,
.
ΑΤΤΙΛΑΣ – Τὸ σύμβολο τῆς θηριωδίας (434-453 μ.Χ.)
……….Ο Αττίλας ήταν γόνος μιάς από τις πλέον βάρβαρες φυλές τής αρχαιότητας και η κληρονομικότητά του τον ωθούσε στην λεηλασία και στην καταστροφή. Μετά από μακροχρόνιους αγώνες, κατόρθωσε να ενώσει τις διάφορες φυλές των Ούννων οι οποίες ήταν διασκορπισμένες στην Ευρώπη και την Ασία και να επιβάλει την κυριαρχία του σε μία μεγάλη έκταση στην οποία κατοικούσαν διάφορες φυλές όπως οι Γερμανοί, οι Δάκες, οι Παννόνιοι και οι Σκύθες. Το ανάστημά του ήταν μικρό, με πλατύ στέρνο και μεγάλο κεφάλι. Τα μάτια του ήταν λοξά και μικρά, το γένι του αραιό και η μύτη του πλατιά.
……….Κανένας από τούς κατακτητές τού παρελθόντος δεν άφησε τόσο ζοφερή ανάμνηση όπως ο Αττίλας. Έγινε σύμβολο θηριωδίας σε τέτοιο σημείο ώστε στο όνομά του να προστεθεί ο τίτλος «Μάστιξ τού Θεού». Το όνομά του συνδέθηκε με τις επιδρομές των Ούννων στο Δυτικό και Ανατολικό τμήμα τής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας οι οποίες έσπειραν τον τρόμο και την καταστροφή. Πολλές χώρες υποχρεώθηκαν να καταβάλλουν επί μακρό χρονικό διάστημα φόρο υποτελείας μεταξύ αυτών και η Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Ο Αττίλας επεδίωξε και πέτυχε συμμαχία με τον Κινέζο αυτοκράτορα έτσι ώστε να εξασφαλίσει τα νώτα του γιά να μπορέσει ανενόχλητος να στραφεί εναντίον τής Κωνσταντινουπόλεως και τής Ρώμης. Παρ’ όλο που δεν τού έλειπε το φυσικό θάρρος, απέφευγε να συμμετέχει προσωπικά στις μάχες, προτιμώντας να τις διευθύνει από μακριά. Αυτό όμως δεν τον εμπόδιζε μετά την νίκη να φέρεται σκληρότατα στον εχθρό όταν αυτός είχε προβάλλει αντίσταση.
……….Τις μεγάλες πολεμικές του εκστρατείες άρχισε με επίθεση εναντίον τού Αυτοκράτορα τής Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, Θεοδοσίου Β΄.
……….Στον θρόνο ανέβηκε σε νεαρή ηλικία μαζί με τον αδελφό του Μπλέντα το 434 μ.Χ. διαδεχόμενος τον θείο του Ρούα, ο οποίος είχε πεθάνει λίγο πριν εκστρατεύσει εναντίον τού Βυζαντίου. Ο μεγαλύτερος αδελφός του, Μπλέντας, δεν είχε τις δικές του ικανότητες και προτιμούσε να περνά τον καιρό του με διασκεδάσεις.
……….Ο Αυτοκράτωρ Θεοδόσιος Β΄, θέλοντας να εξακριβώσει τις προθέσεις τού Αττίλα, έστειλε δύο πρέσβεις. Στην συνάντηση η οποία πραγματοποιήθηκε κοντά στα τείχη τού Μάργου (πόλη τής Μοισίας σημαντικό εμπορικό κέντρο τής εποχής), ο Μπλέντας ήταν παρών αλλά δεν πρόφερε λέξη). Ο Αττίλας εξέφρασε πολλά παράπονα και διατύπωσε πολλές αξιώσεις γνωρίζοντας ότι η Αυτοκρατορίας μας είχε δεχθεί να πληρώνει στον Ρούα 350 λίτρες χρυσό, εξασφαλίζοντας την ειρήνη. Ο νέος Ούννος βασιλιάς, έκρινε ανεπαρκή τον φόρο και πρότεινε τον διπλασιασμό του. Εκτός αυτού ζήτησε να διωχθούν από τα εδάφη τής Αυτοκρατορίας μας όσοι είχαν καταφύγει από τις παραδουνάβιες περιοχές ζητώντας ασφάλεια, καθώς και απελευθέρωση όλων των Ούννων αιχμαλώτων. Διαφορετικά θα έπρεπε να καταβληθούν επί πλέον οκτώ χρυσά νομίσματα γιά κάθε φυγάδα αιχμάλωτο που φιλοξενούσαν. Τέλος ο Αυτοκράτωρ Θεοδόσιος έπρεπε να υποσχεθεί ότι θα παρέμενε ουδέτερος στις διαμάχες των Ούννων με άλλους λαούς. Οι πρέσβεις τού Αυτοκράτορα Θεοδοσίου Β΄ κατέβαλαν προσπάθειες συμβιβασμού οι οποίες αποδείχθηκαν μάταιες, υποχωρώντας στο τέλος στις απαιτήσεις τού Ούννου. Αποτέλεσμα αυτής τής αποστολής ήταν η υπογραφή τής συνθήκης τού Μάργου το 435.
……….Παρά την συνθήκη, ο Θεοδόσιος Β΄ προχώρησε στην άμεση ενίσχυση των οχυρώσεων τής Βασιλεύουσας διότι ήταν αποφασισμένος να μην τηρήσει τούς όρους της, ιδιαίτερα σε αυτόν όπου έπρεπε να καταβάλλεται ετήσιος φόρος 700 λιτρών χρυσού στον Ούννο. Μετά την πρώτη καταβολή ο Αυτοκράτοράς μας, σταμάτησε. Ο Αττίλας τότε πολεμούσε στην Σκυθία, στην περιοχή τής σημερινής Κριμαίας και Κουμπάν, και ο Θεοδόσιος ήλπιζε ότι θα ήταν μακροχρόνιος πόλεμος. Πράγματι έως το 441 η Αυτοκρατορία μας δεν δέχθηκε Ουννικές επιθέσεις, όμως το καλοκαίρι αυτής τής χρονιάς οι Ούννοι εμφανίσθηκαν στον Δούναβη, κοντά στο σημερινό Βελιγράδι.
……….Μία ορδή τους επιτέθηκε στην ετήσια μεγάλη εμποροπανήγυρη σκορπώντας τον πανικό στον κόσμο που συμμετείχε. Οι βυζαντινοί φρουροί εκδιώχθηκαν, τα εκθέματα λεηλατήθηκαν και όσοι έμποροι προσπάθησαν να αντισταθούν φονεύθηκαν. Ακολούθησε διαμαρτυρία τού Θεοδοσίου μέσω τής διπλωματικής οδού γιά καταπάτηση τής συνθήκης τού Μάργου, στην οποία ο Αττίλας απάντησε ότι η επίθεση έγινε κατ’ εντολήν του με σκοπό να τιμωρηθεί ο βυζαντινός επίσκοπος τού Μάργου γιά την σύληση τάφων Ούννων βασιλιάδων στις όχθες τού Δούναβη (κάτι το οποίο ουδέποτε έγινε). Αρνούμενος να ζητήσει ικανοποίηση σύμφωνα με την ειρηνική διαδικασία τού πολιτισμένου Βυζαντίου, γνωρίζοντας ότι το πρόσχημα που επικαλέσθηκε θα κατέρρεε, πέρασε τον Δούναβη και ξεχύθηκε με τις ορδές του στα εδάφη τής Αυτοκρατορίας καταστρέφοντας πόλεις και χωριά. Οι βυζαντινές ακριτικές δυνάμεις υποχώρησαν προβάλλοντας όση αντίσταση μπορούσαν, ενώ τα κατοικημένα κέντρα παραδόθηκαν το ένα μετά το άλλο στην μανία των Ούννων. Η μεγάλη πόλις Βιμινάκιον τής Άνω Μοισίας (Κόστολατς, Σερβίας) καταστράφηκε ολοσχερώς. Όσοι πολίτες επέζησαν, αιχμαλωτίστηκαν και σύρθηκαν ως δούλοι. Την ίδια τύχη είχε και η πόλις τού Μάργου (Ποζάρεβατς Σερβίας). Ακολούθησε η Σιγγιδών (Βελιγράδι), το Σίρμιο, πρωτεύουσα τής Πανονίας (Σρέμσκα Μιτρόβιτσα).
……….Και ενώ το αμυντικό σύστημα τής συνοριακής γραμμής καταρρέει, ο Αττίλας αποφάσισε να ανακόψει την προέλασή του δεχόμενος να υπογράψει ανακωχή γιά το έτος 442. Στον χρόνο αυτό ο Θεοδόσιος Β΄ αναδιοργάνωσε τον στρατό και προσπάθησε να ενισχύσει την άμυνα των πόλεων. Το 443 ο Αττίλας εμφανίσθηκε και πάλι απαιτώντας την άμεση πληρωμή των φόρων και την παράδοση των αιχμαλώτων, λαμβάνοντας αρνητική απάντηση από τον Θεοδόσιο Β΄. Ακολούθησε ο όλεθρος στις πόλεις που βρέθηκαν μπροστά του. Η βάση τού στόλου μας στην πόλη Ρατιαρία στις όχθες τού Δούναβη λεηλατήθηκε. Την ίδια τύχη είχε και η Ναϊσσός, γενέτειρα τού Μεγάλου Κωνσταντίνου. Σειρά είχαν οι πόλεις τής Θράκης. Η Φιλιππούπολη, πόλη με μεγάλη στρατηγική σημασία γιά την Αυτοκρατορίας μας. Οι μάχες που ακολούθησαν με τον στρατό μας απέβησαν νικηφόρες γιά τον Αττίλα. Οι Ούννοι έφτασαν έως τα Στενά των Δαρδανελλίων όπου στην τελευταία μάχη που δόθηκε, ο βυζαντινός στρατός διαλύθηκε.
……….Εκτός από την Κωνσταντινούπολη η οποία προστατευόταν από τα τείχη της, η υπόλοιπη επικράτεια ήταν στο έλεος των βαρβάρων. Αντιλαμβανόμενος όμως ο Αττίλας ότι δεν μπορούσε ταυτόχρονα να εκπορθήσει την οχυρωμένη Βασιλεύουσα και να διατηρήσει τον έλεγχο στα εδάφη που κατέκτησε, πρότεινε ειρήνη. Στους όρους του, το Βυζάντιο όφειλε την καταβολή 6.000 λιτρών χρυσού γιά καθυστερούμενους φόρους και τον ετήσιο φόρο υποτελείας 2.100 λιτρών, τριπλάσιο από όσα είχαν συμφωνηθεί στην συνθήκη τού Μάργου. Η νέα εφήμερη συνθήκη υπογράφηκε το καλοκαίρι τού 443.
……….Το 447, θεωρώντας ότι η Αυτοκρατορία είχε εξασθενήσει λόγω συμφορών που είχαν συμβεί όπως σεισμοί, πρωτοφανές ψύχος, σιτοδεία, επιτέθηκε ξανά, αλλά αυτή την φορά στην σύγκρουση με τον βυζαντινό στρατό η νίκη του ήταν πύρεια. Με εξασθενημένο τον στρατό του ο Αττίλας δεν επιτέθηκε στην Κωνσταντινούπολη, αλλά στράφηκε στην λεηλασία των πόλεων.
……….Τότε εισέβαλε και στον Ελλαδικό χώρο, σταματώντας όμως στις Θερμοπύλες. Μετά από νέες διαπραγματεύσεις που ακολούθησαν, υπογράφηκε νέα συνθήκη το 448. Η Αυτοκρατορίας μας αναγκάστηκε τότε να παραιτηθεί από την συνοριακή γραμμή τού Δουνάβεως καθώς και των πόλεων και οχυρωματικών έργων που διατηρούσε στην μεγάλη αυτή πλωτή αρτηρία και να παραχωρήσει μία μεγάλη έκταση νοτίως τού ποταμού. Τέσσερεις βυζαντινές επαρχίες πέρασαν τότε στην κυριαρχία των Ούννων.
……….Σκεπτόμενοι τρόπους να απαλλαγούν από αυτή την λαίλαπα οι Βυζαντινοί αξιωματούχοι προσπάθησαν να εξαγοράσουν έναν από τούς κυριότερους συνεργάτες τού Αττίλα γιά να τον δολοφονήσει, αλλά απέτυχαν. Το 450 ο Αυτοκράτορας Θεοδόσιος Β΄ απεβίωσε και στον θρόνο ανήλθε ο σύζυγος τής αδελφής τού Θεοδοσίου, Μαρκιανός, άνδρας με διαφορετική ιδιοσυγκρασία, γενναίος πολεμιστής και αποφασισμένος να μην υποκύψει σε καμμία αξίωση των Ούννων. Άρχισε να προετοιμάζει τον στρατό και διέκοψε την καταβολή των φόρων. Όταν ο Αττίλας διαμαρτυρήθηκε, ο Μαρκιανός τού απάντησε «Έχω χρυσό γιά τούς φίλους μου και σίδερο γιά τούς εχθρούς μου».
……….Αντιλαμβανόμενος ότι η κατάσταση άλλαξε, ο Αττίλας δεν επέμεινε. Στράφηκε τότε κατά τού Δυτικού τμήματος τής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, διότι έτσι κι αλλιώς το εξαντλημένο και κατεστραμμένο ανατολικό της μέρος δεν είχε να τού προσφέρει πλέον πολλά.
……….Το 451, οι βαρβαρικές ορδές τού Αττίλα ξεχύθηκαν στην Γαλατία, πέρασαν τον Ρήνο, και κατέλαβαν την Βασιλεία, το Στρασβούργο, και μετά την πτώση τού φρουρίου τού Μέτς, στράφηκαν προς το Παρίσι, αλλά άλλαξαν κατεύθυνση διότι ο Αττίλας ήθελε να επιταχύνει την πορεία του προς νότο γιά να εμποδίσει την Ρώμη να συμμαχήσει με τούς Βησιγότθους. Δεν το κατόρθωσε όμως, διότι φτάνοντας στην Ορλεάνη αντιμετώπισε ισχυρή αντίσταση η οποία τον καθυστέρησε, με αποτέλεσμα να τον προλάβει ο βαρβαρικής επίσης καταγωγής Ρωμαίος στρατηγός Αέτιος. Οπισθοχώρησε τότε στον βορρά, με την στρατιά τού Αέτιου να τον ακολουθεί. Η σύγκρουση που πραγματοποιήθηκε στα τέλη Ιουνίου τού 451 στα Καταλανικά Πεδία, ήταν φοβερή και απάνθρωπη. Ο Αττίλας ηττήθηκε και οπισθοχώρησε αλλά την κρίσιμη στιγμή όπου ο Αέτιος μπορούσε να τον ισοπεδώσει, δεν επιτέθηκε. Γι’ αυτή του την απόφαση ο Αέτιος κατηγορήθηκε και κίνησε υποψίες, με αποτέλεσμα την δολοφονία του από τον ίδιο τον Αυτοκράτορα Ουαλεντιανό Γ΄.
……….Ο Αττίλας ανασυντάχθηκε και ετοιμάστηκε γιά νέα επίθεση κατά τής Ρώμης το 452, αλλά αυτή δεν πραγματοποιήθηκε γιατί ένα σώμα τού Αυτοκράτορα Μαρκιανού πέρασε αιφνιδιαστικά τον Δούναβη και εκμεταλλευόμενο την απουσία τού Αττίλα εισχώρησε βαθιά στα υπό Ουννική κατοχή εδάφη, υπερνικώντας την αντίσταση των τοπικών φρουρών. Αντιλαμβανόμενος τον κίνδυνο που απειλούσε τα νώτα του, ο Αττίλας εγκατέλειψε τα σχέδια γιά την Ρώμη και επέστρεψε με σκοπό να προετοιμάσει νέα εκστρατεία κατά τού Βυζαντίου. Τότε όμως, το 453, τον βρήκε ο θάνατος στο νυφικό κρεβάτι τής τριακοστής συζύγου του.
……….Δεκαέξι χρόνια μετά τον θάνατό του, η «αυτοκρατορία» του χάθηκε.
……….Ο Αττίλας θέλοντας να ιδρύσει μιά δικιά του αυτοκρατορία υιοθέτησε έναν «πολιτισμένο» τρόπο ζωής, επιβάλλοντας αυστηρή εθιμοτυπία, μιμούμενος σε ορισμένα σημεία την Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Έχοντας στόχο αυτό, δημιούργησε μία διοικητική υπηρεσία διατηρώντας διπλωματικές σχέσεις κυρίως με την Δυτική και Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Η έδρα τού βασιλείου του βρισκόταν στην σημερινή Ουγγαρία και η κυριαρχία του εκτινόταν από τον Καύκασο και την Κριμαία, φθάνοντας έως τα σημερινά σύνορα τής Γαλλίας και τής Δανίας, περικλείοντας μεγάλο μέρος τής σημερινής Ρωσίας και τής κεντρικής Ευρώπης.
……….Χαρακτηρίσθηκε ως σύμβολο τής θηριωδίας, αλλά υπάρχουν και λαοί που τον θαυμάζουν.
……….Στα πολεμικά τραγούδια και στον επικό κύκλο των Νιμπελούγκεν των Γερμανών, τραγουδήθηκαν τα κατορθώματά του. Τις τακτικές άλλωστε τρόμου τού Αττίλα γιά την εκμηδένιση κάθε αντιστάσεως, τις εφάρμοσαν στα μαρτυρικά χωριά τής κατεχόμενης Ελλάδας στον Β΄ παγκόσμιο πόλεμο.
……….Οι Ούγγροι παραδέχονταν τον Αττίλα γιά χριστιανό και τον συνέδεσαν με τις περιπέτειες τής πατρίδας τους, τού έθνους των Μαγυάρων.
……….Όσο γιά τούς τούρκους, εκτός τού ότι έδωσαν το όνομά του στην εισβολή τού 1974 στην μαρτυρική Κύπρο, σύμφωνα με δημοσίευμα τής Πομακικής εφημερίδας «Ζαγάλισα», “οι σύγχρονοι τούρκοι, πιστοί στις παραδόσεις τής κεντρικής Ασίας, τιμούν τον καταστροφέα Αττίλα δίνοντας με περηφάνεια το όνομά του σε νεογέννητα (συναντάται και στην Θράκη), σε οδούς πόλεων τής τουρκίας, σε πλοία και ιδρύματα. Και φυσικά η εισβολή στην Κύπρο το 1974, πήρε την ονομασία «Αττίλας», θέλοντας να θυμίσει πως αν και οι αιώνες έχουν περάσει, η τουρκική συμπεριφορά των απογόνων τού Αττίλα, παραμένει πάντοτε η ίδια…” (τεύχος 39, Μάρτιος 2010).
***
Πηγές :
-
1. Ο 3ος τόμος τής Εγκυκλοπαιδείας «ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΚΑΙ ΖΩΗ»
-
2. Ο Ζ΄ τόμος τής «ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ»
-
3. Το 10ο τεύχος του περιοδικού «Ιστορία Εικονογραφημένη», Απρίλιος 1968.
-
Επιμέλεια κειμένου και εικόνων : Ἑλληνικὸ Ἡμερολόγιο