,
,
Αφιόν Καραχισάρ (17-25 Σεπτεμβρίου 1921). Η επιθετική ενέργεια τού Α΄ Σώματος Στρατού και η νυχτερινή εγκατάλειψη των θέσεων από τους τούρκους.
.,
Εισαγωγή.
……….Πριν την εκδήλωση των τουρκικών επιθετικών ενεργειών τον μήνα Σεπτέμβριο, έχει προηγηθεί η διακοπή των επιχειρήσεων προς Άγκυρα στα τέλη Αυγούστου κατόπιν προτάσεως τής Στρατιάς αποχωρήσεως από τον Σαγγάριο και επιστροφής στις θέσεις εξορμήσεως.
……….Μεσολάβησαν συνεννοήσεις μεταξύ Στρατιάς και Κυβερνήσεως, κατά τις οποίες ο Πρωθυπουργός Γούναρης στις 28 Αυγούστου απάντησε ότι η Στρατιά έχει το ελεύθερο να αποφασίσει συμφώνως προς το στρατιωτικό συμφέρον, διατηρώντας όμως μία εδαφική έκταση έτσι ώστε να πιεσθεί ο αντίπαλος στις διαπραγματεύσεις γιά σύναψη ειρήνης.
……….Από τις 10 Σεπτεμβρίου 1921, η τουρκική στρατιά μετά την αποτυχία της να προσβάλει τα νώτα τής Ελληνικής Στρατιάς, κατά την σύμπτυξή της, προώθησε το ΙΙ Σώμα της προς Αφιόν Καραχισάρ, με το οποίο θα επιχειρούσε να απομονώσει και συντρίψει τις Ελληνικές Στρατιωτικές δυνάμεις τής περιοχής καταλαμβάνοντας την πόλη και αποκόπτοντας τις συγκοινωνίες με την Σμύρνη. Οι κινήσεις της όμως έγιναν αντιληπτές από την Ελληνική Στρατιά, η οποία ανέλαβε πρωτοβουλία .
16-17 Σεπτεμβρίου 1921 – Εκδήλωση επιθετικής ενέργειας των τούρκων.
……….Εν τω μεταξύ, στον τομέα τής ΙΙ Μεραρχίας τού Α΄ Σώματος Στρατού, σημειώνεται ζωηρή δράση αποσπασμάτων τουρκικού ιππικού τα οποία επιδιώκουν την λήψη επαφής. Γιά να τα απομακρύνει, η ΙΙ Μεραρχία προώθησε στο χωριό Αμπανάζ το 7ο Σύνταγμα Πεζικού, το οποίο κατέλαβε τα υψώματα στα ανατολικά τού χωριού. Από εκεί απώθησε δύναμη 1000 περίπου τούρκων ιππέων με ουλαμό πυροβολικού, οι οποίοι μετά από σύντομη μάχη συμπτύχθηκαν προς ανατολάς. Εν τω μεταξύ, η IV Μεραρχία υπό την διοίκηση του Συνταγματάρχου Μηχανικού Δημαρά Δημητρίου, συγκεντρώθηκε στο Αφιόν Καραχισάρ, ενώ το 49ο Σύνταγμα Πεζικού, μείον τάγμα, έφθασε στο Ινάς. (Τουρκικές επιθέσεις εκδηλώθηκαν ταυτοχρόνως και στην ορεινή περιοχή τού Μπόζ Ντάγ, βορείως τού Εσκή Σεχήρ στις 18/9, από ισχυρή δύναμη ιππικού, τις οποίες αντιμετώπισαν η Ανεξάρτητη Μεραρχία και το Γ΄ Σώμα Στρατού).
20 Σεπτεμβρίου 1921 – Η απόφαση τού Α΄ Σώματος Στρατού και οι πρώτες σκληρές μάχες.
……….Το Α΄ Σώμα Στρατού, μετά τις επιθετικές κινήσεις των τουρκικών δυνάμεων σε Αφιόν Καραχισάρ και Εσκή Σεχήρ, και τις πρώτες συγκρούσεις που σημειώθηκαν, αποφάσισε να αναλάβει την πρωτοβουλία των επιχειρήσεων. Διέταξε λοιπόν την Ι Μεραρχία να καταλάβει την γραμμή υψώματα βορειοανατολικώς Χαϊράμ Μπαμπά- υψώματα βορειοανατολικώς Αγιάς Ιν-Σινβιρλί Τεπέ-Ιν Τεπέ, την ΙΙ Μεραρχία να καταλάβει τα υψώματα ανατολικώς Κοζλουτζά και Τσικρίκ καθώς και τα γύρω από το Τσαλισλάρ, και, την IV να συντρέξει τον αγώνα τής ΙΙ Μεραρχίας, καταλαμβάνοντας με μικτό απόσπασμα το χωριό Τσαλτιράλ. Η επίθεση άρχισε αργά το πρωΐ και ακολούθησαν σκληρές συγκρούσεις.
……….Η αριστερή φάλαγγα τού 4ου Συντάγματος Πεζικού τής Ι Μεραρχίας κατέλαβε κατόπιν σκληρού αγώνα τα υψώματα βορειοανατολικώς τού Χαϊράμ Μπαμπά και Αγιάς Ιν. Η δεξιά φάλαγγα τού 1/38 Συντάγματος Ευζώνων κατέλαβε τα υψώματα Αγκίν Τεπέ φτάνοντας μέχρι τις νοτιοδυτικές πλαγιές τού υψώματος. Το 7ο Σύνταγμα Πεζικού τής ΙΙ Μεραρχίας κατέλαβε μετά από σκληρό αγώνα τις ψηλότερες κορυφές τού Γκιουζελίμ Ντάγ, οι οποίες δέσποζαν πάνω από την κοιλάδα τού Κουρού Ντερέ. Τουρκική προσπάθεια επανακαταλήψεως των υψωμάτων απέτυχε, οπότε ακολούθησε σύμπτυξή τους σε χαμηλώτερες θέσεις ανατολικώτερα.
……….Η ΙΙ Μεραρχία προώθησε στα αριστερά τού 7ου Συντάγματος, το 1ο Σύνταγμα Πεζικού το οποίο κατέλαβε τα προς Βορρά αντερείσματα τού Γκιουζελίμ Ντάγ. Απόσπασμα τεσσάρων ταγμάτων συν πυροβολαρχίας τής IV Μεραρχίας, εξόρμησε από το Αφιόν Καραχισάρ και κατέλαβε μετά από σκληρό αγώνα τα υψώματα στα ανατολικά τής γραμμής Σουσούζ- Τσουκούρκιοϊ.
……….Ενώ η επίθεση τού Α΄ Σώματος Στρατού εξελισσόταν, η 6 τουρκική μεραρχία επιτέθηκε κατά τού 35ου Συντάγματος Πεζικού το οποίο κατείχε το ύψωμα Μουτατίμπ Ντάγ. Ανατρέποντάς το, προήλασε με ταχύτητα προς τα χωριά Έρκμαν και Τσακίρ στα δυτικά τού Αφιόν Καραχισάρ, ενώ συγχρόνως έπεφταν βλήματα πυροβολικού. Η IV Μεραρχία προώθησε το 8ο Σύνταγμά της (το μόνο διαθέσιμο τμήμα της στο Αφιόν Καραχισάρ), το οποίο πλαισιωμένο από το 35ο Σύνταγμα και το 49ο που έσπευσε από Ινάς, πρόσβαλε με εξαιρετική σφοδρότητα το αριστερό των τούρκων οι οποίοι συμπτύχθηκαν προς Καλεντζίκ Ντάγ. Το 35ο Σύνταγμα επέστρεψε στην αρχική του θέση επί τού Μουτατίμπ Ντάγ.
……….Το απόγευμα τής ίδιας μέρας στάθμευσε στο Αφιόν Καραχισάρ το 41ο Σύνταγμα Πεζικού τής ΧΙΙ Μεραρχίας η οποία είχε αναχωρήσει στις 16 Σεπτεμβρίου από το Ντερμπέντ και έφτασε στις 20/9 στο Ινάς.
21 Σεπτεμβρίου 1921
……….Από τις 05:00 το πρωί το Α΄ Σώμα Στρατού συνεχίζει την επιθετική του ενέργεια στο Αφιόν Καραχισάρ με τις Ι, ΙΙ και IV Μεραρχίες του, αποθώντας τους τούρκους προς Νότο.
……….Συγκεκριμένα η Ι Μεραρχία, με το 1/38 Σύνταγμα Ευζώνων, κατέλαβε χωρίς δυσκολία το Σινβιρλί Τεπέ, ενώ το 4ο Σύνταγμα Πεζικού κάλυπτε τα αριστερά της. Η επίθεση συνεχίστηκε προς Καρά Αρσλάν Τεπέ με το 1/38 Συντάγματος Ευζώνων, και προς Ιν Τεπέ, με το 5ο Σύνταγμα Πεζικού. Παρά την ισχυρή κατοχή και το πυκνό φράγμα πυρός των τούρκων, τα Συντάγματα προωθήθηκαν αρκετά, καταλαμβάνοντας εδαφικά σημεία κοντά στην κορυφογραμμή έως την έλευση τής νύχτας.
……….Νοτιώτερα, η ΙΙ Μεραρχία οργάνωνε την άμυνά της στο Γκιουζελίμ Ντάγ.
……….Η IV Μεραρχία επιτιθέμενη με το 49ο Σύνταγμα, κατέλαβε το ορεινό όγκο Καλετζίκ Ντάγ, απωθώντας κατόπιν αγώνος την 6η τουρκική μεραρχία προς Νότο.
22 Σεπτεμβρίου 1921 – Οι σοβαρές απώλειες και η συμμετοχή τού Β΄ Σώματος Στρατού.
……….Η επίθεση τού Α΄ Σώματος Στρατού στο Αφιόν Καραχισάρ συνεχίζεται, χωρίς όμως θετικά αποτελέσματα, διότι τα τμήματα των Μεραρχιών καθηλώθηκαν από πυκνό φράγμα πυρός των τούρκων. Μάλιστα το 1ο Σύνταγμα Πεζικού τής ΙΙ Μεραρχίας είχε σοβαρές απώλειες. Μόνο το 5ο Σύνταγμα Πεζικού στο δεξιό άκρο τής Ι Μεραρχίας κατέλαβε με ορμητική επίθεση διά τής λόγχης, ισχυρώς κατεχόμενο λόφο νοτιοανατολικώς τού Μπονστανλί.
……….Η Ελληνική Στρατιά θέλοντας να εκκαθαρίσει το γρηγορότερο την κατάσταση στην περιοχή Αφιόν Καραχισάρ, αποφάσισε να χρησιμοποιήσει και το Β΄ Σώμα Στρατού, γι’ αυτό και το συγκέντρωσε στην περιοχή γύρω από το Σεϊντή Γαζή. Τον τομέα τού Β΄Σ.Σ. από το Σεγιντί Σού έως τα υψώματα Τζεβισλί, ανέλαβε εξ ολοκλήρου η ΙΧ Μεραρχία που δεν το ακολούθησε.
23 Σεπτεμβρίου 1921
……….Συντονίζοντας το Α΄ Σώμα Στρατού τις Μεραρχίες του κατά την επιθετική ενέργεια στο Αφιόν Καραχισάρ, διέταξε την Ι Μεραρχία να συγκρατήσει τις απέναντί της τουρκικές δυνάμεις, έως ότου η ΙΙ Μεραρχία καταλάβει το ύψωμα Ολγιά Τεπέ. Εν συνεχεία, οι δύο Μεραρχίες ενεργώντας από κοινού, θα καταλάμβαναν την κορυφογραμμή Καρά Αρσλάν Τεπέ – Ιν Τεπέ. Παρά την αρχική κατάληψη τού δασώδους υψώματος Ολγιά Τεπέ μετά από σκληρό και αιματηρό αγώνα τού 1ου Συντάγματος Πεζικού, οι απώλειές του ήταν τόσο μεγάλες που δεν μπόρεσε να αντέξει στην τουρκική αντεπίθεση, με αποτέλεσμα το ύψωμα να επανακαταληφθεί από τους τούρκους.
……….Η IV Μεραρχία, συμπλήρωσε την αμυντική της διάταξη, καταλαμβάνοντας με το 35ο Σύνταγμα, τα βορείως τού Σεϊτέλ υψώματα, χωρίς να επεκτείνει (με την έγκριση τού Α΄Σ.Σ.) την διάταξή της προς Μιχαήλ.
……….Το Β΄ Σώμα Στρατού έχοντας εντολή να επιτεθεί κατά τού δεξιού των τούρκων στην κατεύθυνση Ιντζέ Καραχισάρ ή και ανατολικώτερα, οργάνωσε δύο φάλαγγες. Η αριστερή (ανατολική), συγκροτήθηκε από την V Μεραρχία, ενισχυμένη από δύο συντάγματα πεζικού και μοίρας ορειβατικού πυροβολικού τής ΧΙΙΙ Μεραρχίας. Η δεξιά (δυτική), συγκροτήθηκε από τις υπόλοιπες μονάδες τής ΧΙΙΙ Μεραρχίας και τις μη μεραρχιακές μονάδες τού Σ.Σ. Αυτή την φάλαγγα ακολουθούσε και ο Υποστράτητος Τρικούπης.
24 Σεπτεμβρίου 1921 - Σε αναμονή τής αφίξεως τού Β΄ Σώματος Στρατού.
……….Το Α΄ Σώμα Στρατού διατήρησε τις θέσεις του, προκειμένου την επόμενη μέρα να συνδυάσει τις ενέργειές του με τις φάλαγγες τού Β΄ Σώματος Στρατού.
……….Η αριστερή φάλαγγα τής V Μεραρχίας τού Β΄ Σώματος Στρατού, απώθησε με την εμπροσθοφυλακή της κατά την διάρκεια τής πορείας της μικροομάδες τουρκικού ιππικού, οι οποίες απέφευγαν να εμπλακούν σε μάχη, περιοριζόμενες στην διατήρηση επαφής.
……….Η πορεία των δύο φαλαγγών του Β΄ Σώματος Στρατού προς ενίσχυση τής εκκαθαριστικής επιχειρήσεως τού Α΄ Σώματος Στρατού στην περιοχή Αφιόν Καραχισάρ συνεχίζεται. Το απόγευμα οι δύο φάλαγγες αφίχθησαν, η μεν αριστερή στα νότια τού Γιαπουλντάκ, η δε δεξιά στον αυχένα Κιόρογλου Καλέ, στο ύψωμα Καραμπουγκουκλού Νταγ.
25 Σεπτεμβρίου 1921 - Η νυχτερινή υποχώρηση των τούρκων.
……….Η αριστερή φάλαγγα τής V Μεραρχίας τού Β΄ Σώματος Στρατού, προήλασε μέσω τού Μπορντί, και κατόπιν μικράς αντιστάσεως, κατέλαβε δασωμένο λόφο στα βορειοανατολικά τού χωριού, όπου και στάθμευσε. Η δεξιά φάλαγγα τής ΧΙΙΙ Μεραρχίας τού Β΄Σ.Σ. έφτασε στο Μπορντί μέσω Κιζίλ Βιράν, οπότε και στάθμευσε γύρω στα τρία χιλιόμετρα δυτικά του. Οι πεδινοί της σχηματισμοί, λόγω τού ορεινού δρομολογίου, παρέμειναν με τις μη μεραρχιακές μονάδες στο Αγιάς Ιν, όπου και εγκαταστάθηκε το Στρατηγείο τού Β΄ Σώματος Στρατού.
……….Οι τούρκοι μετά την προσέγγιση τού Β΄ Σώματος Στρατού, έσπευσαν να εκκενώσουν την νύχτα τής 24ης προς την 25η τις θέσεις που κατείχαν, αποσυρόμενοι τής γραμμής Μπορντί-Ιντζέ Καραχισάρ.
……….Οι διαταγές που εξέδωσε το Α΄ Σώμα Στρατού στις Μεραρχίες του, έτσι ώστε να συντονίσουν τις ενέργειές τους με αυτές τού Β΄ Σώματος Στρατού, δεν χρειάστηκε να εκτελεστούν λόγω τής νυχτερινής αποχωρήσεως των τούρκων. Μετά από αυτό, ολόκληρη η διάταξη τού Α΄ Σώματος Στρατού προωθήθηκε χωρίς εμπόδια προς Ανατολάς. Η Ι Μεραρχία κατέλαβε την σειρά των υψωμάτων Καρά Αρσλάν Τεπέ-Ιν Τεπέ, η ΙΙ Μεραρχία κατέλαβε την κορυφογραμμή που διαχώριζε την κοιλάδα Κουρού Ντερέ από την πεδιάδα τού Αφιόν Καραχισάρ, και η IV Μεραρχία κατέλαβε τα υψώματα στα δυτικά τού Γκεμπετζιλάρ-Τσαβνταρλί.
Οι απώλειες τής μάχης.
……….Οι απώλειες τής μάχης τού Αφιόν Καραχισάρ, ανήλθαν σε 9 αξιωματικούς και 96 οπλίτες νεκρούς, 33 αξιωματικούς και 470 οπλίτες τραυματίες και 22 οπλίτες αγνοούμενους.