,
,
Βαλλιάνου Ελένη (1909-15/8/1944) – Η ηρωίδα τής ομογένειας και η επιστολή – μαρτυρία τής μητέρας της, Δανάης.
……….Στις 15 Αυγούστου 1944, μετά από ημέρες βασανιστηρίων και ανακρίσεων από τούς Γερμανούς τής Γκεστάπο, η 35χρονη Ελένη Βαλλιάνου, Ελληνίδα τής ομογένειας και απόγονος τού Κεφαλλονίτη Τραπεζίτη, εφοπλιστή και εθνικού ευεργέτη, Παναγή Βαλλιάνου, εκτελέστηκε στις όχθες ενός ποταμού μαζί με άλλους κρατούμενους, λόγω τής συμμετοχής της στην Γαλλική αντίσταση. Παρ’ όλα τα βασανιστήρια, αυτή η γυναίκα που μεγάλωσε σ’ ένα πλούσιο περιβάλλον χωρίς να τής λείψει τίποτα, έδειξε μία ψυχική γενναιότητα που την ανέδειξε σε ηρωίδα και τιμάτε τόσο στον τόπο που θυσιάστηκε (την Γαλλία), όσο και στην Αγγλία. Είχε συλληφθεί στα τέλη Ιουλίου. Χάρις στην ιστορικό Μωρίν Έμερσον, η δράση της και η προσφορά της αναγνωρίστηκε και από το Αυτοκρατορικό Πολεμικό Μουσείο τού Λονδίνου, το οποίο και την περιλαμβάνει στα αρχεία του. Στο βιβλίο «Πίσω από τις γραμμές» (Behind The Lines) τού Ανδρέα Κάρολ (Andrew Carroll), έχει δημοσιευθεί επιστολή τής μητέρας της, Δανάης Βαλλιάνου τω γένος Μεταξά, στην οποία (απευθυνόμενη σε οικογενειακό φίλο), περιγράφει τον απάνθρωπο τρόπο που οι Ναζί φέρθηκαν στην κόρη της όταν την αιχμαλώτισαν.
Λίγα λόγια γιά την ηρωίδα πριν το επιλεγμένο απόσπασμα τής επιστολής.
……….Η Ελένη γεννήθηκε από Έλληνες γονείς με καταγωγή από την Κεφαλλονιά, τον Μαρίνο Βαλλιάνο και την Δανάη Βαλλιάνου τω γένος Μεταξά. Η πλούσια οικογένειά της, που είχε σχέση με την εμπορική ναυτιλία και τον τραπεζικό κλάδο, είχε στενούς δεσμούς με την Αγγλία. Υπάρχει ένας τάφος Βαλλιάνου στο νεκροταφείο τού Γουέστ Νόργουντ (West Norwood), στο Λονδίνο. Γεννήθηκε το 1909 στο Παρίσι, αλλά η οικογένειά της εγκαταστάθηκε στην Αγγλία, στο σπίτι που ονομάζεται Λα Γκράντζ (La Grange) στο Άσκοτ (Ascot) κοντά στο Γουίνσδορ (Windsor). Το 1924 η οικογένεια τής Ελένης μετακόμισε στις Κάννες, στην νότια Γαλλία, αλλά η Ελένη (Ιλέϊν στα αγγλικά) παρέμεινε στην Αγγλία ως οικότροφος στο σχολείο τού Αγίου Γεωργίου στο Άσκοτ (Ascot). Μιλούσε άπταιστα τα γαλλικά, έχοντας όμως λόγω τής εκπαιδεύσεώς της, μία αγγλική προφορά, γιά την οποία η Γερμανοί που την συνέλαβαν το 1944, την αποκαλούσαν « βρωμοαγγλίδα».
……….Στις Κάννες, οι Βαλλιάνοι έχτισαν μία εντυπωσιακή βίλα σε μία μεγάλη έκταση γης, την Σάμπφλορί (Champfleuri).
……….Το 1927, η Ελένη τελείωσε τις σπουδές της στο Άσκοτ και επανασυνδέθηκε με την οικογένειά της στις Κάννες. Εκεί ζούσε την τυπική αλλά και ανέμελη ζωή ενός νεαρού προνομιούχου κοριτσιού τής Γαλλικής Ριβιέρας τής δεκαετίας τού ’30. Αυτή η ανεμελιά χάθηκε με την κήρυξη τού πολέμου, τον Σεπτέμβριο τού 1939. Η ομογένεια κατά μήκος τής ακτής, ιδιαίτερα στις Κάννες, έλαβε δράση συμμετέχοντας σε επιτροπές ενίσχυσης και βοήθειας τού πολέμου. Αλλά όταν μερικούς μήνες αργότερα ο γερμανικός στρατός εισήλθε στην Γαλλία, η συντριπτική πλειοψηφία αυτών των αποδήμων Ελλήνων εγκατέλειψαν την Κυανή Ακτή. Όχι όμως και οι Βαλλιάνοι. Σημειωτέον ότι ο ένας από τούς αδελφούς τής Ελένης, ήταν αιχμάλωτος πολέμου.
……….Οι Βαλλιάνοι κράτησαν χαμηλούς τόνους, διότι ήταν γνωστό ότι ήταν αντιναζί και εναντίον τής κυβερνήσεως Βισύ. Το 1941, η Ελένη έγινε ο τοπικός διοργανωτής μίας οργάνωσης βοήθειας, που φρόντιζε τα ορφανά και τις οικογένειες των χαμένων στρατιωτών και κρατουμένων πολέμου. Καθώς προχωρούσε ο πόλεμος, και σχεδόν όλοι υπέφεραν από την πείνα, η Ελένη, κάθε εβδομάδα, έπαιρνε ομάδες παιδιών στο εστιατόριο, όπου τούς πρόσφερε ένα καλό γεύμα, σπάνιο γιά εκείνη την εποχή. Ήταν γενναιόδωρη και υλικά, προσφέροντας όμως και ηθική συμπαράσταση, ενώ ποτέ δεν αμφέβαλε γιά την τελική νίκη των Συμμάχων.
……….Το 1943, η καταπίεση στην Νότια Γαλλία αυξήθηκε καθώς οι Σύμμαχοι εισέβαλαν στην Βόρεια Αφρική, η Ιταλία συνθηκολόγησε και ο γερμανικός στρατός κατέλαβε ολόκληρη την ελεύθερη ζώνη τής Γαλλίας. Γιά την Ελένη πλέον ο εθελοντισμός δεν ήταν αρκετός και έτσι, εν αγνοία των γονέων της, εντάχθηκε στην Αντίσταση. Έκρυβε και μετέφερε μηνύματα γιά αντιστασιακές ομάδες στην περιοχή τής Νίκαιας στούς κούφιους σωλήνες τής αναπηρικής καρέκλας τού άλλου της αδελφού, Στέφανου. Ταυτοχρόνως ο πατέρας της, Μαρίνος Βαλλιάνος, αποσπούσε πληροφορίες από Γερμανούς αξιωματικούς και τις μετέδιδε στον σύνδεσμό του στην Αγγλία, Γεώργιο Ροδοκανάκη. Μέχρι την σύλληψη τής Ελένης από τούς Γερμανούς, κανείς από τούς δύο (πατέρας και κόρη) δεν γνώριζε την ταυτόχρονη συμμετοχή στην αντίσταση.
……….Αφού οι σύμμαχοι απομάκρυναν τούς Γερμανούς από την Γαλλία, η μητέρα τής Ελένης, Δανάη, ένιωσε ασφαλής γιά να γράψει ένα μακρύ και γεμάτο συναισθηματική ένταση γράμμα σε φίλο στην Μεγάλη Βρετανία, γιά τα τέσσερα χρόνια γερμανικής κατοχής. Αναφέρθηκε στην βαρβαρότητα των στρατιωτών τής Γκεστάπο και την αποφασιστικότητα με την οποία άνδρες και γυναίκες, μεταξύ αυτών και η κόρη της, υπηρέτησαν ενεργά την Αντίσταση.
Επιλεγμένο απόσπασμα επιστολής τής Δανάης Βαλλιάνου, από το βιβλίο «Πίσω από τις γραμμές» (Behind The Lines) τού Ανδρέα Κάρολ (Andrew Carroll), βασισμένο σε έρευνα και συλλογή τού συγγραφέα των πλέον συγκλονιστικών επιστολών που γράφτηκαν κατά την διάρκεια τού Β΄Π.Π. Σε αυτές συμπεριλαμβάνεται και το γράμμα τής Δανάης Βαλλιάνου, μητέρας τής ηρωίδος Ελένης Βαλλιάνου.
……….«Αγαπητέ κύριε Άντριους, με όλη μας την καρδιά σάς ευχαριστούμε γιά το υπέροχο γράμμα σας κι εσάς και την κυρία Άντριους. Είμαστε πολύ συγκινημένοι από την μεγάλη και ειλικρινή σας συμπάθεια. Σάς παρακαλώ ευχαριστείστε την κόρη σας γιά το τρυφερό και όμορφό της γράμμα. (…) Δεν χρειάζεται να σάς επαναλάβω την αγωνία μας και τον πόνο μας. Μάς συνέλαβαν την ίδια ημέρα που συνέλαβαν και την Ελένη, όμως όχι στο ίδιο μέρος. Είχαμε την μεγάλη τύχη να την δούμε τρείς φορές κατά την διάρκεια τής αιχμαλωσίας μας. Μία φορά στην αυλή έξω από τις φυλακές Γκράς πριν αναχωρήσουμε γιά την Νίκαια, και δύο φορές στα κελιά τής Γκεστάπο στην Νίκαια ή ορθότερα στο Σιμιέζ, πιό έξω από την Νίκαια.
……….Στην φυλακή τής Νίκαιας μάς κρατούσαν χωριστά, σε διαφορετικά κελιά μαζί με τρείς άλλους κρατούμενους. Κανείς δολοφόνος και εγκληματίας στην Αγγλία θα κρατείτο σε τέτοιο βρωμερό μέρος. Γεμάτο έντομα και σχεδόν χωρίς τροφή. Κανείς δεν θα μπορούσε να αντέξει τέτοιες συνθήκες γιά πολύ και πολλοί κρατούμενοι πέθαναν μετά από μερικούς μήνες. Η Γκεστάπο γνώριζε ότι είχαμε σχέσεις και με την Αγγλία και πιθανόν γνώριζε και το έργο προπαγάνδας μας.
……….Ο πραγματικός λόγος τής σύλληψής μας νομίζω ότι ήταν γιά να βασανίσουν την κόρη μας ακόμη περισσότερο, έτσι ώστε ο ψυχικός μας πόνος να την «σπάσει» . Μάς κτύπησαν μπροστά της και παρόλο που λάτρευε τον πατέρα της και μένα, ποτέ δεν αποκάλυψε τα ονόματα των αρχηγών της και των συναγωνιστών της.
……….Ακόμη και τώρα μπορώ να δω το μικρό ταλαιπωρημένο της πρόσωπο, με δύο μεγάλα εγκαύματα και την αγωνία στα μάτια της. Δάκρυα έτρεχαν στα μάγουλά της, αλλά παρέμενε σιωπηλή. Προσευχήθηκα να μην λυγίσει παρ’ όλη την αγάπη της για μάς. Βλέπεις ποτέ δεν πρόδωσε τα ονόματα των συντρόφων της και δεν αποκάλυψε την θέση τού αρχηγείου· αν το έκανε, οι περισσότερες ομάδες τής αντίστασης θα διαλύονταν και τα μέλη τους θα βασανίζονταν και θα εκτελούνταν. Μού τα είπε αυτά ψιθυριστά στο κελί τής Γκεστάπο. Μιλούσαμε ψιθυρίζοντας γιατί γνωρίζαμε ότι οι Γερμανοί μάς κρατούσαν μαζί έχοντας μικρόφωνα τοποθετημένα. Το ίδιο έγινε και στις φυλακές των Κανών.
……….Μου είπε επίσης και το όνομα τής «σπουδαίας της φίλης» που την πρόδωσε. Η Ελένη ήταν τόσο πιστή στους φίλους της και δεν μπορούσε να πιστέψει αυτό το γεγονός, έως ότου είδε αυτή την γυναίκα να υπογράφει δήλωση και μία λίστα με ονόματα. Και σε μένα είχαν δώσει αυτήν την λίστα με τα ονόματα την οποία αρνήθηκα να υπογράψω. Αυτό είχε ως συνέπεια να χάσω τέσσερα δόντια… Ευτυχώς, αυτή η γυναίκα δεν γνώριζε γιά την θέση τού αρχηγείου τής αντίστασης και ορισμένα από τα ονόματα των πρακτόρων.
……….(…) Στις 14 Αυγούστου, αυτά τα κτήνη τού Χίμλερ είχαν ένα πάρτι σαμπάνιας και μετά κατέβηκαν στο υπόγειο. Εκεί πυροβόλησαν όλους τούς ανήμπορους αιχμαλώτους, μεταξύ αυτών και δύο νεαρά κορίτσια 19 και 20 ετών. Είδαμε πολύ αίμα στο πάτωμα και στα στρώματα. Το ένα, που είχα χρησιμοποιήσει στις 29,30 και 31 Ιουλίου, ήταν ποτισμένο στο αίμα. Είδαμε αναποδογυρισμένα έπιπλα και ματωμένα αποτυπώματα στους τοίχους.
……….(…) Βρήκαμε τον αγρότη που ήταν ο μοναδικός μάρτυρας των όσων διαδραματίστηκαν στις 15 Αυγούστου (την ημέρα που εκτελέστηκε η Ελένη Βαλλιάνου). Είδε τούς φυλακισμένους να σπρώχνονται από πράκτορες τής Γκεστάπο και Γερμανούς στρατιώτες, προς μία ψηλή όχθη στην άκρη ενός ποταμού. Άκουσε τα βάρβαρά τους γέλια καθώς οι ανήμποροι άνθρωποι έπεφταν. Έτρεξε προς την γέφυρα τής απέναντι όχθης. Εκεί κοντά, είδε δύο πολυβόλα κατά μήκος τού ποταμού. Άκουσε να ξερνάνε φωτιά τρείς φορές, και αμέσως μετά άκουσε τον πυροβολισμό ρεβόλβερ. Πολύ αργότερα, μαζί με έναν γείτονά του, αντίκρισαν ένα τρομερό θέαμα. Σώματα ανδρών και γυναικών βρίσκονταν σκορπισμένα παντού. Μερικοί προσπάθησαν να δραπετεύσουν και δολοφονήθηκαν με φρικτό τρόπο, ακόμη και με μαχαιριές καθώς ήταν πεσμένοι.
……….Η κόρη μου δεν προσπάθησε να το σκάσει (από τον τρόπο και το σημείο που ήταν πεσμένη). Το πρόσωπό της ήταν καλυμμένο με αίμα (πάνω στα όμορφα μαλλιά της) και στο πίσω μέρος τού κρανίου της, υπήρχε μία τεράστια τρύπα από το ρεβόλβερ. (Όταν τοποθετήθηκε στο φέρετρό της, το χεράκι της ήταν αποκολλημένο).
……….Γιά να επιστρέψω στις φρικτές φωτογραφίες που βρήκαμε, ανάμεσά τους ήταν και τού παιδιού μου, τραβηγμένη μετά τον θάνατό της. Όταν έφυγε από το δωμάτιό μου στις 29 Ιουλίου, ήταν τόσο φρέσκια και χαρούμενη. Τα όμορφα μαλλιά της ήταν περιποιημένα· φορούσε ένα καινούργιο φόρεμα και με ρώτησε εάν μού άρεσε! Το μόνο που αναγνώρισα σε αυτήν την φωτογραφία ήταν το φόρεμα, γιατί οι Γερμανοί είχαν καταστρέψει το πρόσωπό της !
……….Έπρεπε να αντικρίσουμε όλη αυτή την φρίκη γιατί αυτός ήταν ο μόνος τρόπος να πούμε την αλήθεια χωρίς να κατηγορηθούμε ότι υπερβάλλουμε. Αν κάποιος άνδρας ή γυναίκα στην Αγγλία δει ποτέ αυτές τις φωτογραφίες, βάλτε τον να σκεφτεί ότι αυτό το κορίτσι ή αυτό το αγόρι ίσως ήταν δικό τους εάν οι Γερμανοί κέρδιζαν τον πόλεμο!
(…) Ακούμε στο ραδιόφωνο ανθρώπους να βγάζουν λόγους και να λένε:
«Πρέπει να είμαστε ευγενικοί με τούς Γερμανούς μετά τον Πόλεμο», «Δεν πρέπει να υπάρχει μίσος ! Στο κάτω κάτω και οι Γερμανοί άνθρωποι είναι !»
……….Μπορώ να απαντήσω με σιγουριά. Όχι! Δεν είμαι μία υστερική γυναίκα τρελαμένη από το μίσος επειδή το παιδί μου δολοφονήθηκε από τούς Γερμανούς ! Απλώς δηλώνω ότι εάν δεν έχεις ζήσει σε πόλεις που βρίσκονταν υπό Γερμανική κατοχή δεν μπορείς να καταλάβεις τι αυτό σημαίνει !
Το «να είστε καλοί με τους Γερμανούς», κάθεται στον λαιμό μας !!!
……….Αυτοί οι Γερμανοί δεν είναι άνθρωποι ! Όταν έφυγαν από τις Κάνες, εσκεμμένα πυρπόλησαν σπίτια και ολόκληρα χωριά. Συμπεριφέρθηκαν σαν άγριοι. Ακόμη κοιτάμε πίσω μας όταν μιλάμε σε φίλους και ακόμη τρέμουμε όταν χτυπήσει το κουδούνι τής πόρτας πολύ δυνατά ! Τα γερμανικά αυτοκίνητα ήλθαν στο σπίτι μας δύο φορές γιά να μάς συλλάβουν. Την πρώτη φορά ισχυρίσθηκαν ότι ο άνδρας μου ήταν Εβραίος. Η κατηγορία ήταν γελοία και ο ίδιος επέστρεψε, αλλά πόσο υποφέραμε μέχρι να επιστρέψει.
……….Ήλθαν δύο φορές γιά να κατασχέσουν το σπίτι, βανδάλισαν και είπαν ότι θα επιστρέψουν. Ευτυχώς την επόμενη ημέρα βρήκαν σπίτια κοντά σε εμάς που τούς ταίριαζαν καλύτερα. Έγιναν γείτονές μας και μάς περικύκλωσαν. Περιφέρονταν στον κήπο μας νύχτα και μέρα. Έκοψαν τα δέντρα μας, έκλεψαν τα φρούτα μας, έσπασαν πέτρινα καθίσματα και δεν μπορούσαμε να διαμαρτυρηθούμε !
……….Αλλά και οι Γερμανίδες ήταν εξίσου μοχθηρές. Γελούσαν όταν έβλεπαν τούς φυλακισμένους στα φορτηγά! Γνωρίζω ότι βάσανα υπάρχουν σε κάθε χώρα και ότι η Αγγλία βομβαρδίστηκε. Αλλά αυτό που δεν γνωρίσατε, δόξα τω Θεώ ! είναι το να βασανίζεσαι αργά, να πεθαίνεις, και να βλέπεις Γερμανούς να γελάνε καθώς πεθαίνεις.
……….(…) Στις 13 Αυγούστου η κόρη μου κατόρθωσε να περάσει δύο γράμματα μέσω ενός φυλακισμένου που απελευθερώθηκε. Έγραφε γιά να μάς προειδοποιήσει ότι οι Γερμανοί ερχόντουσαν να μάς πάρουν και να μάς κρατήσουν έως το τέλος τού πολέμου. Ευτυχώς οι δρόμοι ήταν βομβαρδισμένοι και δεν ήταν βατοί. Το δεύτερο γράμμα ήταν γιά τον αρχηγό της….»
-
Μεταγλώττιση, επιμέλεια κειμένου και επεξεργασία εικόνων: «Ἑλληνικό Ἡμερολόγιο».
Copyright (©) «Ἑλληνικὸ Ἡμερολόγιο»
Πηγές: