες τις επιρροές της ελληνικής γλώσσας κατά την εξέλιξή της μέχρι σήμερα. Ομιλείται στις περιοχές της Κυνουρίας όπου υπάρχει τσακώνικος πληθυσμός, δηλαδή στον Τυρό, τα Σαπουνακαίικα, τα Μέλανα, τον Αγιο Ανδρέα, την Πραματευτή, τη Βασκίνα, το Λιβάδι, τη Σαμπατική, τον Πραστό, τη Σίταινα και την Καστάνιτσα.
Από τα υπάρχοντα στοιχεία φαίνεται ότι τα τσακώνικα μιλήθηκαν κατά το παρελθόν και εκτός των ορίων της σημερινής Τσακωνιάς, όπως, για παράδειγμα, στη γειτονική περιοχή της Λακωνίας, αλλά και στις τσακώνικες αποικίες. Η τελευταία εκτίμηση στηρίζεται στην πρόσφατη -σχετικά- αποκάλυψη ότι στα χωριά Βάτικα και Χαβουτσί, των ανατολικών παραλίων της θάλασσας του Μαρμαρά, όπου ήταν συγκεντρωμένοι Τσάκωνες, μέχρι του έτους 1924 τουλάχιστον ήταν σε χρήση τα τσακώνικα. Σήμερα, βέβαια, η χρήση αυτού του ιδιώματος έχει υποχωρήσει αισθητά. Υπολογίζεται ότι το μιλούν (από μέτρια έως καλά) έως και 2.000 κάτοικοι της Τσακωνιάς, που οι περισσότεροι είναι υπερήλικες. Αξίζει να σημειωθεί πως μέχρι το 1997 τα τσακώνικα διδάσκονταν στο Γυμνάσιο του Τυρού από ντόπιους καθηγητές. Τα κυριότερα γλωσσικά στοιχεία που αποδεικνύουν ότι η Τσακωνική έχει στενούς δεσμούς με την Αρχαία Λακωνική είναι:

……………………………………..

Η συνέχεια του κειμένου ΕΔΩ

.

ΤΑ ΔΡΩΜΕΝΑ ΑΡΡΑΒΩΝΑ ΚΑΙ ΓΑΜΟΥ ΣΤΗΝ ΚΑΠΠΑΔΟΚΙΑ

Γενικά
Εξέχουσα θέση ανάμεσα στα πολυάριθμα Καππαδοκικά έθιμα κατέχουν αυτά που αφορούν τον γάμο, μιας και αναγνωρίζεται η ζωτική του σημασία όχι μόνο ως θεμελίου της οικογένειας, της διαιώνισης του ανθρώπινου είδους, αλλά και αυτής της κοινωνικής διάρθρωσης…
Έθιμα που αναδεικνύονται στο διάβα του χρόνου, που με αξιοσημείωτη συνοχή «μεταφέρουν» το γεγονός, συμβάλλουν στην περαιτέρω σύσφιξη των σχέσεων, την ενίσχυση της ομάδας…
Με μια αξιοθαύμαστη μοναδικότητα, αυτήν της «ράτσας», μιας παράδοσης αρχέγονης που ξεκινά από το «τότε», μη προσδιορισμένης μεν ακριβώς, ούτε καταγεγραμμένης βιβλιογραφικώς αλλά… αλλά τηρουμένης με θρησκευτική ευλάβεια, με αρχές, κανόνες και τύπους αναλλοίωτους στο διάβα του χρόνου από όλους, συστηματικά και αδιάλειπτα.
Βασικός σκοπός και επιδίωξη:
Μα η διατήρηση των πολύτιμων, η ενεργή συμμετοχή της κληροδοτημένης παράδοσης στο εκάστοτε σήμερα, η αποφυγή αλλοτρίωσης της εθνικής ταυτότητας, η αφομοίωση γνώσεων και αξιών πολλών γενεών…
Και το σημαντικότερο.
Θεωρούσαν και εξακολουθούν, ίσαμε σήμερα, τον γάμο ως ένα από τα κορυφαία γεγονότα της ζωής τους, σημαντικότατο σταθμό από τον οποίο εκπορεύονταν η χαρά και η ευτυχία, η δημιουργικότητα, η ζωντάνια της ζωής… Γι’ αυτό και τον ονόμαζαν και «χαρά»…

…………………………………………………..

Η συνέχεια του κειμένου ΕΔΩ

.

Μέσα στους αιώνες πού πέρασαν χωρίς ελεύθερο εθνικό βίο και προπαντός στη διάρκεια τής Οθωμανικής κυριαρχίας, οι Έλληνες εύρισκαν πάντα κάποιο τρόπο να διατηρούν τις παραδόσεις τους. Πολλές φορές για να μην προκαλέσουν την απαγόρευση τού Διοικητή τής Περιφέρειας, εκμεταλλεύονταν την Αποκριά». «Έχουμε γι’ αυτό ορισμένα παραδείγματα από τούς χορούς τής «Μπούλας» τής Νάουσας (Μακεδονία), καθώς και από άλλες περιοχές και ορισμένες αποκριάτικες συνήθειες των Ποντίων.

ΠΟΝΤΟΣ
Σε ορισμένα μέρη τού Πόντου, συνήθιζαν να «μασκαρεύονται» με φουστανέλλα και περικεφαλαία τού Μεγάλου Αλεξάνδρου. Αναθύμημα τού «χιτώνα» ή φουστανέλλα των νεωτέρων Ελλήνων και αναθύμημα τής Ελληνικής Αυτοκρατορίας ή περικεφαλαία τού Μεγάλου Αλεξάνδρου. Εξήντα περίπου άνθρωποι μασκαρεμένοι, ανέβαιναν στ’ άλογα για το τελικό πανηγύρι τής «αποκριάς» και με διάφορα παραγγέλματα, γεμάτοι ενθουσιασμό, μιμούνταν την «πορεία τού Μεγάλου Αλεξάνδρου». Αυτά τα απομεινάρια υπάρχουν ακόμα σε μερικά χωριά τής Μακεδονίας πού εγκαταστάθηκαν Πόντιοι.
Δυστυχώς είτε από έλλειψη χρημάτων, είτε γιατί δεν τα χρειάζονται πια αυτά γιατί βρίσκονται σε ελληνικό έδαφος, έχουν πάψει να διοργανώνουν αυτούς τούς χορούς τα τελευταία χρόνια. Σε τρία απ’ αυτά τα χωριά πού πήγα για έρευνα το 1962, μού έλεγαν οι γεροντότεροι, με κάποια πίκρα, πώς «εδώ και δύο τρία χρόνια δεν τούς διοργανώνουμε πια, γιατί δεν έχουμε τα χρήματα».
Υπάρχει ένας αποκριάτικος χορός των Ποντίων με φουστανέλλες και περικεφαλαίες τού Μεγάλου Αλεξάνδρου και με προστάγματα από έναν πού είναι επικεφαλής. Όπως μάς είπαν οι Πόντιοι πού συνεργάστηκαν μαζί μας αυτός ό χορός έμοιαζε με μιά πομπή από άντρες και γυναίκες τις οποίες οι άντρες προσπαθούσαν να προστατέψουν από κάποιον εχθρό. Για να μάθουμε όμως τον χορό και το περιεχόμενό του έπρεπε, όπως μάς είπαν, να βρούμε τον άνθρωπο τού Πόντου πού τον ξέρει και θυμάται τα προστάγματα, γιατί χωρίς προστάγματα. . . δεν υπάρχει χορός. Παρακαλέσαμε, ερευνήσαμε, και μετά πολλά βρέθηκε ό ειδικός πού ήρθε να μάς δείξει και να μάς μάθει το χορό.
Μερικοί άνθρωποι έχουν το θεϊκό δώρο να χορεύουν όχι για να διασκεδάσουν, αλλά σα να πρόκειται για τελετουργία. Αυτοί οι άνθρωποι συνήθως, είτε άντρες είναι είτε γυναίκες, μπορούν ν’ αποδώσουν πιο εντυπωσιακά από τούς άλλους το χορό, ακριβώς γιατί αισθάνονται ένα δέος. Και μόνον όταν τύχει να δει κανείς χορό να χορεύεται μ’ αυτό τον τρόπο μπορεί να βοηθηθεί και να δει ή να αισθανθεί πιο έντονα εκείνο πού ενδεχόμενα περιέχει ή εκφράζει ό χορός και το έθιμο.
Μελετώντας δε έπειτα άλλους πρωτοπόρους, ειδικούς λαογράφους και αρχαιολόγους, να κατασταλάξει στο «αν» και «κατά πόσο» βρίσκεται στα ίχνη κάποιου αρχαίου μύθου, κάποιου αρχαίου γεγονότος. Αλλά βέβαια θέλει πολλή προσοχή, πολλή αυστηρότητα και πολλή μελέτη. Και το καταστάλαγμα αργεί. Γιατί το θέμα πού μπορεί να βρεθεί είναι σκεπασμένο από ποικίλα στρώματα αλλοιώσεων.

ΜΥΘΟΣ ΔΗΜΗΤΡΑΣ – ΠΕΡΣΕΦΟΝΗΣ
Τούς αρχαιολόγους, τούς μελετητές, τούς λαογράφους και κείνους ακόμα τούς ταξιδιώτες, πού καταγίνηκαν με την Ελλάδα μέσα στους αιώνες, ακόμα και κείνους πού αρπάζανε και μεταφέρανε στον τόπο τους αρχαία αντικείμενα και ολόκληρα αγάλματα — πρέπει να τούς ευχαριστούμε, γιατί έτσι διασωθήκανε ορισμένα κείμενα και ακόμα και αυτά τα αγάλματα πού βρίσκονται στα διάφορα Μουσεία τού κόσμου.

…………………………

Η συνέχεια του κειμένου ΕΔΩ

.